Là một giáo viên môn Văn THPT, tôi không khỏi thất vọng khi đọc những bài viết và phản biện của Hoàng Lan. Phải nói ngay là Hoàng Lan đã tự nâng mình quá cao so với sức mình. Qua con mắt của một giáo viên môn Văn, tôi thấy các bài của Hoàng Lan chứng tỏ người viết chỉ ở trình độ của một học sinh THPT bình thường, hoặc kém, nhưng Hoàng Lan lại cố đóng vai một nhà lí luận phê bình chuyên nghiệp và đã để lộ ra những lỗ hổng rất kì cục trong lí luận. Tôi in các bài của Hoàng Lan ra cho các bạn đồng nghiệp xem thì tất cả đều phì cười, ngao ngán.

Khỏi phải bàn tới những kiến thức sai lệch của Hoàng Lan về văn học đương đại mà những người khác đã chỉ ra, tôi xin nói ngay về những cái gọi là “luận điểm” mà Hoàng Lan tự hào là không ai phản bác nổi! Ở cuối bài “Những người biết đùa”, Hoàng Lan đã thách thức nhà thơ Nguyễn Đăng Thường:

Cả 5 đoạn trên đây đều không có gì đáng gọi là những “luận điểm” không-ai-phản-bác-nổi, mà thực ra chỉ là những kiến thức phổ thông ở trường trung học hay là những câu phán khoa đại và vô nghĩa.

Đây là một câu rất kì cục và vô nghĩa. “Nhiều bài thơ Thiền của các vị ấy đạt tới nghệ thuật Thiền”? Phải nói là “nhiều bài thơ Thiền của các vị ấy đạt tới đỉnh cao của nghệ thuật thơ Thiền” thì mới đúng. Vì cụm từ “đạt tới nghệ thuật Thiền” là cụm từ vô nghĩa trong văn cảnh này.

“Nghệ thuật Thiền” thì khác với “nghệ thuật thơ Thiền”. Nếu muốn biết “nghệ thuật Thiền” là gì, thì xin đọc cuốn sách nổi danh The Art of Meditation của thiền sư Matthieu Ricard (bản dịch của Lê Việt Liên, Nxb Thời Đại, giá bán: 44.000 đồng).

“Nghệ thuật Thiền độc đáo cả trong tư tưởng và hình tượng” lại càng là một câu kì cục, vì “nghệ thuật Thiền” không nhắm tới sự “độc đáo” trong tư tưởng, và không dính dáng gì tới “hình tượng”.

Đây hoàn toàn không phải là một “luận điểm” của Hoàng Lan, mà chỉ là một kiến thức phổ thông ở cấp trung học. Tất cả các sách giáo khoa môn Văn lớp 10 từ trước tới nay đều đã nói rõ điều đó và nêu ra các ví dụ cụ thể từ Ức Trai Di Tập của Nguyễn Trãi và Bạch Vân Quốc Ngữ Tập của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Chẳng hạn trong phần “Hướng dẫn ôn tập” học kì 1 (xem bản trên internet), học sinh đã được học thuộc lòng: “Đặc sắc nghệ thuật thơ Nôm Nguyễn Trãi: bình dị, tự nhiên, đan xen câu lục ngôn vào bài thơ thất ngôn.” Chẳng hạn trong đề kiểm tra học kì 1 (năm học 2009-2010) ở Trường THPT Nguyễn Huệ, Phú Yên, ở phần đáp án cũng ghi rõ câu này (xem bản trên internet).

Trong các sách giáo khoa môn Văn lớp 9, học sinh cũng đã được giảng dạy rành mạch về sự Việt hoá thơ Đường. Một cách ngắn gọn, học sinh học thuộc lòng “Về thể thơ: Sử dụng thơ Đường luật một cách dung dị, Việt hoá thơ Đường theo hướng dân gian hoá.” (có thể xem tài liệu trên internet)

Đây cũng hoàn toàn không phải là một “luận điểm” của Hoàng Lan. Ở cấp trung học, học sinh đã được giảng dạy về điều này. Đây là một kiến thức đã được phổ biến rộng rãi trong quần chúng. Thử vào “Bách khoa toàn thư mở”, ở mục “Phong trào Thơ mới (Việt Nam)”, thì ta có thể thấy kiến thức này đã được giảng giải rành mạch:

“Cái tôi tâm trạng là hạt nhân trung tâm” như kiểu Hoàng Lan phát biểu thì chỉ là một mệnh đề khoa đại đến độ vô nghĩa.

Đây cũng là một câu phán chủ quan chứ không phải một “luận điểm” gì cả. Câu phán này sẽ không trở thành quá lố nếu Hoàng Lan sửa lại thành: “Hoàng Cầm, Phạm Thiên Thư cũng là hai thi sĩ trong số những thi sĩ tài hoa bậc nhất của thơ Việt Nam đương đại”. Nhưng ngay cả có sửa lại như thế thì vẫn còn hàm hồ, vì “những thi sĩ tài hoa bậc nhất của thơ Việt Nam đương đại” là những ai thì vẫn chưa có mức thang nào để xác định.

“Một tiến trình không ngừng nghỉ sáng tạo, một tiến trình đầy sức lực đi về phía trước” thì không phải là một “luận điểm” của Hoàng Lan, vì điều này có thể áp dụng cho bất kì lãnh vực nào và ở bất kì nước nào. Ví dụ, ta có thể nói: “Nền hội hoạ của Pháp là một tiến trình không ngừng nghỉ sáng tạo, một tiến trình đầy sức lực đi về phía trước”, v.v.

“Trong tiến trình ấy hiện lên những khuôn mặt rạng rỡ” thì quá hiển nhiên, vì bất kì tiến trình nào trong lãnh vực nào và ở đâu cũng “hiện lên những khuôn mặt rạng rỡ”.

“Tuy vậy thơ Việt chưa có một nền thơ riêng” thì cũng không phải là một “luận điểm” mà là một câu phán rất sai lầm. “Thơ Việt chưa có một nền thơ riêng”? Thế thì thơ Việt có chung “một nền thơ” với những nước nào? Có thể nói thơ Việt chưa là một nền thơ lớn trong nhân loại, nhưng thơ Việt là thơ Việt, và nó là một nền thơ riêng bằng tiếng Việt của người Việt Nam.

“Tuy vậy thơ Việt chưa có một nền thơ riêng. Cũng nhìn vào tiến trình ấy, tuy thơ Việt đã có những thành tựu, song thơ Việt luôn đi sau thơ thế giới.” Nếu “thơ Việt chưa có một nền thơ riêng” thì “những thành tựu” của nó là gì? Hay “những thành tựu” của nó hoá ra là thành tựu chung của nó với thơ của những nước khác ư? Thật là buồn cười.

“Thơ Việt luôn đi sau thơ thế giới” cũng không phải là một “luận điểm” mà chỉ là một nhận xét. Nhận xét này không phải của Hoàng Lan phát hiện mà thực ra đã được quá nhiều người nói. Nước Việt Nam đi sau thế giới trong rất nhiều lãnh vực chứ không chỉ riêng thơ!

Điều đáng sợ nhất là nền giáo dục của Việt Nam luôn đi sau thế giới. Ai cũng thấy nền giáo dục ở nước ta hôm nay đang rất lạc hậu. Không chỉ lạc hậu, nó có quá nhiều biểu hiện xấu xa - từ những trò buôn bán đề thi, bằng giả, đạo văn, cho đến cả việc hiệu trưởng mua dâm nữ sinh... Không bút mực nào kể xiết. Giáo viên phải đương đầu với vô số thử thách đau đớn, từ cái cơ chế nặng nề, ù lì và đầy sai lầm, cho đến những ảnh hưởng tệ hại của đời sống xã hội lên tâm hồn của học sinh. Chính cái nền giáo dục lạc hậu và đầy khủng hoảng này đã sản sinh ra một lớp người kì quái, những con người với vốn liếng hiểu biết rất nông cạn nhưng luôn sử dụng ngôn từ khoa đại, hù doạ quần chúng, tranh thủ cơ hội bằng mọi phương tiện giả trá với hi vọng sẽ lọt vào hệ thống quyền lực để được ngồi trên đầu trên cổ và lừa đảo nhân dân.

---------------

Bài liên hệ: