Đã gần 20 năm tôi sống ở Nhật, thì cũng có khoảng từng ấy lần được những người bạn mới sang hỏi về Sakura: “Tại sao dân Nhật lại thích Sakura đến thế?” Mỗi lần trả lời, tự bản thân tôi lại có thêm những cảm xúc mới về Sakura, một người bạn mà hàng năm cứ tới tháng 4 mới có thể gặp mặt.

Từ bé, hầu như tôi chưa nghe lời giải thích nào được coi là hợp lý về Sakura. Cho đến khi lớn lên, mặc dù đã đi xem hoa rất nhiều lần, nhưng cũng chỉ là những cái nhìn qua loa về nó, những cuộc ăn nhậu mua vui vậy thôi, không thay đổi.

Ngày rộng tháng dài, đến khi cho tôi có cơ hội được gặp mặt một giáo sư, ông ta cũng là một trong những người ít ỏi có tinh thần võ sĩ đạo còn tại thế thời nay, cho tôi được cái nhìn xác đáng về Sakura, về người Nhật, mà tôi tự cho đó là cái nhìn trung thực về loài hoa này.

Đất Nhật thì hẹp, cây Sakura thì to lớn. Vào mùa hè, thân cây sẽ có đầy sâu bò lòng vòng. Thu sang thì cây trơ trọi không còn một cái lá để che thân. Mỗi năm cây chỉ nở hoa được một lần, đã thế khi nở nó chỉ đẹp 2, 3 ngày là rụng hết, mà vào mùa hoa Sakura nở thì trên đất Nhật này toàn là mưa với bão ầm ầm kéo đến.

Thật sự là tôi chưa thấy năm nào khi hoa nở lại không có mưa. Và cứ thế, mỗi năm, dân Nhật đều cùng nhau rầu rĩ “あぁ～、落ちちゃった～” (Trời ơi hoa rụng hết rồi). Nhưng tại sao người nhật lại thích Sakura và trồng đầy nó trên hòn đảo bé này? Sao lại chọn SAKURA ?

Muốn hiểu về nguồn gốc Sakura thì ta cần hiểu rõ về tinh thần Võ Sĩ Đạo. Năm 1192 từ thời đại KAMAKURA, Võ Sĩ Đạo đã được hình thành và xem như là một luật chơi của chiến tranh. Đến thời đại thái bình hơn 200 năm được gọi là thời đại Eđô, do bá chủ Đức Xuyên (徳川家康) có tín ngưỡng tuyệt đối với Tống học Trung quốc, tức Châu tử học, nên Võ Sĩ Đạo đã được đổi thành tinh thần Võ Sĩ Đạo và đã nhanh chóng lan truyền đến tầng lớp thấp của xã hội phong kiến là nông dân (đại đa số người Nhật thời bấy giờ là nông dân). Tinh thần Võ Sĩ Đạo bao gồm nhân ái, thành thật, nhẫn nại, chính nghĩa, trắc ẩn và những võ sĩ được bậc cha chú truyền đạt tinh thần ấy và giáo dục từ khi còn trẻ thơ.

Do đó, tuy võ sĩ thuộc vào tầng lớp thống trị, nhưng họ không hề dựa vào kinh tế hay quyền lực để sống và cai trị, mà luôn lấy những mỹ đức trên để cai trị dân. Võ sĩ có thể bỏ mạng sống bất cứ lúc nào khi cần thiết hoặc khi họ phạm lỗi, thông qua nghi thức mổ bụng như chúng ta đã biết, vì họ tin rằng, trong bụng hàm chứa những bí mật thật sự của con người, và với hình thức mổ bụng, người ta sẽ chứng minh được sự thành thật, không thẹn với lòng.

Từ đó, họ rất được dân tôn trọng và kính nể. Sự hưng thịnh của tinh thần Võ Sĩ Đạo đã được kéo dài qua nhiều thời đại trong lịch sử Nhật Bản. Nhưng cuộc đời đâu như ước mơ, vào thời hiện đại tinh thần Võ Sĩ Đạo đã bị vấy bẩn. Vết dơ thứ nhất là khi đệ nhị thế chiến bùng nổ và vết dơ được in đậm hơn là khi chiến tranh Nhật-Trung xảy ra.Như chúng ta biết, Nhật đã xâm chiếm Trung Quốc một cách tàn nhẫn, vô nhân đạo.

Từ đấy, tinh thần Võ Sĩ Đạo đã bị suy thoái đáng kể, thậm chí ta có thể đánh giá, từ thời kì này, tinh thần Võ Sĩ Đạo đã mất đi trong tầng lớp lãnh đạo của Nhật Bản. Tuy vậy, tinh thần Võ Sĩ Đạo đã được in sâu vào trí óc của mỗi người dân Nhật. Và cho đến tận bây giờ, ta có thể nhìn thấy tinh thần đó khi người Nhật xem hoa Sakura vào tháng 4 của mỗi năm.

Khi ngắm Sakura, họ sẽ nghĩ nhiều việc rất sâu sắc hơn ta thường nghĩ. Người Nhật sẽ xem Sakura như một cuộc đời của võ sĩ. Sakura chịu đựng cơn lạnh thấu xương của mùa đông, chịu đựng khổ hanh khi trời trở cơn vào thu, chịu đựng những đau đớn vì các con sâu phá nó khi hè về, để đến khi xuân sang, nó mới được kết hoa, thứ hoa khiến bao người phải đứng lặng mà ngắm nhìn. Trải qua một thời gian chịu đựng dài như vậy, mà nó chỉ khiêm tốn vẽ lên màu rất nhạt, nhạt đến mức nhìn từ xa nếu không để ý thì không biết cây nào là cây bụi, cây nào là Sakura nếu là cây nhỏ. Sakura rất yếu, yếu đến mức tôi lấy tăm chọt vài phát vào cành thì nó sẽ rụng tơi tả hết chùm này tới chùm kia. Nhưng không phải vậy đâu, nó mạnh dạn rơi xuống không hối tiếc khi gió thổi, sẵn sàng rụng khi mua rơi! Tâm tư người Nhật là thế, họ có thể cảm nhận được những điều này.

Có câu nói mà người Nhật ai ai cũng biết: “花は桜, 人は武士” (tạm dịch: Hoa nhất Sakura, người nhất võ sĩ). Tôi chợt nghĩ đến một trường hợp khác để so sánh, tuy hơi khập khễnh, nhưng theo tôi, Sakura không như hoa hồng mà người châu Âu thích. Hoa hồng màu thì loè loẹt, mùi thì nồng đậm, cành thì đầy gai, như là sẵn sàng lấy gai ra đâm kẻ thù để bảo vệ mình.

------------------

Bài liên quan: