tin & thư | chuyên đề | tác phẩm mới | tác phẩm của tháng | đối thoại | tác giả | gửi bài | góp ý |
sinh hoạt
đối thoại
Về cái gọi là “đạo đức dịch thuật”  [đối thoại]

 

Đầu năm nay, trong vụ “Nguyễn Thị Từ Huy - Sự không biết” vs. “Cao Việt Dũng - Vô tri”, tôi đã ủng hộ Cao Việt Dũng và thẳng thắn phê phán những cái lệch lạc trong lối hành xử “trí thức” của Nguyễn Thị Từ Huy. (Xem: Từ “sự không biết” đến sự trí trá)

Bây giờ, trong vụ “Dịch loạn” này, tôi lại phải ủng hộ các độc giả Vi Văn TuyênHà Thúc Lang, và thẳng thắn phê phán những cái lệch lạc trong lối hành xử “trí thức” của Cao Việt Dũng.

Hôm 25.11.2011, sau khi đọc bài “Lại chuyện dịch thuật – Bàn về những bản dịch gần đây của ông Cao Việt Dũng” của Vi Văn Tuyên, tôi chờ xem Cao Việt Dũng phân giải thế nào về 20 cái lỗi mà Vi Văn Tuyên đã vạch ra. Hai hôm sau vẫn không thấy Cao Việt Dũng lên tiếng đối thoại trên Tiền Vệ, tôi mới theo đường dẫn trong bài của Vi Văn Tuyên để vào xem blog Nhị Linh của Cao Việt Dũng. Vào đó thì chỉ thấy có mấy comments như sau:

Hoàng Long said...
        Chào bác Nhị Linh
        Có ý kiến về bản dịch chuỗi bài này của bác trên tiền vệ
http://www.tienve.org/home/activities/viewThaoLuan.do?action=viewArtwork&artworkId=13846
        Em không rành tiếng Pháp nên không biết nhận định ra răng. Bác có ý kiến phản biện gì không?
        Chúc bác vui khỏe
        Nov 26, 2011 7:57:00 AM
 
Nhị Linh said...
        Cám ơn bác, cám ơn cả bác Vi Văn Tuyên, tôi có xem qua, có một số chỗ bác ấy nói đúng, nhưng bác ấy giận cá chém thớt rồi, có mấy cách dùng thuật ngữ bác ấy không nắm được, có nhiều chỗ bác ấy cố tình dùng khác với tôi, cái đó thuộc về cảm nhận ngôn ngữ, rất khó nói về sai với đúng, lại còn nhìn từ “khả thị” của tôi thành ra “khả thi” rồi ra sức bài bác, có cả những chỗ bác ấy nói cũng sai luôn, như chỗ về “fragmentairement”. Dù vậy hết sức cám ơn, có những chỗ quả thực tôi nhìn sai từ hoặc không viết xuôi tai. Loạt bài này tôi dịch hơi vội cho kịp các số báo và vẫn đợi đến khi hết loạt để xem lại tổng thể.
        Nov 26, 2011 8:54:00 AM
 
Tân said...
        Cái nick VVT ấy sinh ra chỉ ném đá một bài rồi té. Bên Tiền vệ công nhận lắm ẩn ức thật.
        Nov 28, 2011 6:48:00 AM
 
Nhị Linh said...
        Nhìn chung tôi không thấy có hứng thú nói chuyện với những người ưa kịch tính (dụi mắt etc.) rồi lại quy kết mở rộng vấn đề, trình độ thế này, con người thế kia. Cái gì nó là cái gì thì nó cứ là cái gì :d
        Bác ấy “dụi mắt” thế mà chép sai từ của người ta, chê người khác không chịu tìm hiểu, mà không biết “tác dụng biểu nghĩa”, “công dụng biểu nghĩa” được dùng để dịch các từ như “signification” và vài từ tương tự. Dịch như thế mới trúng được vào nghĩa, vì những từ này thoát thai từ “signify” (biểu nghĩa). Cách dịch này cũng đã được chính thức ghi vào từ điển (tham khảo chẳng hạn “Từ điển thuật ngữ ngôn ngữ học đối chiếu Anh-Việt, Việt-Anh” của Cao Xuân Hạo và Hoàng Dũng, NXB Khoa học Xã hội xuất bản khoảng 2004-2005). Mấy vụ “nghĩa” với “ý nghĩa” trên blog này cũng bàn cãi đến nát cả ra rồi.
        Cách bác ấy chì chiết vào “thi pháp” và “thi pháp học” cũng quá buồn cười. Kể cả trong bài nghiên cứu người ta cũng thoải mái nói “văn”, “triết” mà đâu cần “văn học”, “triết học”, nữa là đây là các bài trả lời phỏng vấn, ngôn ngữ nói nó lồ lộ ra thế.
        Đi attack mà sơ hở thế, đối phương nó dội bom lại cho thì khổ ra.
        Nov 28, 2011 8:53:00 AM
 

Đọc xong mấy cái comments trên, tôi hết sức thất vọng. Cứ bỏ qua cái comment rất hạ cấp kiểu Chí Phèo của người mang nick Tân gì đó. Đọc thẳng vào các comments của Cao Việt Dũng, tôi phải nói thật: trước nay tôi vẫn có những ý nghĩ tốt về Cao Việt Dũng, nhưng nay tôi đành phải xóa đi những ý nghĩ tốt ấy.

Vi Văn Tuyên đã vạch ra 20 cái sai. Cao Việt Dũng chỉ vạch lại 1 chỗ đọc nhầm của Vi Văn Tuyên (khả thị = khả thi), rồi nói loanh quanh về cách dịch mấy chữ “fragmentairement” và “signification”, rồi nói bừa về sự đồng nghĩa của “thi pháp” và “thi pháp học”, và lờ luôn gần 20 cái sai còn lại.

Đã thế, Cao Việt Dũng lại còn biện bạch cho những chỗ sai của mình: “Loạt bài này tôi dịch hơi vội cho kịp các số báo và vẫn đợi đến khi hết loạt để xem lại tổng thể.”

Nghe câu này rất chói tai vì chính Cao Việt Dũng vẫn thường lặp đi lặp lại cái gọi là “đạo đức dịch thuật”. Không lẽ cái “đạo đức dịch thuật” của anh ta lại cho phép lối làm việc vô trách nhiệm như thế? Anh ta “dịch vội” để đăng báo, rồi nhiều nơi đăng lại, kể cả trang “Lý Luận Văn Học” cũng đăng lại, và có lẽ có rất nhiều người đã đọc và tin vào những gì anh ta dịch. Bây giờ khi Vi Văn Tuyên vạch ra hàng loạt cái sai của anh ta, thì anh ta nói anh ta “vẫn đợi đến khi hết loạt để xem lại tổng thể”! Đợi đến lúc ấy thì “xem lại tổng thể” để làm gì nữa, khi những cái sai đã phổ cập vào đại chúng độc giả rồi, người ta đã tin cái sai là cái đúng rồi?

Hôm qua, 29.11.2011, lại có thêm bài của Hà Thúc Lang vạch thêm 16 cái chỗ dịch sai của Cao Việt Dũng chỉ trong mấy trang đầu tiên của cuốn “Những kẻ thiện tâm”. Hôm nay tôi lại vào blog Nhị Linh để xem, thì lại thấy thêm những comments như sau:

Anonymous said...
       :)) Bên Tiền Vệ dạo này định quăng bom NL à. Tự dưng mọc đâu ra mấy ông/bà VVT với HTL rất chi là “đạo mạo” nhá:
http://tienve.org/home/activities/viewThaoLuan.do?action=viewArtwork&artworkId=13866
        Nov 30, 2011 12:23:00 AM
 
Nhị Linh said...
        Mình xem rồi, lại thêm một đồng chí ưa kịch tính, “tá hỏa” etc. :p
        Nov 30, 2011 6:33:00 AM
 
Nhị Linh said...
        Đọc kỹ hơn bài của Hà Thúc Lang thì tôi thấy rằng bác ấy chăm chăm mạt sát tôi mà nhiều lúc cố tình không hiểu hoặc vặn vẹo đi. Những chỗ liên quan tới thời và thức động từ, đâu phải là tôi không hiểu, nhưng diễn đạt trong tiếng Việt thì cái gì trước cái gì sau, thức điều kiện đâu có thể hiện rõ ràng được như trong một ngôn ngữ morphologique như tiếng Pháp, mà phải dựa vào văn cảnh chứ.
        Nghĩa từ cũng vậy, bác ấy áp đặt theo chủ ý riêng rồi bảo tôi dịch sai, ví dụ nho nhỏ là tại sao “recommander” phải nhất định là “gửi gắm”, và “mettre au point” đâu có bằng “éclaircir”. Chỗ có “mettre au point” liên quan đến các câu xung quanh đó, chứ dẫn ra “éclaircir” ở một đoạn hẳn về sau thì tôi thấy chẳng mấy liên quan. Có thể tra nhanh “mettre au point” ở đây, rất nhiều nghĩa:
http://dictionnaire.sensagent.com/mettre+au+point/fr-fr/
        Thêm nữa, đọc qua bài thì thấy có vẻ bác ấy rất nghiêm túc, nhưng thật ra là không phải. Nghiêm túc thì phải tìm hiểu lịch sử cuốn sách chứ. Bản Gallimard 2006 của “Les Bienveillantes” không dùng để bàn chuyện chuyên sâu được.
        Nov 30, 2011 11:21:00 AM
 

Đọc xong những comments trên, tôi lại càng thất vọng với lối biện bạch lờ mờ của Cao Việt Dũng. Dường như anh ta chỉ tìm cách thuyết phục và trấn an những “fan” thiếu trình độ của mình, chứ không đứng ra biện giải công khai và đàng hoàng. Bên cạnh đó, các “fan” của anh ta thì vẫn có lối phản ứng hết sức hạ cấp theo kiểu Chí Phèo cào mặt ăn vạ, tung hỏa mù, đánh tráo vấn đề, cố tình biến các độc giả Vi Văn Tuyên và Hà Thúc Lang thành Tiền Vệ, và biến việc hai độc giả này phê phán Cao Việt Dũng thành sự kiện “Tiền Vệ ném đá, quăng bom Nhị Linh”! Thay vì khiển trách thái độ hạ cấp của các “fan” ấy, Cao Việt Dũng lại đồng tình với họ!

Không hiểu cái “đạo đức dịch thuật” mà Cao Việt Dũng đã đề ra có bao gồm cả những phản ứng như thế, một khi có người phát hiện ra những chỗ dịch sai của mình?

Thiết nghĩ “đạo đức dịch thuật” là thái độ làm việc nghiêm túc và cẩn trọng của dịch giả, và trách nhiệm của dịch giả đối với nguyên tác và đối với độc giả. Chứ không lẽ “đạo đức dịch thuật” là thái độ “dịch vội”, đăng bừa để kiếm tiền nhuận bút, bất kể độc giả? Khi có ai vạch ra những chỗ sai của mình thì lại cố tình loay hoay lấp liếm chỉ để củng cố lòng tin của chỉ một nhóm “fan” gồm những kẻ thiếu cả trình độ và tư cách?

 

 

-----------------

Bài liên quan:

29.11.2011
[CHUYỆN DỊCH THUẬT] ... Hôm trước, nhân đọc ý kiến của ông Vi Văn Tuyên về cách dịch của anh Cao Việt Dũng, tôi đã bỏ chút thời giờ lên mạng xem thực hư thì rơi phải mấy trang đầu tiên của “Những kẻ thiện tâm” (“Les Bienveillantes”), tiểu thuyết của Jonathan Littell do anh Cao Việt Dũng dịch, nhà xuất bản Hội Nhà Văn ấn hành năm 2008. Đọc được mấy câu, tôi cũng “tá hỏa”... (...)
 
25.11.2011
[CHUYỆN DỊCH THUẬT] ... Đọc loạt bài phỏng vấn do ông Cao Việt Dũng dịch, tôi giựt mình dụi mắt hoài... Tìm đọc bản gốc (bằng Pháp văn) để kiểm tra độ chính xác trong bản dịch của ông Cao Việt Dũng, thì tôi tá hỏa. Có thể nói không quá là trang nào cũng đầy lỗi. Nhân đây, xin trình quí vị một số thí dụ thấy được trong hai bài phỏng vấn... (...)
 
19.09.2011
[CHUYỆN DỊCH “GIẢ”] ... Người dịch tác phẩm này ra tiếng Việt hẳn là không biết nghĩa tiếng Anh đã đành, cũng không biết “Windows On The World” là tên một tiệm ăn ở tầng 107 của Tháp Bắc – World Trade Center... Không biết gì ráo, nên dịch “giả” mới dám dịch là... Cửa sổ trên Tháp Đôi. Rùng rợn hơn cả chính biến cố 9.11... (...)
 
07.03.2011
[DỊCH THUẬT] ... Xin quý anh chị tienve.org vui lòng cho chúng tôi “công bố” sản phẩm dưới đây để “quần chúng nhân rân” có cơ hội thưởng lãm nghệ thuật dịch (thơ) của một người bạn mới quen của chúng tôi — “Dịch Giả Google Translate” (http://translate.google.com/#) — qua hai tác phẩm thơ Việt đương đại (một của Lý Đợi và một của Bùi Chát)... (...)
 
06.03.2011
[DỊCH THUẬT & BÁO CHÍ] ... Vietnamnet đã tự ý đổi đầu đề, không đề tên tác giả bài viết. Điều này thể hiện thái độ không tôn trọng nhân vật được nói đến trong bài là bà Thái Thị Liên và tác giả của bài viết, chưa nói tới vi phạm quyền tác giả. Ngoài những từ dùng sai, bản dịch đã dịch sai thậm chí cố tình xuyên tạc nhiều chỗ của bản gốc... (...)
 
01.03.2011
[DỊCH VĂN] ... Ngoài một câu tiếng Việt chính xác, thì từ hôm nay, thay cho 38, chúng ta đã có 39 địa chỉ trên internet có nguyên văn chính xác của bản dịch tiếng Anh cho một câu nói của Milan Kundera... (...)
 
[DỊCH VĂN] ... Nhà văn Đặng Thân nói các bản dịch ra Anh văn đều dùng từ “historical”. Nói thế là không xác đáng, vì ông chưa tra cứu đến nơi. Cái kết quả 2.950 do ông tìm thấy trên internet chỉ là hậu quả tai hại của sự copy đi copy lại của những websites chuyên sưu tầm các “quotes” một cách vô tội vạ. Một nơi chép sai chữ, 2.949 nơi khác cứ cắm đầu chép lại, thành ra 2.950 nơi chép sai đấy thôi... (...)
 
[DỊCH VĂN] ... Xin cảm ơn Xyz đã nhặt sạn cho bài viết Đoàn tầu “thống nhất” (hay là “quân tử dĩ hậu đức tải vật” [1] đăng trên Da Màu của tôi. Các lỗi mà Xyz đã chỉ ra đều xác đáng. Thực trạng chuyện “bếp núc” thì cụ thể thế này... (...)
 
26.02.2011
[DỊCH VĂN] ... Tôi dè chừng câu tiếng Anh là do tác giả tự dịch, nên có sai sót đáng kể, chứ nếu mà ông “làm biếng” hơn một chút, dùng ngay “dịch vụ chùa” Google dịch (http://translate.google.com.vn/#), thì “kết quả (tự động)” đã tốt hơn (cũng đáng kể) ... (...)
 
25.02.2011
[DỊCH THƠ] ... Dù sao, thật may, chúng ta vẫn còn (dù không nhiều) những người dịch đàng hoàng khác, bằng không, tôi e... (...)
 
24.02.2011
[DỊCH THƠ] ... Vừa qua người đọc “online” có dịp đọc hai bài thơ “Voyelles” và “Le Bateau Ivre” của Arthur Rimbaud (1854-1891) được ông Huỳnh Phan Anh dịch ra tiếng Việt... Rất tiếc là bản dịch tiếng Việt này không giúp độc giả thấy được tại sao hai bài thơ đó lại nổi tiếng là tuyệt tác cũng như tại sao tác giả của nó lại được ca ngợi là thiên tài thi ca (không chỉ của Pháp mà của cả thế giới)... (...)
 
26.10.2010
[VĂN HOÁ HÔM NAY] ... Đến màn cô ca sỹ Mỹ Tâm hát bản nhạc “Bang Bang (My Baby Shot Me Down)” của cặp vợ chồng ca nhạc sĩ người Mỹ lừng danh Cher & Sonny Bono... mà lời Việt do nhạc sỹ Phạm Duy dịch, tôi lại thấy Đài Truyền Hình Việt Nam ghi là “Nhạc Pháp”!... (...)
 
[VĂN HOÁ HÔM NAY] ... Dịch kiểu gì mà Peter Gray lại biến thành David Hicks, chuyện nhà tù Guantanamo Bay thì biến thành chiến tranh Iraq! Dịch hay là phịa! Cho ông Võ Giang này đi một cặp với Lại Văn Sâm là vừa! “Xanh kiu vé ry mật!”... (...)
 
25.10.2010
[VĂN HOÁ HÔM NAY] ... Đặc biệt lạ lùng là trong cả nước không có một bài báo nào thử đứng ở vị trí của Ngô Ngạn Tổ và người nước để xét vấn đề. Là một diễn viên quốc tế được mời phát biểu trong một liên hoan phim quốc tế trước ống kính truyền hình trực tiếp, nhưng toàn bộ những lời phát biểu của Ngô Ngạn Tổ vừa nói ra thì lập tức bị thay thế bằng những lời bịa đặt hoàn toàn khác do ông Lại Văn Sâm công khai tọng vào mồm anh. Nếu Ngô Ngạn Tổ và người nước ngoài biết được điều này, họ sẽ suy nghĩ thế nào về đất nước và con người Việt Nam? ... (...)
 
24.10.2010
[VĂN HOÁ HÔM NAY] ... Triệu chứng thiếu lòng tự trọng, xem thường công chúng, sẵn sàng loè bịp công chúng bất cứ giá nào, đang có nguy cơ lan rộng trong đời sống văn hóa của người Việt nam hôm nay. Từ bản thân một ông Chủ tịch nước cho đến một cô ca sĩ nghiệp dư, từ một ông MC văn nghệ cho tới giới “học giả”, triệu chứng này đang liên tục biểu hiện ra đến mức thậm lố bịch... (...)
 
24.10.2010
... Hiện nay tình trạng dịch và giới thiệu mảng thơ của nền văn học cổ đã cho thấy nhiều bất cập. Nhiều dịch giả dịch mảng thơ này bản thân không phải là nhà thơ, thiếu những kiến thức nhất định về văn học, thậm chí chưa nắm vững ý nghĩa trong văn bản ngôn ngữ nguồn và xuệch xoạc với ngôn ngữ đích... (...)
 
12.09.2010
... Nhưng điều kỳ lạ hơn hết là dịch giả không hiểu chút gì trong nội dung bài thơ Đường luật “tám câu năm vần” rất nổi tiếng này của bà Huyện Thanh Quan. Dịch và giới thiệu ra văn học thế giới một tác phẩm của cổ nhân mà người dịch không có chút hiểu biết mảy may nào cả về hình thức lẫn nội dung của nó là một chuyện thật hiếm có... (...)
 
08.10.2010
[1000 NĂM THĂNG LONG] ... Sự kiện “Đại Lễ Ngàn Năm Thăng Long” khai mạc vào ngày 1/10/2010 (nhằm ngày quốc khách nước Cộng Hoà Nhân Dân Trung quốc) và kết thúc vào ngày 10/10/2010 (nhằm ngày quốc khánh nước Cộng Hoà Nhân Dân Triều Tiên và nước Trung Hoa Dân Quốc) là một chuỗi vô số những trò nhếch nhác rất ư là hoàng tráng. Đã có quá nhiều người nói về những trò này trong những ngày qua. Hôm nay, gần đến ngày cao trào của “đại lễ”, tôi vào xem internet thì tình cờ phát hiện một sản phẩm văn hóa cực kỳ ngu xuẩn, điên rồ, nhưng rất ư mang “tính quốc tế”. Vậy nên tôi xin tường thuật lại ở đây cho mọi người cùng thưởng lãm... (...)
 

Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ

Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021