Để tiếp tục bài viết trên Tiền Vệ mới rồi, tôi xin gởi tới quí độc giả những nhận xét về bản dịch của ông Cao Việt Dũng - bài phỏng vấn Karlheinz Stierle - trích trong cuốn sách của Vincent Kaufmann, La Faute à Mallarmé. L’aventure de la théorie littéraire [Lỗi của Mallarmé. Cuộc phiêu lưu của lý thuyết văn học], Seuil, 2011.

Bản tiếng Việt đã được đăng trên báo Văn Nghệ Trẻ số 45 và các trang web như

http://phongdiep.net/default.asp?action=article&ID=14030

http://lyluanvanhoc.com/?p=7012

1.

«... j’ai beaucoup aimé les premiers travaux de Ricardou, à cause de leur clarté et de leur sobriété » (tr.303).

«tôi từng rất yêu quý những công trình đầu tiên của [Jean] Ricardou, ở vào tính sáng sủa và sự tỉnh táo của chúng» (Cao Việt Dũng).

Không hiểu ông Cao Việt Dũng tìm đâu ra nghĩa của «sobriété» là «sự tỉnh táo»?

Câu này đơn giản như vầy:

«tôi từng rất yêu quý những công trình đầu tiên của Ricardou, vì chúng sáng sủa và giản dị»

2.

«...le Sartre philosophe, qui est encore aujourd’hui, me semble-t-il, un auteur de premier plan» (tr.304).

«...Sartre triết gia, người ngày nay tôi thấy vẫn là một tác giả hàng đầu» (Cao Việt Dũng).

Ông Cao Việt Dũng không dịch nổi cụm từ «me semble-t-il», khiến câu tiếng Việt không lột tả hết thái độ của người nói. Câu này, theo tôi, phải dịch như vầy:

«... Sartre triết gia, người ngày nay có lẽ, theo tôi, vẫn là một tác giả hàng đầu».

3.

«Cependant, il y a une présence assez forte de Foucault qui m’étonne, mais je crois que tout cela n’a pas eu une très grande importance en dehors de la critique littéraire universitaire. Dans les journaux, on fait de la bonne critique dans la tradition de Lessing » (tr.304).

«Tuy nhiên, luôn luôn có một sự hiện diện khá mạnh mẽ của Foucault khiến tôi thấy ngạc nhiên, nhưng tôi tin rằng toàn bộ chuyện này không có tầm quan trọng lớn lắm ở bên ngoài phê bình văn học của giới đại học. Trên báo chí, người ta viết kiểu phê bình tinh tế theo lối Lessing » (Cao Việt Dũng).

Ông Cao Việt Dũng hoàn toàn không hiểu ý mỉa mai của từ «bonne critique» («phê bình tử tế»), nên ông dịch là «kiểu phê bình tinh tế». Từ «tradition» (có nghĩa là «truyền thống») mà ông dịch thành «lối» là không chính xác chút nào. Ông cũng không chú giải Lessing là ai (nhà phê bình Đức thế kỷ 18!) để độc giả Việt thấy ý chế giễu của người nói. Ba cái thiếu cộng lại làm cho câu tiếng Việt của ông Cao Việt Dũng rất phều phào, không chuyển được ý của bản gốc.

Theo tôi, câu trên phải dịch như vầy:

«Tuy nhiên, tôi ngạc nhiên là Foucault vẫn hiện diện khá mạnh mẽ, nhưng tôi tin rằng, ngoài giới phê bình đại học ra, thì toàn bộ chuyện này không có tầm quan trọng lớn lắm. Trên báo chí, người ta viết kiểu phê bình tử tế theo truyền thống Lessing.»

4.

«Paul de Man a le mérite d’avoir réduit Derrida à un concept maniable de déconstruction, réduit à l’ironie, aux jeux de mots, aux ambiguïtés, etc» (tr.305)

«Paul de Man có một công lao lớn là đã giảm trừ Derrida thành một khái niệm khả dụng về giải cấu trúc, giảm trừ thành sự mỉa mai, các trò chơi chữ, những mù mờ v.v...» (Cao Việt Dũng).

Ông CaoViệt Dũng lại dịch máy móc như học trò mới học tiếng Tây rồi: «réduire» = «giảm trừ»; «réduire Derrida» = «giảm trừ Derrida»; «réduire à l’ironie» = «giảm trừ thành sự mỉa mai». Ông Cao Việt Dũng nè, nếu dịch thuật mà chỉ có vầy, người ta dịch bằng máy cho lẹ chứ cần dịch giả làm chi?

Cách dùng tiếng Việt của ông Cao Việt Dũng coi bộ cũng chẳng sáng sủa hơn: trong cùng một câu, lúc thì cung kính Hán Việt («maniable» = «khả dụng»), lúc lại nôm na dễ dãi («ambiguïtés» = «những mù mờ»).

Câu trên phải dịch như vầy:

«Paul de Man có công lớn là đã đơn giản hóa lý thuyết Derrida thành một khái niệm dễ dùng về giải cấu trúc, thành sự mỉa mai, chơi chữ, trò nước đôi v.v...».

5.

«Ceux qui essaient vraiment de conjuguer réflexion théorique et travail d’écriture sont très rares. On les trouverait encore plus facilement en Autriche» (tr.305)

«Rất hiếm người thực sự thử kết hợp suy tư lý thuyết với công việc viết. Bên Áo thì dễ tìm hơn.» (Cao Việt Dũng).

Ông Cao Việt Dũng không dịch động từ «trouver» ở conditionnel présent và từ «encore», nên câu tiếng Việt của ông không thể hiện đúng ý người nói.

Câu trên phải dịch như vầy:

«Những người thực sự thử kết hợp suy tư lý thuyết với việc viết thường rất hiếm. Bên Áo có lẽ còn dễ tìm hơn».

6.

«Ces sujets sont traités avec un savoir-faire traditionnel, sans prise de risque théorique, sans goût pour l’expérimentation» (tr.306)

«Những chủ đề này được xử lý bằng một cách tiến hành rất truyền thống, không thử liều lĩnh dấn thân vào lý thuyết, không mấy đoái hoài tới thử nghiệm» (Cao Việt Dũng).

«savoir-faire» mà dịch là «một cách tiến hành» thì ẩu quá xá! Câu tiếng Việt do vậy mà trở nên u ơ: «...được xử lý bằng một cách tiến hành...».

Câu trên phải dịch như vầy:

«Những chủ đề này được xử lý với một sự khéo léo truyền thống, không liều lĩnh dùng lý thuyết, không thích thử nghiệm».

7.

«nous avons la tradition d’un roman qui penche vers l’essai...» (tr.306)

«...chúng tôi có truyền thống về một cuốn tiểu thuyết ngả về phía tiểu luận» (Cao Việt Dũng).

Ông Cao Việt Dũng dịch «la tradition d’un roman» thành «truyền thống về một cuốn tiểu thuyết...». Trời đất, ông lầm giữa «cuốn tiểu thuyết» (một cuốn sách cụ thể) và «loại tiểu thuyết» (một thể loại)! Mấy chữ «ngả về phía» cũng là một cách dùng tiếng Việt rất bừa mứa.

Câu trên phải dịch như vầy:

«...chúng tôi có truyền thống về một loại tiểu thuyết nghiêng về tiểu luận».

8.

«Cette production théorique était publiée essentiellement par les éditions Suhrkamp, où on trouvait par conséquent aussi les jeunes écrivains qui risquaient quelque chose...» (tr.306)

«Các sản phẩm lý thuyết này được xuất bản chủ yếu ở nhà xuất bản Suhrkamp, và do vậy sau này ta cũng thấy ở đó những nhà văn trẻ thử làm cái gì đó...» (Cao Việt Dũng).

Không hiểu ông Cao Việt Dũng tìm từ đâu ra hai chữ «sau này» làm câu sai hẳn nghĩa. Rồi nữa, «production» mà dịch là «các sản phẩm» là không đúng. Ông lầm giữa «production» và «produit» rồi!

Câu trên phải dịch như vầy:

«Các công trình lý thuyết này được xuất bản chủ yếu ở nhà xuất bản Suhrkamp, vì vậy ta cũng tìm thấy ở đây những nhà văn trẻ đang liều mình...»

9.

«...un groupe politiquement bien-pensant peu intéressé par la littérature elle-même» (tr.306).

«...một nhóm suy tư đúng đắn về mặt chính trị không mấy quan tâm tới tự bản thân văn chương» (Cao Việt Dũng).

Ông Cao Việt Dũng dịch «bien-pensant» là «suy tư đúng đắn» thì quả là sự hiểu biết Pháp văn của ông chỉ ở trình độ dưới trung bình. Ông dịch máy móc: «bien» = «đúng», «pensant» = «suy tư», «bien-pensant» = «suy tư đúng đắn». Trật rồi! «Bien-pensant» phải dịch là «phải đạo», «hợp thời», có nghĩa là người ta đang chê đó! Rồi cứ nhìn thấy «même» là máy móc ông dịch thành «tự». «Tự bản thân» là một cách dùng chữ rất lạm phát.

Câu trên phải dịch như vầy:

«...một nhóm rất hợp thời về chính trị, không mấy quan tâm tới bản thân văn chương».

Lời kết:

Vừa rồi là những lỗi tôi nhận thấy trong bản dịch của ông Cao Việt Dũng (bản gốc dài 5 trang, sách khổ nhỏ 14cmx20cm, tức là nửa trang A4). Không nghi ngờ gì nữa, những sai lầm của ông Cao Việt Dũng có tính hệ thống.

-----------------

Bài liên quan: