tin & thư | chuyên đề | tác phẩm mới | tác phẩm của tháng | đối thoại | tác giả | gửi bài | góp ý |
sinh hoạt
đối thoại
Người trí thức không phải là kẻ chỉ biết chăm lo cho bộ da của riêng mình  [đối thoại]

 

Wenn man ein Ochse sein wollte, könnte man natürlich den Menschheitsqualen den Rücken kehren und für seine eigne Haut sorgen.
 
Nếu con người muốn làm con bò, thì tất nhiên con người có thể xoay lưng lại trước những nỗi thống khổ của con người mà chăm lo cho bộ da của riêng mình.
(Trích thư của Karl Marx gửi Sigfrid Meyer ngày 30/4/1867)

 

Tháng 4/2011, sau những lời phát biểu của Ngô Bảo Châu về vụ xử án Cù Huy Hà Vũ, tôi có viết bài “Một nhà khoa học xuất sắc vẫn có thể là một kẻ làm đĩ chính trị, hay tệ hơn nữa...” Trong đó tôi đã nhận định:

“Tiếng nói của một nhà khoa học xuất sắc bao giờ cũng gây ảnh hưởng cho nên anh ta phải hết sức cẩn trọng khi phát ngôn. Nếu anh ta cảm thấy sợ hãi thì tốt nhất anh ta nên giữ im lặng, thay vì anh ta nói mơ hồ, tròng tréo, nước đôi. Còn khi một nhà khoa học xuất sắc mà lại sẵn sàng nói theo ý muốn của chế độ để mưu cầu đặc quyền đặc lợi thì anh ta đã trở thành một kẻ làm đĩ chính trị mất rồi...”

Nay tôi lại viết thêm bài này vì trong cuộc bàn cãi chung quanh quan điểm của Ngô Bảo Châu về cái gọi là trí thức, có những người cứ khăng khăng xác tín, bất kể Ngô Bảo Châu nói gì và làm gì, bất kể anh ta từ chối vai trò phản biện của một người trí thức, thì anh ta cứ vẫn nghiễm nhiên là một người trí thức bởi vì anh ta đã đoạt giải Fields!

Đó là một lối suy nghĩ ấu trĩ xuất phát từ mặc cảm nhược tiểu của những người sống trong một đất nước triền miên nghèo nàn lạc hậu, dễ dàng bị choáng ngợp bởi học vị, học hàm và các thứ giải thưởng giành được từ nước ngoài.

Cũng như một bác sĩ xuất sắc là một người có tài năng đặc biệt về y khoa, thì một nhà toán học xuất sắc là một người có tài năng đặc biệt về toán học. Chỉ thế thôi. Khoan ghép hai chữ “trí thức” vào đó cái đã.

Những nhà toán học xuất sắc như Dmitri Egorov, Leonid Plyushch, Alexander Sergeyevich Esenin-Volpin, Igor Shafarevich và Naum Meiman xứng đáng là những người trí thức chân chính, vì họ đã dũng cảm, bất chấp hiểm nguy cho sinh mệnh của mình, thẳng thắn phê phán và phản biện đối với những điều sai trái của chế độ độc tài Xôviết.

Ngược lại, những nhà toán học xuất sắc hàng đầu của Xôviết như Lazar Lyusternik, Lev Schnirelmann, Alexander Gelfond, Lev Semenovich Pontryagin và Pavel Alexandrov, thì hiển nhiên không phải là trí thức. Vì sao?

Ta hãy ôn lại những hành vi của họ để thấy cho rõ.

Tháng 9/1930, nhà toán học Dmitri Egorov bị công an Xôviết bắt giam vì ông dám lên tiếng bênh vực cho quyền tự do sinh hoạt tín ngưỡng của các nhà thờ Thiên Chúa ở Mátxcơva trong khi Đảng Cộng sản của Stalin đang ra tay tiêu diệt giáo hội.

Sau khi nhà toán học Dmitri Egorov bị bắt giam và bị xóa tên khỏi Viện Toán học Mátxcơva, thì ngày 21/11/1930, các nhà toán học xuất sắc hàng đầu của Xôviết, gồm có Lazar Lyusternik, Lev Schnirelmann, Alexander Gelfond và Lev Semenovich Pontryagin, đã lập công dâng Đảng bằng cách viết một bức thư ký tên chung, đăng công khai trên báo Nauchnyi Rabotnik, tố cáo “những phần tử phản-cách-mạng trong hàng ngũ các nhà toán học”. Họ chụp mũ cho nhà toán học Dmitri Egorov là đầu sỏ của những phần tử phản-cách-mạng trong Viện Toán học. Thế là Dmitri Egorov bị đối xử tàn tệ trong tù. Sau gần một năm ở tù oan và bị ngược đãi, Dmitri Egorov quyết định phản đối bằng cách tuyệt thực. Khi ông đã quá kiệt sức, công an mới đem ông vào bệnh xá trong tù, chẳng cứu chữa gì, rồi đem ông ra gửi tại tại nhà riêng của bạn ông, là nhà toán học Nikolai Chebotaryov, và ông chết ở đó ngày 10/9/1931.

Khi Dmitri Egorov đã chết rồi, thì Lazar Lyusternik lại cấu kết cùng với một đám nhà toán học xuất sắc khác, trong đó có Pavel Alexandrov là chủ chốt, thực hiện âm mưu triệt hạ nhà toán học Nikolai Luzin, tức là triệt hạ chính người thầy toán học của họ. Từ tháng 7 đến tháng 8/1936, một loạt bài báo nặc danh xuất hiện trên tờ Pravda, tố cáo Nikolai Luzin là bảo hoàng, có khuynh hướng fascist... Nikolai Luzin bị đem ra xét xử trước ban thanh tra của Viện Hàn lâm Khoa học Xôviết, và ông bị kết tội là “kẻ thù đội lốt công dân Xôviết”.

Còn nữa. Còn nhiều ví dụ về những nhân cách tệ hại tột bậc trong đám những nhà toán học xuất sắc nhất, những Viện sĩ hàn lâm, những kẻ đoạt vô số giải thưởng lớn dưới chế độ Xôviết. Vì muốn được thăng tiến địa vị, họ sẵn sàng chạy theo tâng bốc nhà cầm quyền tàn ác, họ sẵn sàng lập công dâng Đảng bằng cách bán đứng cả thầy của mình, sẵn sàng chụp mũ và đẩy những người đồng nghiệp của mình vào chỗ chết. Trong một xã hội đầy đau khổ, họ chỉ biết vinh thân cho riêng mình. Họ có bộ óc của con người thông minh, nhưng họ sống như những con bò.

Họ là những nhà toán học xuất sắc nhất, nhưng họ không bao giờ là trí thức. Những sáng tạo toán học xuất sắc của họ vẫn được hậu thế đánh giá cao, nhưng nhân cách của họ thì chỉ gây nôn mửa.

 

Nguyễn Gia Thức
Praha, 03/2/2012

 

------------------

Bài liên quan:

03.02.2012
[TRÍ THỨC] ... O’Brien giơ tay trái lên, mu hướng về phía Winston, ngón cái bị che và bốn ngón kia chìa ra. “Tôi đang giơ mấy ngón tay, Winston?” “Bốn.” “Nhưng nếu Đảng bảo đó không không phải là bốn mà là năm — thì có bao nhiêu ngón?” “Bốn.” ... (...)
 
02.02.2012
[TRÍ THỨC] ... Người ta có thể đóng góp cho xã hội theo nhiều cách: như một nhà từ thiện, như một nhà chuyên môn, như một chiến sĩ, như một nghệ sĩ, như một trí thức. Những cách đó rất khác nhau. Cách nào cũng đáng quý, nhưng ở trong tình trạng xã hội chính trị Việt Nam hiện nay thì cách đóng góp theo cách của một trí thức chân chính đặc biệt đáng ngưỡng phục, vì nó khó khăn, nguy hiểm và cực kỳ cấp thiết... (...)
 
01.02.2012
... Các lực lượng trí tuệ của công nông đang trưởng thành vững mạnh trong cuộc đấu tranh lật đổ tư sản và bọn đồng lõa, lũ trí thức – đầy tớ của tư bản, những kẻ tưởng mình là bộ não của quốc gia. Trên thực tế, bọn chúng không phải là bộ não mà là cứt... [Nguyễn Đình Đăng dịch từ nguyên văn tiếng Nga] (...)
 
[TRÍ THỨC] ... Cụ Phan Bội Châu thì cho rằng Nhân là chủ chốt. Đức Nhân hướng dẫn cả Trí và đưa đến Dũng. Vì yêu tha nhân, yêu đồng bào, cho nên Sĩ có một trí lực mẫn tuệ và sự can đảm bất phục tùng bạo ác và xâm lược. Cố giáo sư Lương Kim Định cũng đồng quan điểm như vậy. Nhưng giáo sư có thêm vào chữ “thời”... (...)
 
31.01.2012
[TRÍ THỨC] ... Khi những kẻ “trí thức” chỉ biết dùng cái đầu của mình để suy nghĩ cho riêng cái sự nghiệp của mình, cái danh lợi của mình, thì quả là nguy hiểm chết người, vì anh ta có thể sẵn sàng thoả hiệp, ủng hộ cho một chế độ độc tài bạo ngược, nếu chế độ ấy làm cho anh ta thoả mãn những nhu cầu bản thân về sự nghiệp và danh lợi... (...)
 
29.01.2012
[TRÍ THỨC] ... Ngày nay, để củng cố chế độ độc tài Đảng trị, những “ông chủ” của bầy cừu, một mặt ra sức “đúc” thêm những loại “bánh vẽ” mới..., mặt khác, tìm cách “cấy gien” tạo ra một “giống cừu” mới: “giống cừu cao cấp”!... (...)
 
[TRÍ THỨC] ... Nếu một người “văn võ song toàn” như Vân Tiên mà “kiến nghĩa bất vi” thì dù sau này anh ta có đỗ trạng nguyên cũng chỉ là một phường giá áo túi cơm mà thôi. Nếu như lúc ấy Vân Tiên thấy Nguyệt Nga “lâm nguy” mà anh ta lại “bất cứu” thì sau này gặp lại Nguyệt Nga cũng bị nàng nhổ vào mặt cho dù Vân Tiên có đỗ tiến sĩ và làm quan lớn... (...)
 
27.01.2012
[TRÍ THỨC] ... Nhưng, trên hết, người ta xem bà là một nhà trí thức, do một phẩm chất rất quan trọng: uy vũ bất năng khuất! Không có cường lực bạo ác nào có thể khuất phục nổi một một người nữ trí thức trông dáng vẻ bề ngoài mảnh mai yếu ớt. Chính là bà Aung San Suu Kyi... (...)
 
26.01.2012
... Phải nói thẳng một cách sòng phẳng như thế này. Trong lịch sử nhân loại chưa có một chế độ độc tài nào lại tôn trọng trí thức. Độc tài và trí thức không khác gì lửa và nước. Tần Thủy Hoàng từng ra lệnh đốt Kinh Thi và Kinh Thư, chôn sống hơn 460 Nho sĩ. Sa Hoàng Nikolai Đệ Nhị từng căm ghét trí thức đến nỗi muốn loại bỏ từ “trí thức” khỏi từ vựng của tiếng Nga: “Trí thức là một từ ghê tởm,” ông ta nói. Nhà độc tài kế tiếp ông, lãnh tụ cộng sản Lenin còn tiến một bước xa hơn khi đã không ngần ngại sử dụng một trong những từ thiếu sạch sẽ nhất để gán cho trí thức: Lenin gọi trí thức là cứt ... (...)
 
23.01.2012
... Ông Chu Hảo là mẫu mực của một người đối lập trung thành... Nhưng ông Chu Hảo là người lạc quan. Lạc quan vô tận. Tạp chí Xây dựng Đảng Xuân Nhâm Thìn này có bài “Tết đến rồi…!” của ông. Cứ từ từ, “tất cả mọi sự tốt đẹp bao giờ cũng ở phía trước”, như ông tuyên bố... (...)
 
14.02.2000
... Chúng ta hay ưu tư về chính trị. Điều này rất cần thiết. Nhưng nếu đa số chúng ta không tự xây dựng bản thân thành những người trí thức đúng nghĩa -- một lực lượng vững mạnh của những người thực sự nỗ lực phê phán và cải tạo văn hoá -- thì sự thay đổi chính trị, nếu có xảy ra, cũng chỉ xảy ra ngoài vỏ, mà trong đó óc phong kiến chuyên chế vẫn còn nguyên vẹn, và tinh thần nô bộc vẫn còn nguyên vẹn. (...)
 

Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ

Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021