Cuộc đối thoại xôn xao quanh bài viết “Về yêu xứ Quảng” của nhà văn Trần Vũ có thể tóm gọn như thế này:

Trần Vũ yêu miền Trung, yêu xứ Quảng, yêu Quảng Nam. Nhân có sự kiện nhà phê bình văn học Nguyễn Hưng Quốc (người Quảng Nam) bắt đầu viết blog, Trần Vũ viết một bài tuỳ bút về cảm xúc của ông đối với miền Trung và đặc biệt là xứ Quảng, cụ thể là Quảng Nam. Cảm xúc lai láng của ông được chuyên chở bằng những hình ảnh và ngôn từ rất cường điệu, đáng lẽ có thể khiến người đọc thích thú. Rủi thay, trí nhớ và sự quan sát của ông khá mơ hồ, nhập nhoà, khiến bài viết mang nhiều điều lệch lạc. Kết quả là các độc giả miền Trung, và đặc biệt là độc giả Quảng Nam, cảm thấy mất sướng.

Là một trong số người cảm thấy mất sướng đó, nhưng từ đầu tôi không có ý định viết bài phản hồi vì thấy các ý kiến đã khá đủ. Vậy mà hôm nay tôi lại phải viết đôi lời, chỉ vì nhà thơ Nguyễn Hữu Hồng Minh bất ngờ tung ra bài “Đừng yêu xứ Quảng!” như một lối biện hộ giùm, đầy tính thù tạc, cho nhà văn Trần Vũ, mà chính cái lý lẽ nhà thơ đem ra để biện hộ cho nhà văn lại càng làm tăng thêm sự mất sướng nơi người đọc.

Mất sướng nhất vì kiểu lý luận thế này của Nguyễn Hữu Hồng Minh:

Nguyễn Hữu Hồng Minh nhấn mạnh rằng Trần Vũ viết theo kiểu viết blog, chứ không phải viết khảo cứu, nên chuyện đúng sai không thành vấn đề. Lý luận này làm sinh ra một loạt những câu hỏi:

1. Đọc văn trên blog, ta chỉ đọc cái cảm xúc trong câu chữ, chứ đừng nên tin cậy bất cứ sự kiện nào mà tác giả nói ra?

2. Một nhà nghiên cứu thì phải đưa ra những sự kiện chính xác trong bài nghiên cứu, nhưng khi anh ta viết blog thì anh ta mặc tình đưa ra những sự kiện sai lệch?

3. Trong một bài viết blog, tất cả những sự kiện sai lệch do tác giả đưa ra đều không hề ảnh hưởng đến cảm xúc và giá trị của bài viết?

4. Người đọc blog phải sẵn sàng chấp nhận hoặc phớt lờ đi tất cả những sự kiện sai lệch do tác giả đưa ra, chỉ cần chú trọng đến ngôn từ và cảm xúc?

Tôi không tin một độc giả văn học lại đọc theo kiểu đó. Chẳng ai lại vừa đọc vừa tự đánh lừa chính mình như vậy. Tôi cho rằng một bài văn hay, dù viết trên blog, trước hết phải dựa trên những sự kiện chính xác. Tất nhiên không cần phải chính xác một cách tinh vi như trong một bài nghiên cứu, nhưng ít nhất phải chính xác một cách căn bản. Sau đó mới nói đến cái hay, cái đẹp. Nếu anh viết một bài blog để ca tụng rượu vang của Pháp mà anh lại mô tả nhầm thành rượu whisky của Scotland, thì anh đừng trách tại sao người đọc cảm thấy mất sướng. Đừng cãi chày, cãi cối rằng anh viết bằng cảm xúc chứ không phải viết như một nhà nghiên cứu về rượu. Cũng đừng ráng thuyết phục người đọc đánh giá bài viết của anh là hay, bất kể chuyện đúng hay sai. Lại càng tránh cái chuyện đem một bài nghiên cứu nào khác của anh ra mà nói: “Khi cần nghiên cứu, thì tôi cũng nghiên cứu chính xác chớ bộ!”

Ngoài việc đưa ra những sự kiện chính xác một cách căn bản, người viết cũng cần phải có một khả năng lý luận căn bản, tránh những mâu thuẫn lộ liễu khiến độc giả mất sướng.

Trong bài “Về yêu xứ Quảng”, Trần Vũ không tránh được điều này.

Ông viết:

Nói đến Quảng Nam mà nhắc đến tháp Chàm thì tất nhiên ai cũng biết đó là tháp Chàm ở Mỹ Sơn. Nhưng gộp luôn cả thành Đồ Bàn và tháp Bà vào đây thì hỏng chuyện, vì thành Đồ Bàn ở An Nhơn, tỉnh Bình Định, còn Tháp Bà (hay Po Nagar) thì nằm trên đỉnh một ngọn đồi ở cửa sông Cái tại Nha Trang. Còn nói đến “lớp gạch đỏ au của tháp Bà” thì lại rất kẹt, vì chỉ sau khi Tháp Bà bị Nhà nước “tân trang” một cách nhếch nhác bằng cách vá bừa lên đó một lớp gạch mới, trét xi-măng, thì nó mới có cái màu “đỏ au” rất là giả tạo, made in CHXHCNVN. Chứ trước kia thì nó không “đỏ au” chút nào cả. Lớp gạch xưa nhiều thế kỷ có màu nâu sẫm, nhiều chỗ đóng rêu xanh.

Nếu nói đến một sắc dân “như một khối đá vừa bẩy ra từ tháp Chàm, một viên gạch nung còn sót ở thành Đồ Bàn hay lớp gạch đỏ au của tháp Bà”, thì rõ ràng là nói đến người Chàm (Chăm). Thế nhưng Trần Vũ lại gán cái chất đó cho “người Quảng”. Thế mới lạ! Té ra “người Quảng” chẳng khác gì người Chàm! Hay “người Quảng” của Trần Vũ chính là người Chàm nhỉ?

Ấy, vậy mà cái sắc dân rặc Chàm đó, lại mang “chất Việt hừng hực trong người”, “chất Việt nén đến cứng ngắt”, “chất Việt ép đến quánh đặc”!

Viết như vậy mà bảo là hay?

Nguyễn Hữu Hồng Minh biện hộ:

Chẳng cần phải yêu đúng “thuần phong mỹ tục”, nhưng nên nhớ rằng lời tỏ tình thì khác xa lời tán phét. Và biện hộ đứng đắn thì khác xa với bông lơn thù tạc.

--------------

Bài liên hệ: