FRIEDRICH NIETZSCHE

(1844-1900)

DER WILLE ZUR MACHT

CHÍ HÙNG-VĨ

(Í-CHÍ VƯƠN TỚI QUYỀN-LỰC)

TẬP MỘT

1-134

Bản Việt-ngữ của

NGUYỄN QUỲNH

Zựa trên bản Anh-ngữ 1967 của Walter Kaufmann

__________

28 (Xuân–Thu 1887)

Vấn-đề chính là làm sao chủ-ngĩa Hư-vô lại là nhu-cầu thiết-iếu cho những lí-tưởng chúng ta bàn đến từ nãy đến jờ?[1]

Khi chủ-ngĩa Hư-vô chưa đi hết chu-kì của nó, thì chúng ta còn sống trong những cái vỏ bên ngoài của hư-vô.

Muốn thoát khỏi chủ-ngĩa Hư-vô mà chúng ta lại không biết xét đến những já-trị của mình, thì mọi já-trị vượt-thoát của chúng ta sẽ quật ngược lại chúng ta và làm cho vấn-đề càng trở nên trầm trọng.

29 (1883-1888)

Những nguyên-zo khiến tự mình đi vào con đường ngiện-ngập. [2] [Trước hết] không biết mình về đâu. [Tức là] trong lòng mình trống rỗng. Để ra khỏi sự trống-rỗng này, con người ru mình vào say-sưa, ví-zụ say mê âm-nhạc. Nhưng say-sưa này sẽ trở thành đam-mê mù quáng cho những người còn độc thân và những người cao tuổi. Hành-động mù-quáng jống như một fương-tiện khoa-học [tức là mạnh-mẽ tinh vi]. Nó júp ta thấy nhiều thú-vui nhỏ bé ở lãnh-vực thông-thường, rồi cho chúng ta thấy được lòng nhân. Cho ta hiểu chủ-ngĩa thần-quyền, khoái những jì nồng nàn fù-zu, chủ-ngĩa ngệ-thuật vị ngệ-thuật, rồi có í-thức rốt ráo để kinh-tởm khi thấy mình ngiện-ngập, thấy những jì đang ziễn ra toàn là cuồng-tín, ngu-đần, vì chỉ là fương-tiện và bệnh-họan. Tất cả chì vì thiếu đức khiêm-nhường. Thế thì, buông-thả quá hoá mất vui.

30 (Tháng Mười Một 1887 – Tháng Ba 1888; kiểm chứng lại 1888)

Đã đến lúc chúng ta fải trả nợ quả-báo vì từ [gần] hai ngìn năm qua chúng ta theo đạo Ja-tô. Chúng đã và còn đang đánh mất trọng-tâm trong đời sống. Chúng ta đã vong-thân. Chúng ta rơi vùn vụt vào trong những já-trị mâu-thuẫn. Chúng ta mất hết năng-lực và trong khi đó, khả-năng đánh já-trị của chúng ta đã vượt ra khỏi tính người – ngay tự đáy lòng mình.

Bây jờ chúng ta thấy tất cả đều sai bét. Tất cả chỉ là “ngôn”, hỗn-độn, iếu-hèn và bừa bãi vô độ, [như những trường-hợp sau đây]:

31 (1884)

Đã có những thời-đại suy-tư còn trầm-thống hơn là thời-đại của chúng ta. Chẳng hạn thời ông Fật ra đời, sau nhiều thế-kỉ con người khác fái hục-hặc lẫn nhau. Thế rồi, con người bị cuốn hút vào những hang-sâu triết-học, ví-zụ có thời những nước ở Âu-châu sống trong xảo-điệu của những qui-fạm tôn-jáo. Thật vậy, chớ để cho “văn-chương” zụ zỗ chúng ta vào những suy-tư quá trớn về cái gọi là tinh-thần thời-đại của chúng ta. Đời sống của hàng triệu người theo thuyết tâm-linh, và đặc biệt tinh-thần Thiên-chúa Jáo đã ảnh-hưởng tới những môn thể-zục mang nét xấu-xa gê-tởm cốt để nêu lên một vài điểm cho rằng mọi fát-minh của người Anh đều có tính jáo-zục cao.

Chủ-ngĩa Bi-quan ở Âu-châu vẫn còn ở những jai-đoạn sơ-khai. Chính chủ-ngĩa Bi-quan ấy tự biết nó còn nhiều mâu-thuẫn, và còn thiếu sức đam-mê thù-thắng để cho Tính-Không hiện ra trong nó, như ở Ấn-độ. Chủ-ngĩa Bi-quan ấy chưa có quan-niệm rõ ràng và còn nhiều “non nớt”. Đó chằng qua là thuyết Bi-quan của học-jả và thi-nhân. Í tôi muốn nói là nhiều điểm trong chủ-ngĩa Bi-quan ấy cần fải được suy-tư thấu đáo rồi mới có thể ra đời. Có như vậy chủ-ngĩa ấy mới “có tính sáng-tạo”. Nếu không nó mới chỉ là “nguyên-nhân” [hay hiện-tượng] mà thôi.

Fê-bình chủ-ngĩa Bi-quan có ngĩa là chống lại những quan-niệm về đạo-đức còn zựa vào luân-lí [như thế là sai, vì đúng ra luân-lí fải zựa vào đạo-đức], để rồi đưa ra câu hỏi: “Chống lại những quan-niệm như thế có ngĩa jì?” Chống lại như thế là làm jảm bớt những điều tăm-tối vẫn còn đang bành-trướng.

Chủ-ngĩa Bi-quan của chúng ta như thế này: [vì] thế-jan không có já-trị như ta tưởng. [Trong khi] chúng ta tin rằng khát-khao hiểu-biết của chúng ta đã tăng lên, thì kết-quả lại kém đi so với lúc ban đầu. Chính vì thế chúng ta trở thành những kẻ bi-quan. [Thế thì] chúng ta fải quyết-tâm, bằng mọi cách, định lại já-trị cho chúng ta, đồng thời chúng ta fải chấm zứt ăn nói lếu láo như ngày xửa ngày xưa.

Có thế chúng ta mới thấy thế nào là cảm-thông để tìm ra những já-trị mới.

Tóm lại, thế-jan có thể có já-trị hơn là chúng ta thường tưởng. Chúng ta fải thấy rõ cái non-nớt trong lí-tưởng của chúng ta. Ngĩ ra được như thế chưa đủ, chúng ta còn fải cần một lối trình-bày sáng sủa nhất về cái non-nớt ấy. Cũng có thể là chúng ta vẫn chưa mang vào đời sống của chúng ta một já-trị tương-đối gọi là đẹp.

Cái jì đã được [con người] tôn-thờ? [Con người] tôn-thờ khả-năng nhận biết ra já-trị cộng-đồng, để cho cộng-đồng tồn tại.

Cáí jì đã bị [con người] bôi nhọ? [Con người] bôi nhọ khả-năng fân biệt rõ ràng quân-tử khác với tiểu-nhân.

33 (Xuân–Thu 1887)

Sau đây là những nguyên-nhân đưa tới chủ-ngĩa Bi-quan:

Chủ-ngĩa Bi-quan mới cho thấy cái thế-jan gọi là mới chả có í-ngĩa jì. Thế-jan mới ấy không fải là đời sống thực (the world of existence).

35 (Xuân–Thu 1887)

Quan-niệm cho rằng “Đau khổ nhiều hơn vui” là hai cực [khổ/vui] đi về chủ-ngĩa Hư-vô.

Bởi vì trong vui và khổ không có ngĩa nào là quan-trọng, trừ fi ta thấy rõ vui buồn.

Đây cũng là lí-zo có người bảo không cần fải có chí, không cần fải có mục-đích, và cũng không cần í-ngĩa. Người jầu já-trị của cuộc-đời không đo bằng tiêu-chuẩn của những thứ bình-thường. Cái đau-thương có thể bao trùm tất cả, ngay cả khi ta có chí cao. Cho nên, sống là điều cần-thiết.

[Bởi vì] “Đời có já-trị jì đâu!”, “Hãy buông xuôi!”, “Tại sao lại khóc?” Câu nói sau đây là một lối suy-tư uỷ-mị và iếu-hèn: “Thà là một con vật vui sướng còn hơn là một người có í-thức nhưng chán fèo.” (Un monstre gai vaut mieux qu’un sentimental ennuyeux.”)

36 (Tháng Mười Một, 1887 – Tháng Ba 1888)

Con người theo chủ-ngĩa Hư-vô nhưng có căn-bản triết-học lại tin rằng cái jì xảy ra cũng đều vô-ngĩa và vớ-vẩn, cho nên ta đâu cần fải có cái jì gọi là vô-ngĩa và vớ-vẩn. Tuy nhiên, tại sao lại có câu hỏi: “Có cần fải có không?” Và vì sao lại có cái gọi là làm tiêu-chuẩn cho “í-ngĩa”?

Nói cho cùng, con người theo chủ-ngĩa Hư-vô ngĩ rằng cảnh-đời vô-zụng và hoang-vu cho nên triết-ja cảm thấy quạnh-hiu và tuyệt-vọng. Suy-ngĩ như thế ngịch với cảm-quan nhậy bén của triết-ja. Suy-ngĩ như thế cũng đưa tới quan-niệm gọi là sự fi-lí của já-trị [zo đó có quan-niệm cho rằng, ta có quyền muốn là jì cũng được, và bản-chất của cuộc đời là fải đem niềm vui đến cho triết-ja.

Nói rằng vui buồn zo hoàn-cảnh mà ra thì ai cũng nói được, nhưng sau câu nói đó còn có một câu hỏi là liệu chúng ta có thấy “í-ngĩa” và “mục-đích” hay không? Hơn nữa, đối với chúng ta câu hỏi ấy – zù liên-quan tới có ngĩa hay không có ngĩa – vẫn không có câu trả lời.

37 (Xuân–Thu 1887)

Từ chủ-ngĩa Bi-quan tới chủ-ngĩa Hư-vô. [Tình-trạng này xảy ra] khi vấn-đề thuộc về bản-chất của já-trị không còn nữa, khi jáo-điều định ra já-trị, và khi já-trị không thực-zụng chỉ vì quá lí-tưởng thay vì fải là hành-động có sức-mạnh và có fương-hướng rõ ràng để ta chống lại hành-động và lên-án hành-động [sai trái].

Chủ-ngĩa Bi-quan tiến tới chủ-ngĩa Hư-vô khi nhữ jì xung-khắc lấn át thứ-bậc tự-nhiên. Khi sân-si chống lại ôn-hoà. Vấn-đề zành-zật lẫn nhau là thời của kẻ tiểu-nhân. Điều này thật là zễ hiểu.

Chủ-ngĩa Bi-quan tiến tới chủ-ngĩa Hư-vô khi thế-jan zơ-bẩn chống lại thế-jan “cao-quí và chân-thực”. Cuối cùng chúng ta thấy một thế-jan vật-chất được xây-zựng trên nền-tảng của một “thế-jan chân-thực”. Đây chính là lúc mọi người xa lánh thế-jan zơ-bẩn và hùng-hồn tuyên bố lí-zo fải vứt bỏ thế-jan zơ-bẩn.

Đây là lúc chủ-ngĩa Hư-vô xuất-hiện. Chúng ta chỉ còn những já-trị để quyết-định mà thôi.

Sau đây là những vấn-đề của kẻ mạnh và kẻ iếu:

Thế là thời-đại bi-thảm ra đời.

_________________________

[1]Xin xem sách xuất-bản năm 1911, tr. 498. Không có đoạn này.

[2]Tiêu-đề này zo Peter Gast đặt. Xin xem gi-chú của W. Kaufmann trong cuốn The Will to Power.

[3]Theo sách xuất-bản năm 1911, trang 498 thì bản-thảo có chút đổi-thay ở khúc cuối của đoạn một, như sau: “Lối trình-bày méo mó và tối tăm của tư-tưởng Thiên-chúa Jáo cũng nhiều như năng-lực của chúng ta khi chúng ta theo đạo Thiên-chúa...”