Antoni Pawlak sinh năm 1952 tại Sopot, gần Gdansk,* học triết học tại Viện Thần Học Công Giáo ở Varsovie, khởi đầu sự nghiệp thơ ca năm 20 tuổi, cũng là năm ông đấu tranh trong hàng ngũ những sinh viên chống chế độ, viết và phổ biến truyền đơn chống nhà nước Ba-lan. Ra toà, ông lãnh hai năm rưỡi tù nhưng được hưởng án treo. Tập thơ đầu tiên của ông, Mở ra ngày và đêm [Otwarty cala dobe] ra đời ở Gdansk khoảng 1974/75 là thời gian ông khởi sự vào khoa văn ở đại học nhưng phải bỏ dở vì lệnh động viên. Thời quân ngũ, ông bắt đầu quan hệ với các tạp chí xuất bản bí mật như Zapis ở Varsovie và Puls ở Lodz,** và đến khi xuất ngũ, ông cộng tác thường xuyên với những tạp chí này. Tháng Tám 1980, trong hàng ngũ Solidarnosc, ông tham gia cuộc đình công ở xưởng đóng tàu Gdansk, tiếp sau đó ông nằm trong Ủy Ban Văn Hoá Miền Mazovie của Công Đoàn Đoàn Kết và được giao phụ trách biên tập cho tạp chí Iks ra mỗi tháng hai kỳ.

 

Đêm xảy ra thảm kịch 12 rạng sáng 13 tháng Chạp 1981, Antoni Pawlak bị bắt tạm giam tại trại Bialoleka, sau đó tiếp tục bị bắt rồi được thả thêm hai lần khác – nửa năm nằm trong các nhà giam trước khi được trả tự do, ông vẫn tiếp tục cho ra dưới dạng xuất bản bí mật hai tập thơ Bạn đã sẵn sàng chưa? [Czy jestes golow? (Varsovie, 1981)] và Đột nhiên chúng ta thức dậy trên những chuyến xe lửa đang chạy [Obudzimy ste nagle w pedzacych pociagach (Gdansk, 1981)] và lại tiếp tục cộng tác với các tờ báo hoạt động bí mật. Ngoài tập văn xuôi Cuốn sổ nhà binh (Carcovie: Pacifistes, 1981), có thể nói cuốn sách viết chung với nhà báo Marian Terlecki, Mỗi người trong các bạn là một Walesa [Kazdy z was jest Walesa (Paris: Rencontres, 1984)], vào đúng thời điểm lãnh tụ Công Đoàn Đoàn Kết nhận Giải Nobel Hoà Bình vào tháng Mười 1984, là một thành công lớn, cho dù sách phát hành không công khai, và các tác giả sau đó chịu vô số phiền phức với cảnh sát.

 

Sau những ấn phẩm xuất bản bí mật tiếp theo là Hoàng hôn và những bức thư bí mật [Zmierzch I grypsy], Bản nháp chiến tranh [Brulion wojenny, 1984], rồi XXX, đến năm 1989 đánh dấu tổng tuyển cử tự do, và nhất là sau chuyến đi ra nước ngoài của ông nhờ giải thưởng uy tín của Quỹ Koscielski (1983), ông mới được xuất bản công khai, với một loạt những tập: Mấy lời về nỗi sợ [Kilka slow o strachu (Cracovie, 1990)], Dao ngắn dài, áo dài ngắn [Dlugie noze, krotkie sukienki (Varsovie, 1990)], Những phụ nữ của chúng ta già đi [Nasze kobiety sie starzeja (Cracovie, 1995)]. Cho đến năm 1993, ông điều khiển một phụ trương của nhật báo Gazeta Wyborcza ở Varsovie, là nguyệt san văn học Gazeta o ksiazkach [Tạp chí sách]. Thời gian sau, ông còn cho ra đời Zmarli tak lubia podrze (1998), Akt personalny (1999), Strch w moich oczach jest gleboki jak studnia (2002), và cho đến nay vẫn tiếp tục đóng góp nhiều bài viết và tiểu luận văn học và xã hội trên các tạp chí văn chương.

 

Tác phẩm của nhà văn, nhà thơ, nhà báo Antoni Pawlak (từng là Chủ tịch Hội Nhà Văn Trẻ Ba-lan, và chủ bút một tạp chí văn học liên mạng) đã được dịch và phổ biến nhiều nơi, đặc biệt rộng rãi hơn cả là tại Đức. Ông sống ở Gdansk, Ba-lan, và hiện được coi là một trong những người viết uy tín bậc nhất của đất nước này. Tháng Chín năm 2007, Pawlak là một trong những nhân vật chính chào đón và tổ chức nhiều sinh hoạt văn hoá mừng Gunter Grass ở Gdansk khi nhà văn Đức trở về “quê hương” của mình để kỷ niệm ngày sinh thứ 80, trong đó, nổi bật, có buổi diễn vở kịch chuyển thể từ tiểu thuyết Cái trống thiếc.

 

------------------

* Có tư liệu cho là ông sinh ở Varsovie [Humps & Wings, Polish Poetry since ’68 (San Francisco & Los Angeles: Invisible City, 1982)], nhưng Sopot/Gdansk ở cực bắc nước Ba-lan, trong khi Varsovie nằm gần như ở giữa...

 

** Bản tiếng Anh bài thơ dài “Beyond My Powers” của A. Pawlak (viết 1975/1976, không biết tên người dịch) được đánh máy chữ và đăng trên tạp chí Puls, số 1 tháng Mười 1977, lưu hành tuy bí mật nhưng khá rộng rãi kể từ đầu năm 1978. Sau này với tập thơ tuyển Humps & Wings, Polish Poetry since ’68 (San Francisco & Los Angeles: Invisible City, 1982), người đọc tiếng Anh còn được giới thiệu một bản dịch (trích đoạn) khác của Boguslaw Rostworowski: “Beyond Endurance”, với lời đề tặng Maciej Grywaczewski, một nhà làm phim và hoạt động truyền hình Ba-lan từng rất gắn bó với những cuộc đấu tranh của Công Đoàn Đoàn Kết.

Tháng Mười Hai 1980

---------------

“Khúc bi ca ngắn nhất”, “Đêm xuống với những đầu ngón tay run rẩy...” và “đôi khi khi tôi khép mắt tôi...” dịch từ bản tiếng Anh “The Shortest Elegy”, “It’s night with trembling finger tips...” và “sometimes when I closed my eyes...” của Zbigniew Joachimiak, David Malcolm & Georgia Scott trong Dreams of Fires – 100 Polish Poems 1970-1989 (Poetry Salzburg, 2004). “Mấy lời về cái sợ”, “Năm ba từ – một phút im lặng” và “Một cuộc gặp gỡ” dịch từ bản tiếng Pháp “Quelques mots sur la peur”, “Quelques mots – Une minute de silence” và “Une rencontre” trong tuyển tập Témoins – Quarante-quatre poètes polonais contemporains 1975-1990, do Lucienne Rey và Gérard Gaillaguet chọn dịch và giới thiệu (Paris: Les Ateliers du Tayrac, 1997).