thơ | truyện / tuỳ bút | phỏng vấn | tiểu thuyết | tiểu luận / nhận định | thư toà soạn | tư tưởng | kịch bản văn học | ý kiến độc giả | sổ tay | thảo luận | ký sự / tường thuật | tư liệu / biên khảo | thông báo |
văn học
Tính biểu tượng của gương
Nguyễn Khoa Hiếu chuyển ngữ

 

Như một biểu tượng, gương có cùng những đặc điểm với một tấm gương trong thực tế, sự tồn tại đa dạng và lâu dài của công dụng đưa ra cách giải nghĩa nó và đồng thời đưa ra nhiều liên tưởng có ý nghĩa khác. Nó được coi là một biểu tượng của trí tưởng tượng – hoặc của ý thức – trong năng lực phản ánh bản chất thực tại của thế giới hữu hình. Nó cũng được cho là có liên quan đến tư tưởng – đối với Scheler và một số triết gia khác – trong chừng mực tư tưởng là phương tiện của sự tự nghiệm cũng như sự phản chiếu của vũ trụ. Điều này dẫn đến mối tương liên giữa tính gương của mặt nước phản chiếu với thần thoại về Narcissus: thế giới trình hiện như một chàng Narcissus khổng lồ đang phải lòng hình ảnh phản chiếu của chính mình trong ý thức con người. Giờ đây, thế giới, như một trạng thái vô thường chịu tác động của những qui luật biến đổi và thay thế, là tác nhân phóng chiếu ra thứ ảnh tượng biến hoá như âm bản của sự hiển lộ và tan biến được phản chiếu trong gương. Từ những thời xưa cổ, gương đã được cho là lưỡng trị. Nó là một bề mặt tái tạo hình ảnh và bằng cách nào đó dung chứa và hấp thụ chúng. Trong huyền thoại và truyền thống dân gian, nó thường được khoác cho những sắc diện thần kì – phiên bản phì đại những ý nghĩa cơ bản của nó. Theo đó, nó dùng để gọi hồn bằng cách cầu khấn những ảnh tượng mà nó từng lưu chứa vào một thời điểm nào đó trong quá khứ, hoặc bằng cách xoá bỏ khoảng cách khi phản chiếu một đối tượng từng đối diện trực tiếp với nó mà nay đã xa. Sự biến dịch giữa tấm gương ‘vắng người’ với tấm gương ‘có người’ bổ sung cho nó một dạng dịch pha, âm tính trong ngầm ý, từ đó – như cái quạt – nó có liên quan đến biểu tượng tính của mặt trăng. Bằng chứng sâu xa hơn cho rằng gương có tính trăng bắt nguồn từ sự phản sáng và những đặc tính thụ động của nó, nó lĩnh nạp hình ảnh như mặt trăng lĩnh nạp ánh sáng của mặt trời.[8] Một lần nữa, sự liên hệ gần gũi của nó với mặt trăng được biểu hiện bằng một thực tế rằng nó được coi là một biểu tượng về sự đa dạng của linh hồn giữa những nguồn gốc ban sơ: tính lưu động và khả năng tự thích ứng của nó với những đối tượng từng ‘thăm viếng’ và ‘lưu tâm’ lại. Đôi khi nó mang dáng vẻ thần thoại của một cánh cửa qua đó linh hồn có thể tự ý ‘vượt qua’ để đến bờ kia: đây là ý tưởng đã được Lewis Carroll dựng lại trong Alice Through the Looking Glass. Chỉ duy điều đó đã là lời giải thích đầy đủ cho tục phủ kín hoặc quay mặt gương vào tường trong một số dịp, đặc biệt khi có người trong nhà qua đời.[21] Tất cả những gì đã đề cập đến đây không có nghĩa là chúng ta đã vét cạn tính biểu tượng phức tạp của gương: như một tiếng vọng, nó thay mặt cho những bộ đôi (chính đề và phản đề), và đặc biệt thay mặt cho biển lửa (hoặc đời sống như một sự yếu nhược).[50, 51] Đối với Loeffler, gương là biểu tượng ma quái về những kí ức vô thức (có thể sánh với những cung điện pha-lê).[38] Gương cầm ay, đặc biệt, là biểu tượng của chân lí,[4] và ở Trung-hoa, chúng được cho là có tính năng phúng dụ như một sự bồi đắp cho hạnh phúc vợ chồng, và cũng là vật che chở, chống lại sức ảnh hưởng của ma quỉ.[5] Một số truyền thuyết Trung-hoa còn nhắc đến ‘những con vật trong gương’.

 

Chuyển ngữ tại Sài-gòn
2012.01.11

 

Nguyên chú của tác giả:
[4] BAYLEY, HAROLD. The Lost Language of Symbolism. London, 1912 (repr. 1951).
[5] BEAUMONT, A. Symbolism in Decorative Chinese Art. New York, 1949.
[8] B. G. P. Diccionario universal de la mitología. Barcelona, 1835.
[21] FRAZER, Sir James G. The Golden Bough. London, 1911-15.
[38] LOEFFLER-DELACHAUX, M. Le Symbolisme des contes de Fées. Paris, 1949.
[50, 51] SCHNEIDER, Marius.
El origen musical de los animales-símbolos en la mitología y la escultura antiguas. Barcelona, 1946.
La danza de espadas y la tarantela. Barcelona, 1948.

 

----------
Nguồn:
Cirlot, J. E. “Mirror.” A Dictionary of Symbols. Trans. Jack Sage. 2nd edition. London: Routledge, 1971.

 

 

-----------

Đã đăng:

Xăm trổ và tô điểm có thể coi như thuộc về cùng một nhóm biểu tượng, cả hai đều là những biểu hiện của hoạt tính vũ trụ. Nhưng khi hình xăm được xăm lên cơ thể thì những ý nghĩa quan trọng khác đổ dồn về nó – sự cúng tế, bí thuật và ma thuật... [Nguyễn Khoa Hiếu chuyển ngữ] (...)
 
Hai cách diễn giải về loài hổ được đưa ra dễ dàng hoà hợp nhau: ‘Nó gắn liền với Dionysos, và là biểu tượng của sự thịnh nộ và tàn bạo’; ‘Ở Trung-hoa, nó là biểu tượng của bóng tối và của trăng non’. Bóng tối luôn được đồng nhất với sự bí ẩn của tâm hồn, tương đương với trạng thái mà thuật ngữ Hindu gọi là tamas và thuộc về biểu tượng tính chung của thứ bậc, đồng thời bao hàm sự biểu hiện không bị kiềm toả các sức mạnh nền tảng của bản năng... [Nguyễn Khoa Hiếu chuyển ngữ] (...)
 
Có nét tương đồng nào đó giữa biểu tượng tính của hoa sen và hoa hồng trong văn hoá Tây phương. Ở Ai-cập, hoa sen tượng trưng cho đời sống vừa khai lộ, hay là sự trình hiện đầu tiên. Saunier coi nó như một biểu tượng tự nhiên đối với toàn bộ các dạng thức của sự tiến hoá. Vào thời Trung cổ, nó bị đánh đồng với ‘cái Trung tâm’ thần bí, và do vậy, với trái tim. Như một tạo tác nghệ thuật, nó có liên quan tới mạn-đà-la (mandala), ý nghĩa của nó biến ảo theo số cánh hoa... [Nguyễn Khoa Hiếu chuyển ngữ] (...)
 
Nhện là một biểu tượng với ba nghĩa tách bạch; đôi khi chúng hoà trộn hoặc chồng chéo lên nhau, đôi khi nghĩa này hay nghĩa khác trội hơn. Ba nghĩa đó được khởi nguồn từ: (i) quyền năng sáng tạo của loài nhện, như được minh hoạ trong hành động giăng tơ dệt mạng của chúng; (ii) tính hung hãn của loài nhện; và (iii) mạng nhện như một mạng lưới xoắn ốc tụ về một tâm điểm... [Nguyễn Khoa Hiếu chuyển ngữ] (...)
 
Biểu tượng về màu sắc là một trong những loại biểu tượng mang tính phổ quát nhất, và được dùng một cách ý thức trong những nghi thức tế lễ, trong các huy hiệu, luyện đan, nghệ thuật và văn chương. Có nhiều sự suy xét liên hệ đến mặt ý nghĩa của màu sắc mà ta có thể nói qua một chút. Có sự phân chia một cách chung chung về măt quang học và về tâm lí học thực nghiệm... [Đoàn Khương Duy dịch từ bản tiếng Anh / Nguyễn Tiến Văn hiệu đính] (...)

 


Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ

Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021