Lời toà soạn:

 

Vào đầu tháng 2 năm 2007, khi công bố DANH MỤC TÁC PHẨM & DỊCH PHẨM CỦA DIỄM CHÂU, chúng tôi có ghi rằng "Danh mục này gồm tất cả những gì anh đã gửi đăng trên Tiền Vệ, nghĩa là gồm hầu như toàn bộ tác phẩm và dịch phẩm trong sự nghiệp văn chương Diễm Châu (ngoại trừ một số bài thơ trong Hạnh hoa và Sáng muôn thu, và có lẽ một ít thơ dịch còn thất lạc đâu đó, chúng tôi sẽ cố gắng bổ sung sau)."

 

Thật may mắn, ngay sau khi danh mục ấy vừa xuất hiện trên Tiền Vệ, một người bạn quý (không muốn công bố danh tính) đã liên lạc với chúng tôi và cho biết rằng hiện nay trong tủ sách ở nhà anh còn một dịch phẩm của Diễm Châu chưa từng được dịch giả gửi đăng trên Tiền Vệ, đó là tập thơ CÁCH DÙNG của Jiří Kolář. Trong một dịp hội ngộ ở Pháp vào những năm 90, Diễm Châu đã tặng cho thân phụ của anh tập thơ dịch này cùng với một vài cuốn sách khác (tất cả đều do nhà xuất bản Trình Bầy ấn hành tại Strasbourg). Thân phụ của anh và nhà thơ/dịch giả Diễm Châu nay đều đã từ trần. Những cuốn sách của Diễm Châu còn nằm trong tủ sách ở nhà anh trở thành những kỷ vật đầy ý nghĩa.

 

Hôm nay, đầu tháng 3 năm 2007, người bạn quý của chúng tôi vừa hoàn tất đánh máy lại trọn tập thơ CÁCH DÙNG của Jiří Kolář / bản dịch Diễm Châu. Chúng tôi xin công bố ngay tập thơ này trên Tiền Vệ như một cử chỉ tri ân của chúng tôi đối với tấm lòng của người bạn quý.

 

Tập thơ CÁCH DÙNG của Jiří Kolář / bản dịch Diễm Châu gồm 52 bài thơ và một lời bạt của Josef Hlavácek. Chúng tôi sẽ đăng tập thơ thành 4 kỳ, mỗi kỳ gồm 13 bài thơ. Xin mời độc giả bốn phương cùng thưởng thức.

 

Tiền Vệ

Jiří Kolář (xin đọc như Yirjí Kolaárj) rất nổi tiếng trên thế giới với các tác phẩm tạo hình “lắp ráp” (hay “cắt dán”) và “thơ hiển nhiên,” nhưng lại ít được biết đến với các tác phẩm hoàn toàn văn nghệ của ông. Sinh năm 1914 tại Protivín (phía nam Bohême, Tiệp Khắc), ông đã học nghề thợ mộc trước khi xuất bản cuốn sách đầu tiên vào năm 1941 và trở thành tác giả của hơn một chục tập thơ, hai vở kịch và ba tập văn xuôi và thơ “cắt dán,” phần lớn chưa in ở Tiệp. Có chân trong nhóm 42, nhóm quy tụ nhiều nghệ sĩ tiền phong, Jiří Kolář đã cho in nhiều tập thơ (Trích lục khai sinh, 1941; Lâm-bô và những bài thơ khác, 1945; Bẩy ca khúc, 1945; Âm ba và biến khúc, 1946; Những ngày trong năm, 1948) trước khi cuốn nhật ký của ông dưới dạng “cắt dán” văn nghệ bị tiêu huỷ vào năm 1949. Từ đấy, các phương thức thi ca của ông bị coi như “gây nguy hại về ý thức hệ.” Năm 1952, ông bị bắt giữ và lên án mười hai tháng tù vì cuốn Dòng giống Genor (hay Gan dạ Prométhée), in và phát hành “không theo hệ thống nhà nước” (samizdat).

 

Vào cuối những năm năm mươi ông ngưng viết và bắt đầu sáng tác những tác phẩm “thơ hiển nhiên” tiêu biểu cho giai đoạn chuyển tiếp từ địa hạt văn nghệ qua nghệ thuật tạo hình. Ngoại trừ một thời kỳ ngắn xen kẽ 1965/1967 khi Kolář cho in những bài “poèmes déstatiques” và những “tuần báo cắt dán,” ông dành toàn thời gian cho công cuộc nghiên cứu trong địa hạt nghệ thuật tạo hình. Các thử nghiệm tạo hình của Kolář đã đem lại cho ông vào năm 1969, giải Lưỡng niên thứ X ở Sao Paolo và năm 1971, giải Gottfried von Herder của đại học Vienne. Trong những năm sáu mươi một phần các tác phẩm thi ca của Jiří Kolář cũng đã được xuất bản trong nước nhưng đến năm 1969 các sách của ông lại bị cấm.

 

Sau một năm cư trú ở Berlin, Kolář đã định cư ở Paris vào năm 1980. Ông tiếp tục triển lãm tại phòng tranh Maeght-Lelong, điều khiển và biên tập Tạp chí K từ 1981 tới nay[1]... Nhà xuất bản cùng tên với tờ tạp chí này đã in nhiều tác phẩm thi ca của các nhà thơ Tiệp, phối hợp với lối trình bày mới của người chủ trương. Jiří Kolář còn là người dịch sang tiếng Tiệp một số tác phẩm của T.S. Eliot, Carl Sandburg và Edgar Lee Masters.

 

DC

Ảnh chụp bìa tập thơ CÁCH DÙNG

Hình vẽ: JIŘÍ KOLÁŘ

Trình bày: HUỲNH ÐÀN

------------

* Bản Pháp văn: Charles Lelivre, Marie Lachaise

--------------------------

Phụ chú của Tiền Vệ:

Nguyên tác tiếng Tiệp của tập thơ này có nhan đề là Návod k upotřebení (1965). Có lẽ Diễm Châu đã dịch theo bản Pháp văn của Erika Abrams, trong Jiří Kolář, Mode d'emploi (Paris: Revue K, 1988), vì Revue K là nhà xuất bản riêng của Jiří Kolář, và Erika Abrams là dịch giả tâm đắc của nhà thơ. Trước đây, Tiền Vệ đã có đăng bài thơ "Gửi một người nhận không quen biết" của Jiří Kolář, do Diễm Châu dịch từ bản Pháp văn của Erika Abrams, trong Jiří Kolář, Œuvres posthumes de Monsieur A. (Paris: Revue K, 1989).