xa Đất Mũi đã lâu nhưng không sao quên được mùi hương ngai ngái của sa bồi. cả một vùng nước non nồng nàn hương đất. phù sa non ngút ngát tươi rực vừa rười rượi vừa chan chứa như da thịt của ai. và tiếng tràm rộn rã trong đêm

 

khi đó đang mùa xuân chiếc vỏ lãi chạy dọc theo những con kinh hai bờ được đan bện bằng rễ đước như thể muôn ngàn chú trăn quấn quýt như thể muôn ngàn cánh tay thiếu nữ thánh thiện vươn lên. chúng tôi đi trong cảm xúc vô cùng mới mẻ. khí xuân dương thịnh thấm nhuần trời đất. đất đai nồng ấm cá tôm tung tăng hào hứng cây cối đâm chồi nảy lộc tốt tươi. quả là đất mới sức trẻ dồi dào

 

chưa khi nào tôi cảm nhận cái tình bờ cõi chơi vơi mà sâu lắng như ở nơi đây. Tổ quốc như thực như mơ như hiện hữu như bảng lảng hơi sương. đêm ấy ngủ lại Đất Mũi suốt đêm nghe đất đai rạo rực sinh sôi nảy nở nghe cây cối kết nụ đâm chồi nghe nhịp điệu châu thổ hào hứng như vô vàn cánh tay thiếu nữ phơi phới vươn lên

 

trong nhịp điệu truyền giống thiêng liêng ấy chốc chốc lại ken két vang lên tiếng tràm. vâng đó là tiếng kêu rộn rã và thắc thỏm của những thân tràm sàn nhà. sáng dậy, chị chủ nhà — trẻ trung tràn trề, mẹ của hai cháu bé khác cha — hồn nhiên phân trần: đã lâu không có hơi đàn ông trong nhà đêm rồi nghe hơi mấy ảnh không sao ngủ được

 

bao năm rồi mỗi khi chạnh nhớ phương nam nhớ vùng đất mang mang sa bồi chẳng hiểu sao tâm trí lại vang động tiếng tràm. lại rạo rực và tưng bừng tiếng tràm. và cũng chẳng hiểu sao tự dưng lại bồi hồi phấn chấn và hào hứng.

 

 

 

 

lần nào qua Kinh Bắc tôi cũng nấn ná tìm ngôi nhà ngói thấp lè tè cũ kỹ nơi phố xưa. lần nào cũng không thấy ngôi nhà có cây phượng già nua trước cửa, có mái ngói xệ xuống rêu phong cổ kính. lần nào cũng bất thần gặp sương chiều. sương xanh vô cùng dịu dàng và chẳng hiểu sao bao giờ cũng lành lạnh hiu hắt

 

người con gái ấy về Hà Nội thăm tôi vài lần. nàng đến thoáng chốc tự nhiên và bí hiểm. tôi không hề có một chút rung động nào về nàng. không hề có một chút cảm xúc nào về nàng. nàng là sinh viên. tôi là nhà khoa học. so với tôi. nàng chỉ là trẻ con. nàng tự do hồn nhiên và vô tư. tôi phải đạo mạo và đứng đắn. nàng là thiếu nữ. tôi đã có vợ có con. tôi càng phải đạo mạo và đứng đắn hơn. nàng đến nhà tôi gọi con tôi bằng em và xưng chị. nàng gần gũi như người nhà. rõ ràng tôi phải nghiêm túc

 

nàng muốn trở thành nhà báo. tôi định giúp. nhưng bố mẹ nàng không muốn con gái đi xa. muốn nàng làm giáo viên gần nhà. là con nhà gia giáo, nàng phải nghe bố mẹ. nàng làm giáo viên của trường phổ thông trung học nơi phố núi gần nhà. sau khi làm xong thủ tục ở nơi công tác. nàng gọi điện cho tôi. nàng nói hồi hộp toàn những chuyện đâu đâu. tôi chẳng hiểu gì chỉ nhớ một câu: “em không bao giờ quên anh.” tôi chột dạ băn khoăn. từ đó nàng không về thăm gia đình tôi nữa

 

thực tâm tôi cũng không nhớ nàng. đời con người ta có biết bao gặp gỡ biết bao chia ly. nhưng chẳng hiểu sao mỗi lần qua Kinh Bắc tôi lại nấn ná tìm ngôi nhà lúp xúp xưa cây phượng già xưa nấn ná nhớ bóng dáng dịu dàng mềm mại và kín đáo nhớ mắt đen huyền lay láy bất chợt nhìn mình lúng túng nhớ giọng nói khẽ khàng trong trẻo và rụt rè nhớ những bãi ngô non những vạt dâu xanh mươn mướt nhớ dòng sông Cầu nước chảy lơ thơ rười rượi và không hiểu sao lần nào cũng gặp sương chiều dịu dàng xanh mướt và lành lạnh.

 

 

 

 

tôi đang đứng trước thành cổ Tuyên Quang. cây gạo cổ thụ bên bờ thành như thể linh hồn cha ông hiển hiện và sống động. ai đã một lần ở Hà Nội nói với tôi về cây hoa gạo này. lần ấy hình như ai thiếu nữ hình như tôi trai trẻ. và hình như đã lâu lắm rồi

 

thành cổ dây leo quấn quýt. ngỡ núi rừng vương vấn đâu đây. ngày ấy nghe ai kể về thành cổ cứ tưởng thành cao hào sâu lẫm liệt hùng vĩ giặc đến chỉ đứng ngoài nhìn vào mà khóc. hoá ra thành cũng vừa phải. nhìn thành cổ chiều núi non sương khói lãng đãng tự dưng xót xa chạnh lòng man mác

 

lần theo câu chuyện xưa tôi ra bến sông Lô. sông đang mùa nước cạn. lơ thơ nước sông trong vắt. đôi bờ heo hút. lau trắng phau. mấy con thuyền không buồm lững thững xuôi dòng. sao cứ ngỡ những con thuyền mỏng mảnh kia đang trễ nải chở tâm tư của mình vật vờ trôi vô định trong cõi nhân gian

 

thành Tuyên trong câu chuyện thời thiếu nữ của ai trong rung động thời trai trẻ của ai hương hoa rừng ngào ngạt. đồi núi bạt ngàn xanh mướt. những bông hoa gạo nóng hổi. những dây leo lộng lẫy. những viên gạch cổ rêu phong thiêng liêng... và sông Lô tưng bừng. sông Lô dào dạt sóng nước. thành Tuyên chắc hẳn vẫn thế thôi. có phải chỉ vì tôi một mình mà tìm không ra cái thành Tuyên ấy. hay còn vì một lẽ nào.

 

 

 

 

chẳng hiểu vì lẽ gì thỉnh thoảng tôi lại trôi dạt về bên sông Đáy. nơi bờ đê mướt xanh cỏ may. nơi thấp thoáng thâm thẫm những Hoa Sơn, Vân Đình, Sơn Công và Cao Thành... nơi rưng rưng những khóm trinh nữ ẩn hiện trong hoàng hôn buồn và đẹp đến... rớt nước mắt. nơi định mệnh chỉ còn lại tôi và nàng trong cõi nhân gian bé tẹo

 

đấy là tôi trôi về trong mơ hay trong hiện thực ảo. thực ra tôi mới chỉ một lần tới đó trong hoàng hôn lam thẫm và lộng lẫy cành trinh nữ tím ngát một xa xôi ngoài cõi người. đấy là sông Đáy của tôi sông Đáy của ai tốt tươi buồn và ngân nga: “anh đã hứa với em rồi đấy nhá”

 

đấy là tôi đã bồng bềnh trôi dạt về một nẻo xa xăm đầy hân hoan và vô vọng. nước non trù mật vĩnh hằng đời người hắt hiu thoáng chốc. gặp gỡ như nợ duyên chia ly như định trước. bông trinh nữ mỏng manh ám ảnh thổn thức trong sóng nước ráng chiều. tôi và nàng trong cõi nhân gian và sông Đáy bao giờ cũng dào dạt phả lên hơi thở nồng ấm vừa sắt son vừa mong manh: “anh đã hứa với em rồi đấy nhá.”

 

 

 

 

cao nguyên vừa hết mùa dã quỳ. xao xác những ngọn gió khô đang về. loáng thoáng đâu đó trong những vạt rừng hoang mấy cánh hoa vàng rớt. chắc hẳn dã quỳ không chờ tôi. mấy cánh vàng kia có lẽ sót lại của một mối tình nào của những ai đó thật xa xôi

 

tôi đến Đức Trọng lần đầu. ở nhà khách huyện. suốt đêm nghe gió cao nguyên mênh mông hú vang vọng ngỡ muôn ngàn muông thú của núi rừng Tây Nguyên gào thét. sáng dậy thấy một vòm trời lộng lẫy vút cao. gió lồng lộng vô cùng. tâm thần bỗng dưng buâng khuâng vô định khoáng hoạt hào hứng và thôi thúc chẳng có nợ nần gì giữa tôi và Đức Trọng nếu tôi không có tâm hồn thi sỹ. nếu không phải là một nhà khoa học đi khảo sát thực địa. có lẽ tôi cũng chẳng bao giờ đến đây làm gì. nhưng đến rồi dã quỳ. gió lộng và vòm trời cao vút náo động tâm tư

 

thực tình là náo động. Đức Trọng. mười bốn năm trước có một cô giáo trẻ người Hà Nội dạy học ở đây. mười mấy năm trước chắc đất này hoang vu khác xa bây giờ. trong cái hoang dã ấy chắc rừng núi âm u. sương chiều nghi ngút. đất đỏ bazan mù mịt. dã quỳ bạt ngàn lộng lẫy. vòm trời cao xanh vô định và gió cao nguyên lồng lộng khôn cùng

 

người con gái ấy bây giờ là vợ tôi. mười mấy năm trước chưa có tôi nhưng dã quỳ Đức Trọng đã bạt ngàn lộng lẫy. về Đức Trọng gặp dã quỳ bỗng nhiên cảm động mà lăn tăn chia xẻ mà buâng khuâng xa xót. chợt nghe tiếng gió cao nguyên ngỡ như tiếng ai trong trẻo xa xôi gọi dã quỳ dã quỳ ơi.