MARIO VARGAS LLOSA

(1936~)

________________

MARIO VARGAS LLOSA: NGHỆ THUẬT VĂN CHƯƠNG HƯ CẤU

(tiếp theo kỳ trước)

NGƯỜI PHỎNG VẤN

Victor Hugo, cùng với những nhà văn khác, tin vào năng lực kỳ diệu của cảm hứng. Gabriel García Márquez kể rằng sau nhiều năm vật lộn với cuốn Trăm năm cô đơn, cuốn tiểu thuyết đã tự nó viết ra trong đầu ông ấy trong một chuyến du hành đến Acapulco bằng xe hơi. Còn ông thì lại vừa mới cho rằng cảm hứng đối với ông là một sản phẩm của sự kỷ luật, nhưng chẳng lẽ ông chưa bao giờ nghe nói đến cái giây phút “bừng sáng” mà nhiều người truyền tụng ấy?

VARGAS LLOSA

Điều đó chưa từng xảy ra với tôi. Nó là một quá trình chậm chạp hơn nhiều. Lúc đầu có điều gì đó rất mơ hồ, một trạng thái cảnh giác, một điềm báo, một điều gây thắc mắc. Một cái gì đó tôi nhận ra trong cõi mù mịt và chập chờn quanh tôi khiến tôi chú ý, tò mò, và phấn khích, và rồi tự nó biến thành công việc, những thẻ ghi chú, bản tóm tắt cốt truyện. Rồi đến khi tôi có cái sườn truyện và bắt đầu sắp đặt mọi sự việc theo trật tự, thì một điều gì đó rất tản mạn, rất mơ hồ vẫn còn lởn vởn. Giây phút “bừng sáng” chỉ xảy ra trong khi làm việc. Chính cái công việc cực nhọc ấy mới có thể bất ngờ tháo xích xổ chuồng cho cái... cảm thức trực ngộ ấy, cảm giác phấn khích ấy và điều này có khả năng đem lại sự khai mở, đáp án, và ánh sáng. Khi tôi chạm đến trọng tâm của câu chuyện mà tôi đã làm việc được một thời gian, thì, vâng, có điều gì đó thật sự xảy ra. Câu chuyện không còn lạnh lùng và tách rời khỏi bản thân tôi nữa. Trái lại, nó trở nên rất sống động, rất hệ trọng đến mức tất cả những gì tôi trải nghiệm chỉ tồn tại trong mối tương quan với những gì tôi viết. Những gì tôi nghe ra, nhìn thấy, đọc được dường như cách này hay cách khác hỗ trợ cho tác phẩm của tôi. Tôi giống như một kẻ ăn thịt người của thực tại. Nhưng để đạt đến trạng thái này, tôi phải đi qua sự thanh tẩy của công việc. Tôi sống một kiểu đời sống mãi mãi có hai mặt. Tôi làm hàng nghìn chuyện khác nhau nhưng bao giờ tôi cũng suy nghĩ về tác phẩm của tôi. Rõ ràng, đôi khi nó trở thành ám ảnh, gây hoang mang tâm thần. Trong những lúc đó, đi xem một cuốn phim giúp tôi thấy thư giãn trở lại. Cuối một ngày làm việc căng thẳng, khi tôi thấy tôi ở trong một trạng thái đầu óc rối bời, một cuốn phim có thể làm được nhiều điều hay ho.

NGƯỜI PHỎNG VẤN

Pedro Nava, nhà văn chuyên viết hồi ký, đã đi xa đến mức vẽ ra cả những nhân vật của ông ấy — khuôn mặt, tóc tai, áo quần của họ. Ông có bao giờ làm thế không?

VARGAS LLOSA

Không, nhưng trong một số trường hợp nào đó, tôi có tạo ra những bản tiểu sử. Điều này tuỳ vào cách tôi cảm nhận nhân vật. Mặc dù các nhân vật đôi khi hiện ra với tôi bằng hình ảnh thị giác, tôi cũng nhận ra họ qua cách họ thể hiện bản thân hoặc trong mối liên hệ với các sự kiện xung quanh họ. Nhưng cũng có khi một nhân vật được định hình bằng những đặc điểm thể chất mà tôi phải ghi các chi tiết xuống trang giấy. Nhưng bất kể tất cả những gì bạn ghi nhận cho một cuốn tiểu thuyết, tôi nghĩ rằng rốt cuộc thì điều đáng kể chính là điều mà trí nhớ chọn lọc. Điều gì còn lại là điều quan trọng nhất. Đó là lý do tôi không bao giờ đem máy nhiếp ảnh theo với tôi trong những chuyến thám du nghiên cứu.

NGƯỜI PHỎNG VẤN

Như vậy, trong một khoảng thời gian nào đó, các nhân vật của ông không có liên hệ với nhau? Mỗi người có một lịch sử riêng của họ?

VARGAS LLOSA

Lúc đầu, mọi thứ rất lạnh lẽo, rất giả tạo và chết cứng! Dần dần, tất cả bắt đầu trở nên sống động, khi mỗi nhân vật bắt đầu giao thiệp và liên hệ với nhau. Đó là điều thật tuyệt vời và hấp dẫn: khi bạn bắt đầu phát hiện rằng những tuyến động lực đó đã tồn tại một cách tự nhiên trong câu chuyện. Nhưng trước khi đạt đến điểm đó, không có gì khác ngoài sự làm việc, làm việc và làm việc triền miên. Trong đời sống hằng ngày, có những con người nào đó, những biến cố nào đó, dường như có thể làm đầy một khoảng trống hay đáp ứng một nhu cầu trong tác phẩm. Đột nhiên bạn nhận ra một cách chính xác những gì bạn cần biết để mang vào đoạn văn mà bạn đang viết. Điều mô tả trong truyện thì không bao giờ đúng với con người thật ngoài đời, nó thay hình đổi dạng, bị uốn nặn cho khác đi. Tuy nhiên sự bắt gặp bất ngờ đó chỉ xảy ra khi câu chuyện đã đến một giai đoạn chín muồi, khi mọi thứ dường như là để bồi dưỡng cho nó phát triển thêm. Đôi khi, đó là một kiểu trực nhận: Ồ, đó là khuôn mặt mà tôi đang tìm kiếm, cái ngữ điệu đó, cách nói đó... Mặt khác, bạn có thể không kiểm soát được các nhân vật của bạn, mà điều đó thì thường xuyên xảy ra với tôi bởi vì các nhân vật của tôi không bao giờ được sinh ra thuần tuý bằng những sự cân nhắc hợp lý. Sự có mặt của các nhân vật là biểu hiện của những động lực thiên về bản năng tự phát trong công việc. Đó là lý do tại sao một số nhân vật tức khắc trở nên quan trọng hơn hoặc dường như tự tiến triển, thật vậy. Những nhân vật khác thì bị loại ra phía sau, mặc dù thậm chí đó không phải là do chủ tâm của người viết, từ lúc khởi sự. Đó là phần thú vị nhất của công việc, khi bạn nhận ra rằng có những nhân vật nào đó đang đòi hỏi vị trí nổi bật hơn, khi bạn bắt đầu thấy rằng câu chuyện được chế tài bởi những quy luật riêng của nó mà bạn không thể vi phạm được. Sự việc trở nên hiển nhiên rằng một tác giả không thể nặn ra các nhân vật như ý ông ta muốn, rằng chính các nhân vật có một sự tự quyết nào đó. Đó là giây phút lý thú nhất khi bạn phát hiện ra cuộc sống trong những gì bạn đã sáng tạo, một cuộc sống mà bạn phải tôn trọng.

------------

Đã đăng: