_______

PHÙNG NGUYỄN: NHỮNG SUY NGHĨ VỀ NGÀY 30/4

Nguyễn Thị Thanh Bình: Tôi cố tình dành một khoảng trống cho tên gọi ngày 30-4. Bạn là một cây viết cừ khôi, xin bạn thử tìm một tên gọi khác cho ngày này, ngoài những chữ vẫn được gọi kêu thông thường như ngày Quốc Hận, Tháng Tư Đen, ngày Giải Phóng hay ngày Đại Thắng Mùa Xuân...? Và tại sao bạn lại muốn gọi như thế?

Phùng Nguyễn: Theo tôi, ngày 30 tháng tư là một nỗi ám ảnh bất trị của người Việt hải ngoại. Hàng năm cứ vào cuối tháng tư người ta lại phải viết hay làm một cái gì đó. Bài viết và chuỗi phỏng vấn của Thanh Bình là một bằng chứng.

Nguyễn Thị Thanh Bình: Nhà thơ Nguyễn Duy ở Việt Nam, với bài thơ “Nhìn từ xa... Tổ quốc” mà nhiều người vẫn tâm đắc, đã có lần viết câu thơ sau đây trong bài “Đá ơi”: “Nghĩ cho cùng mọi cuộc chiến tranh / Phe nào thắng thì nhân dân đều bại”. Không biết bạn đồng cảm như thế nào với thi sĩ về hai câu này, cũng như liệu bạn có thể cảm tác thêm một vài câu “lấy liền” cho dòng thơ tháng 4 không?

Phùng Nguyễn: Nhận xét này đúng cho đa số các cuộc chiến, đặc biệt cho chiến tranh Việt nam. Nhiệm vụ của kẻ thắng là làm giảm đi hậu quả của thảm họa chiến tranh. Điều này đã không xảy ra sau khi chiến tranh kết thúc. Trái lại, kích thước nỗi thảm bại của dân tộc càng lớn hơn với những chính sách tàn bạo của kẻ thắng.

Nguyễn Thị Thanh Bình: Cứ mỗi 365 ngày, vào thời điểm này, chúng ta lại có dịp nghe thấy hoặc chứng kiến “người anh em” trong nước tưng bừng giăng thêm khẩu hiệu, biểu ngữ, và cờ phướn tung bay ngập lối, cùng pháo hoa kèn trống diễn binh... như một thứ men say chiến thắng, trong khi đó ở hải ngoại thì những người lữ thứ kỷ niệm ngày 30/4 như một tưởng nhớ đau thương quốc hận. Như thế liệu tâm hồn bạn lúc này đang bay bổng ở đâu, khi gõ lại từng đường dây biến cố lịch sử mỏi mòn ấy? Bạn có nhớ tại sao lúc ấy bạn quyết định ở lại hay ra đi không?

Phùng Nguyễn: Nếu “lúc ấy” là ngày 30 tháng 4 năm 75, tôi 25 tuổi, giải ngũ vì thương tật đúng một năm, không nghĩ và không biết nên đi đâu!

Nguyễn Thị Thanh Bình: Vào những lúc cuối đời, thường thì trong lòng người ta vẫn dấy lên một chút lương tri đạo đức làm người gì đó, và những câu nói sau đây của ông Võ Văn Kiệt được xem như là những điển hình đáng ghi nhận: “Một sự kiện liên quan đến chiến tranh khi nhắc lại, có hàng triệu người vui, mà cũng có hàng triệu người buồn. Đó là vết thương chung của dân tộc, cần được giữ lành thay vì lại tiếp tục làm cho nó thêm rỉ máu”. Là một người dân Việt, mà lại là một người cầm bút tử tế, bạn nghĩ chúng ta phải làm thế nào để có thể băng bó vết thương chung của dân tộc, khi hiểm họa của người phương Bắc càng ngày càng phủ chụp đất nước sau 37 năm Việt Nam vỗ ngực xưng hoà bình thống nhất?

Phùng Nguyễn: Cám ơn đã sắp tôi vào nhóm những người “cầm bút tử tế.” Tôi nghĩ tiếp tục cầm bút một cách tử tế có thể tác động một cách tích cực lên việc “băng bó vết thương chung.”

Nguyễn Thị Thanh Bình: Nếu bảo “thất bại trong hoà bình” mới là điều đáng lên tiếng luận bàn cho một lộ trình tương lai đất nước khả quan hơn, thì thử hỏi bạn có dám nói, dám viết, dám kiến nghị để lương tâm và chức năng của một người cầm bút không bị kiến cắn, kiến bò không? Và cho dẫu bạn không hề là một trong 75 vạn người mẹ đớn đau của những người con được phong tước anh hùng liệt sĩ gì đó, hoặc bị xem là “có nợ máu với nhân dân”, thì liệu bạn có phải bịt tai, bịt mắt để khỏi phải nghe hay thấy những bài ca rỗng tuếch nhai đi nhai lại ngợi ca xương máu chiến thắng?

Phùng Nguyễn: Có những cái loa sẽ không bao giờ ngưng nghỉ việc phát ra tiếng ồn, đặc biệt những vu khống nhằm bôi đen đối phương của mình. Những tuyên truyền láo khoét mà tôi gọi là “nọc độc văn hóa” này lâu ngày sẽ trở thành những thực tế lịch sử không thể đảo ngược. Tôi cho rằng những vết nhơ văn hóa/lịch sử này cần phải được lật tẩy và xóa bỏ. Trong bài tiểu luận “Khi nhà văn không chỉ là kẻ đồng lõa,”[*] tôi đã bày bỏ mối quan tâm hàng đầu này của mình và hy vọng sẽ có được sự tiếp tay của “những người cầm bút tử tế.”

Nguyễn Thị Thanh Bình: Ông Lê Duẩn đã từng biện bạch rằng “Đây là thắng lợi của cả dân tộc, không phải là của riêng ai”. Vậy thử hỏi nỗi đau của “triệu người buồn” kia, cũng hệt như nỗi đau của nước sắp mất, và (ngôi) nhà Việt Nam sắp tan, không lẽ không phải là niềm đau chung của dân tộc? Đất nước chắc chắn nào phải của riêng ai, vậy tại sao lại chỉ có thứ độc quyền yêu nước hay bán nước? Sự kiện tiếp tục bỏ tù những trí thức yêu nước độc lập có phải là thái độ sợ hãi của một nhà cầm quyền chỉ muốn củng cố quyền lực hay không? Liệu bạn có thấy phấn khởi khi giới trẻ cũng bắt đầu quan tâm và muốn gánh vác phần nào câu chuyện lịch sử 30/4/1975 của cha ông mình?

Phùng Nguyễn: Tôi không biết chắc Thanh Bình muốn đề cập đến giới trẻ trong hay ngoài nước hay cả hai. Vấn đề ở đây là họ học được gì từ biến cố lịch sử 30 tháng tư 1975. Có quá nhiều phiên bản của chiến tranh Việt Nam được tung ra, trong đó đầy dẫy những nhận định bất công dành cho người dân người lính miền Nam. Hy vọng giới trẻ trong và ngoài nước không chỉ học hỏi về chiến tranh Việt Nam từ những phiên bản này.

_________________________

[*] “Khi nhà văn không chỉ là kẻ đồng loã”, đăng trên Talawas, 01.04.2008.

-------------

Đã đăng: