CLARICE LISPECTOR

(1925-1977)

___________________

PHỎNG VẤN CHỚP NHOÁNG VỚI PABLO NERUDA

— Viết văn có làm cho nỗi thống khổ của cuộc sống dễ chịu đựng hơn không?

— Có, tất nhiên. Thực hành nghề nghiệp của mình, nếu bạn yêu thích nó, thì thật là một diễm phúc. Nếu không, nó chỉ là địa ngục.

— Thượng Đế là ai?

— Đôi khi là tất cả mọi người. Luôn luôn chẳng là gì cả.

— Làm thế nào ta có thể mô tả chính xác nhất một con người?

— Một sinh thể chính trị, thi ca. Và thể lý.

— Theo ông, thế nào là một người đàn bà đẹp nhất?

— Một người đàn bà hiện thân của nhiều người đàn bà.

— Hãy viết xuống bài thơ ưng ý nhất của ông, bài thơ ông ưng ý nhất ngay vào lúc này.

— Tôi đang viết. Bạn có thể cho tôi thêm mười năm nữa chứ?

— Ông muốn sống ở đâu nếu ông không sống ở Chilê?

— Bạn có thể nghĩ tôi là kẻ ngu xuẩn và yêu nước quá trớn, nhưng có lần tôi đã tuyên bố trong một bài thơ:

— Giây phút mãn nguyện nhất trong đời văn chương của ông là gì?

— Là được đọc thơ tôi cho những con người bình thường ở những nơi xa xôi nhất: đọc cho các thợ mỏ ở vùng sa mạc phía Bắc Chilê, đọc cho các thợ gọt lông cừu ở eo biển Magellan trong một nhà kho nồng mùi len sống, mùi mồ hôi và mùi cô đơn.

— Trước những giây phút đầy cảm hứng sáng tạo của ông là niềm thống khổ hay một trạng thái hoan lạc?

— Tôi không có kinh nghiệm về những cảm giác ấy. Thế nhưng tôi không cho rằng mình là một người vô cảm.

— Hãy nói điều gì khiến tôi phải ngạc nhiên.

— 748.

(Và ông đã thật sự làm tôi ngạc nhiên với cái âm vang bất ngờ của những con số ấy.)

— Ông có quan điểm thế nào về thơ Ba-tây đương đại? Ông thích những thi sĩ nào của chúng tôi?

— Tôi ngưỡng mộ Drummond, Vinícius de Moraes và nhà thơ tôn giáo của các bạn, Jorge de Lima, người gợi tôi nhớ đến Claudel. Tôi không thông thạo với tác phẩm của những nhà thơ trẻ ở Ba-tây, tức là các nhà thơ sau thế hệ của Paulo Mendes Campos và Geir Campos. Một bài thơ tôi hết sức ngưỡng mộ là bài "O Defunto" [Người đã chết] của Pedro Nava. Tôi đã đọc lớn cho bạn bè nghe ở khắp nơi.

— Ông cảm thấy thế nào về văn chương dấn thân?

— Mọi văn chương đều dấn thân.

— Ông thích nhất cuốn sách nào của ông?

— Cuốn kế tiếp.

— Ông có thể giải thích tại sao các độc giả thường nói về ông như "Ngọn Núi Lửa của Mỹ Latin"?

— Đó là một thông tin cho tôi. Có lẽ họ chưa từng thấy một ngọn núi lửa bao giờ.

— Bài thơ gần đây nhất của ông là bài nào?

— "Fim do Mundo" [Tận Thế]. Nó là bài thơ về thế kỷ hai mươi.

— Tiến trình sáng tác phát triển thế nào trong trường hợp của ông?

— Với bút và giấy. Tối thiểu đó là cái phương pháp mà tôi theo đuổi.

— Ông có thấy những bài điểm sách là bổ ích không?

— Có lẽ cho những người khác, chứ không cho nhà văn.

— Có bao giờ ông viết một bài thơ theo đơn đặt hàng? Ông có thể làm một bài thơ ngay bây giờ không, ngắn mấy cũng được?

— Có nhiều chứ. Trong số đó có một số bài hay nhất của tôi. Và đây là bài thơ bạn đặt hàng...

— Cái danh xưng Neruda là ngẫu nhiên hay được gợi hứng bởi Jan Neruda, thi sĩ của phong trào tự do Tiệp-khắc?

— Chưa ai từng xác minh được vấn đề này.

— Điều quan trọng nhất trên thế giới là gì?

— Là cố gắng làm thế giới thành một nơi đáng sống cho mọi người, chứ không phải chỉ cho một vài người có đặc ân.

— Điều ông khao khát nhất cho chính bản thân là gì?

— Điều ấy tuỳ thuộc vào giờ nào trong ngày.

— Tình yêu là gì? Bất cứ loại tình yêu nào?

— Định nghĩa tốt nhất chỉ là: Tình yêu là tình yêu.

— Ông đã từng đau khổ nhiều vì tình yêu?

— Tôi sẵn sàng đau khổ còn nhiều hơn nữa.

— Ông muốn ở lại nước Ba-tây này trong bao lâu?

— Một năm, nhưng phần lớn tuỳ thuộc vào công việc của tôi.

Cuộc phỏng vấn của tôi với Pablo Neruda đã kết thúc như thế. Tôi ước gì ông sẵn sàng nói nhiều hơn. Tôi có thể kéo dài đến vô hạn, ngay cả khi được trả lời bằng những câu ngắn nhất. Ông tặng tôi một cuốn sách của ông: Cien sonetos de amor [Một Trăm Bài Sonnet Tình Yêu]. Và sau khi đề tên tôi, ông viết: "Từ người bạn Pablo". Tôi, cũng thế, cảm thấy chúng tôi có thể trở thành bạn thân trong những hoàn cảnh thoải mái hơn. Trên bìa sau của cuốn sách của ông, có lời giới thiệu: "Tất cả đều được phô bày trong một ánh hào quang của niềm nhục cảm ngây thơ, phi tôn giáo: tình yêu được xem như một chức nghiệp của con người và thi ca như sứ mệnh."

Câu nói ấy tóm tắt những phẩm tính cốt yếu của Pablo Neruda.