Đàn kiến đang di tản. Như dòng họ của chúng từng di tản cách đây ngàn vạn năm. Có một điều lạ, kiến thì đen, mà trứng, con non của chúng thì trắng, trắng phau. Và thêm một điều nữa: kiến không biết tiếng người. Nhưng có một người nghe được tiếng kiến. Người đó là vợ tôi. Dù rằng vợ tôi ít học, chưa hề biết có cuộc di tản vĩ đại của con thuyền Noah mà thượng đế đã thương tình cứu vớt loài người và vài cặp con vật. Chúa bảo với Noah “Hãy chấm dứt các thú vui xác thịt trước mắt ta, trái đất dẫy đầy bạo lực cũng vì điều này. Và lúc này ta sẽ huỷ diệt con người trái đất. Ngươi hãy tự biến mình thành chiếc thuyền lớn bằng gỗ gopher… Lúc này ta sẽ mang đến trận Hồng thuỷ — nước phải bao phủ trái đất, tiêu diệt mọi sinh linh nơi đó”. Dù đọc nhiều lần sách Sáng Thế về sự việc cách đây cũng ngàn vạn năm, tôi còn chưa nhớ, huống chi. Chuyện này không bàn thêm nữa.

Đàn kiến đang di tản. Cả cha con chồng vợ. Tất nhiên sau này rất lâu vợ tôi mới nói cho tôi biết vì sao hôm đó đàn kiến di tản. Lũ kiến nói với nhau: “Chúng ta phải tự cứu lấy mình!” Điều này không hề làm tôi xúc động. Thật đấy. Cuộc sinh tồn khốc liệt bây giờ đã dạy tôi quá nhiều. Nhưng vợ tôi thì ngạc nhiên. Đời nàng quá suôn sẻ. Nàng triền miên ngủ. Ngay cả lúc làm tình. Tôi không hiểu vì sao với tất cả những người phụ nữ tôi từng chung đụng không ai ngủ lúc ấy mà vợ tôi vẫn ngủ. Có lần tôi hỏi lúc nàng thức dậy rằng vì sao em ngủ, nàng bảo nàng thích ngủ, tôi còn biết giải thích thế nào, hở trời? Nhưng đó là vợ tôi, chuyện nội bộ, hãy để chúng tôi tự giải quyết, đừng ai xía vào. Bởi vì, đàn kiến đang di chuyển, không, đang di tản. Và chuyện này có can hệ rất lớn. Với mọi người, tôi nghĩ thế.

Di tản là bản năng sinh tồn. Người anh ruột của vợ tôi, thiếu tá quân đội Sài Gòn đã di tản và anh bị một người cấp dưới của mình gõ vào sọ một phát để sau đó bị xẻ thịt cứu đói cho cả thuyền đang lạc đường trên biển, trong lộ trình tìm “đất hứa”. Không thể đòi hỏi rằng đáng lý anh gõ vào sọ thằng đó mới phải. Chuyện sinh tồn chưa bao giờ có màu sắc cấp trên hay cấp dưới. Tôi hiểu, quá hiểu, nhưng vợ tôi thì không. Và nàng ngủ. Đó là quyền của nàng. Tôi không máu mủ gì với thiếu tá. Thậm chí nếu gặp nhau trước đây, tức là thời chiến tranh, có khi tôi và anh vợ tôi bắn nhau không chừng.

Nhưng tôi đang kể chuyện đàn kiến đang di tản.

Một lần khi hoàn toàn thất nghiệp — về căn bản tôi luôn thất nghiệp — tôi lên rừng tìm bắt trứng kiến về bán cho đám người thành phố thích chơi chim. Thời ăn sung mặc sướng bây giờ ở phố ai cũng thích chơi chim nên mỗi chuyến đi tôi kiếm cũng được vài ngày hồn nhiên ru vợ ngủ. Chỉ đột nhập gấp gãy mới kiếm được đủ tiền cho điều mới nói. Đám kiến, đừng tưởng, chúng thính nhạy gấp ngàn lần con người về thông tin nguy hiểm, hay có thể nói cách khác, con người không đến nỗi ngu ngơ nhưng, về nguyên tắc, đứa này chết là niềm vui của đứa khác, bi kịch của người này là hạnh phúc của người kia. Phải không? Nhiều lần tôi hỏi bạn bè, bạn bè chỉ cười cười, nói chung chung. Nhiều lần tôi hỏi vợ tôi, nàng chưa kịp trả lời thì đã ngủ. Vậy tôi hỏi mọi người bằng câu chuyện này.

Bọn kiến di tản hẳn có lý do riêng. Vì có lần vô công rồi nghề, tôi cứ ngồi từ sáng tới tối bắt những con kiến lang thang kiếm ăn, thả vào bẫy cát của đám cút. Những con cút cụt đuôi. Tôi thích thú nhìn những con kiến bị nạn không lên khỏi những hạt cát mịn hình nón ngược. Có vẻ tôi hài lòng vì ít ra tôi cũng có thể tiêu diệt được vài sinh linh. Vợ tôi bảo: kiến có tổ chức tốt lắm, những con đi không, là sếp, dù sếp này không phải do cộng đồng kiến bầu. Đừng tưởng, kiến mê tín hơn người.

Hôm qua vợ tôi kể cô Thảo bỏ chồng, đúng ra là không thể không bỏ đi vì bị chồng đánh quá dữ. Chồng say xỉn triền miên, mới ngoài ba mươi đã hết xí quách theo cách nói của mọi người. Chuyện chồng cô thượng cẳng tay hạ cẳng chân bàn dân thiên hạ chẳng lạ gì, dù cô bán quán nhậu bình dân và nuôi heo rất giỏi. Cô không hẳn có nhan sắc, nhưng rất ấn tượng ở cái vẻ rừng rực, nhất là khi chồng cô cứ bạ đâu ngủ đó, bất chợt tỉnh say lại tìm về đè nghiến cô ra. Chắc chắn cô không thể hài lòng. Cô cũng là người chớ không phải kiến — liên tưởng này không chắc lắm nhưng tôi cứ nói đại khái thế — cô là người. Ai cũng biết cô trai gái với vài thằng trong vùng. Sểnh ra là trai gái. Một lần chồng cô rình và bắt được sau khi giả bộ say về nhà cha mẹ ngủ như mọi khi, như mọi khi trốn vợ, như mọi khi say xỉn, và vẫn như mọi khi, luôn lè nhè chửi đứa nào bảo vợ mình trai gái. Thảo đã rơi vào bẫy. Dù không bắt quả tang nhưng vết tích giữa đùi cô chưa kịp phi tang không thể cãi được. Và nó đánh. Chồng nó đánh rất tàn bạo ngay lúc ấy. Nếu không có người hàng xóm tốt bụng qua ôm giữ cho cô thoát chạy luôn trong đêm mất dạng, thì án mạng như chơi. Vợ tôi hùa với hàng xóm lên án Thảo. Nhưng có vẻ như vợ tôi và hàng xóm ganh tị với người đàn bà này. Họ không dám làm như cô. Và ganh tị, trong những dè bỉu về đức hạnh. Thực ra đức hạnh là điều gần như không thể luận bàn, cũng như chỉ có thể quan sát bề ngoài chuyện đàn kiến di tản. Trừ vợ tôi ra, tôi thách cả thế giới này biết được vì sao kiến di tản.

Đấy, đàn kiến vẫn đang di tản. Theo một trật tự, kỷ luật rất bí ẩn chỉ vợ tôi biết. Nhưng vì luôn ngủ và ít học nên vợ tôi không thể biết thông tin mới nhất trên mạng internet về những “đại gia” có tiền gởi các ngân hàng uy tín nhất thế giới. Tới vài trăm. Phần đông số này là tai to mặt lớn. Phần đông có vẻ rất liêm khiết. Do đâu họ nhập vào hàng giàu có nhất nước tôi, tôi còn chưa hiểu, huống chi vợ tôi, người liên miên ngủ và nghe được tiếng nói của lũ kiến. Nhưng rõ ràng kiến cũng không biết rằng đây là một kiểu di tản của con người. Nhưng rõ ràng kiến mê tín hơn người, và sau này rất lâu vợ tôi mới cho tôi biết vì sao đàn kiến di tản.

Vợ tôi bảo kiến cũng ăn kiến chớ không riêng gì chuyện người ăn người. Chuyện ông anh thiếu tá Sài Gòn của nàng bị thằng cấp dưới gõ một phát vào sọ và bị xẻ thịt không hề nguôi ngoai trong nàng. Liệu nàng triền miên ngủ, cả trong lúc làm tình có phải là một kiểu di tản? Khi mà nàng cũng đồng tâm nhất trí với những người phụ nữ chung quanh lên án đức hạnh cô Thảo. Dù sao tôi vẫn cứ yêu nàng. Dù đàn kiến không bao giờ dự báo sai thời tiết để chết hàng loạt trong mưa bão như con người. Con người liên miên dự báo sai và không ngừng nghỉ tàn sát nhau chớ không riêng chuyện thiếu tá anh của vợ tôi bị thuộc cấp gõ một phát vào sọ rồi bị xẻ thịt. Cả khi no con người cũng tàn sát nhau.

Vợ tôi luôn có lý do để triền miên ngủ và dè bỉu đức hạnh giống cái trong đời. Cả khi nghe một nhà thơ ngợi ca nàng vọng phu bồng con chờ chồng mà hoá đá. Nàng bảo giả dụ là nàng thì nàng để đứa con hồn nhiên hoá đá thay nàng, vì chỉ đứa con khờ khạo không biết gì! Những đứa con khờ khạo suốt dọc dài đất nước này đã hoá đá. Một phần cũng là lỗi của chúng. Và nàng chắc chắn nói thật lòng trong khi lơ mơ ngủ, trong lúc chúng tôi đang làm tình. Không bao giờ tôi nghi ngờ những biểu hiện của phụ nữ lúc họ đang làm tình và ngủ. Nhưng giả dụ tôi là Noah trong chiếc thuyền huyền thoại kia thì tôi cũng cẩn trọng như ông, ba lần thả quạ mới thả thử chim bồ câu, và biết nước đã cạn khi chim câu không bay về, chớ không lấy vợ thả thử vì nàng cứ triền miên ngủ. Nàng ngủ nhưng khác đứa con vọng phu vì nàng còn nghe được tiếng nói của loài kiến trong cuộc di tản. Có thể nàng có kinh nghiệm từ một người phụ nữ áp bầu vú mình vào mặt đứa con đến chết ngộp để cứu một cán bộ trong hang khi đứa bé không hề hiểu thế nào là di tản, mà chung quanh đầy rẫy kẻ thù. Nó chỉ biết khát sữa. Câu chuyện này thời bình được kể như lòng tự hào dân tộc về truyền thống yêu nước. Đứa bé đã hoá đá vì không phải là loài kiến được di tản.

Vợ tôi không phải người phụ nữ đó. Tôi yêu nàng. Nhiều lần nghe từ lũ kiến, nàng cảnh báo tôi di tản thoát nạn. Tôi đã không bị chết ngạt từ bầu vú để cứu một ai tôi chưa hề biết. Có thể đó là lý do chính tôi yêu nàng. Nàng từng cứu tôi không bị chết ngạt trong bầu vú. Vì một ai đó tôi chưa hề biết.

Tuy được cứu nhưng có lúc vô công rồi nghề tôi cũng nhổ một bãi nước bọt vào dòng dài dằng dặc lũ kiến đang di tản, khoái chí thấy chúng rối nhặng xị đôi chút. Có lúc còn bắt vài con thả vào bẫy cút. Tôi không ưa cuộc di tản triền miên của chúng. Tôi không thích sống là triền miên di tản. Nhưng tôi không thể thoát ra khỏi nỗi ám ảnh triền miên trong cuộc di tản của chúng. Hình như chúng cũng tự biết điều này chớ không hề có sự khai báo nào của vợ tôi, vì vợ tôi cứ ngủ, luôn ngủ.

Cho tới một hôm nàng giật mình ớ ra rồi tỉnh giấc khi nghe một thông tin trên đài phát thanh rằng đàn kiến di tản ngàn vạn năm qua bỗng nhiên biến mất trên lộ trình. Có thể chúng đã bị nhấn chìm trong trận đại hồng thuỷ thứ hai. Có thể chúng đã không cần di tản, chúng vốn thính nhạy về sự nguy hiểm hơn con người gấp ngàn lần. Có thể chúng biết rằng di tản là vô ích. Không có thời tương lai cho cuộc di tản ngàn vạn năm này.

Nhưng khi vợ tôi thức dậy, tôi vĩnh viễn không thể biết vì sao đàn kiến di tản như có lần nàng hứa sẽ giải thích cho tôi nghe. Vĩnh viễn. Thông điệp duy nhất của lũ kiến có lần vợ tôi phiên dịch trong lơ mơ ngủ là “Chúng ta hãy tự cứu lấy mình!” Nhưng bí mật di tản của kiến chắc chắn không phải chỉ có vậy. Vì di tản không có trong mật mã sự sống. Nó chỉ là sự khởi đầu. Của nỗi sợ sống. Điều này không đúng với cô Thảo vì cô đã không di tản. Vợ tôi chắc chắn không hài lòng nên không ngủ nữa. Tôi không còn một cơ hội nào trong đời, cũng như ông thiếu tá anh vợ tôi, và đã lập tức hoá đá. Dù không có bầu vú nào áp vào mặt. Lời hứa của tôi về câu chuyện không có đoạn kết...