Vị cựu chủ đất nước nghe tiếng ếch nhái kêu. Thì khóc. Cả những tháng năm phiêu bạt, tiếng ếch nhái kêu như dáng vẻ đơn sơ của đất luôn nhắc nhở anh. Chỉ chờ cho con người chịu đổ mồ hôi ra thì đất chẳng tiếc. Hoang vu tựa sự vô tình của cỏ cây. Một dải đất phương nam ngày đêm phủ bóng thâm u. Thâm u trong tiếng gió gào buổi tàn đông. Thâm u trong tiếng chim thức giấc giữa trưa nắng chói. Và cả trong những nghĩ ngợi chân thành và cháy bỏng của con người. Một cuộc thử sức vô tình nhưng tàn khốc của đất. Cuộc thử sức tàn khốc của đất kéo dài cho tới hôm anh nghe có tiếng ếch nhái trên đồng làng.

Em. Mấy trăm năm đợi chờ. Vẫn chập chờn trong tâm tưởng ta hình bóng những người con gái đội nón lá đi chân đất đến đồng làng. Trong tâm tưởng ta, tiếng ếch nhái kêu như lời chân tình của đất gửi đến những người con gái đi chân đất đến đồng làng. Đồng làng thuở ấy tựa chốn vô tận trong ước muốn con người. Và ta cũng chẳng ngờ trong những người con gái đi chân đất đến đồng làng thuở ấy lại có em.

Vị cựu chủ lắng nghe tiếng ếch nhái kêu. Cứ thấy hồ nghi. Những hồ nghi giấu sau những buổi bình minh có tiếng chim hót. Những hồ nghi giấu sau sắc nắng. Xưa có kẻ ra đi giữa sắc nắng mùa xuân. Và không thấy trở về. Nỗi hồ nghi vẫn giấu sau những cuộc ra đi. Có thể ra đi là bước vào cuộc trình diễn sắc không. Mà sao chẳng giống chút nào với tiếng ếch nhái kêu thuở ấy. Đâu phải là ếch nhái kêu, mà lũ ngông cuồng của thế kỷ đến từ phía mặt trời lặn giấu mặt trong bóng đen giả dạng tiếng ếch nhái để lung lạc lòng người. Rồi sau đó thì sao? Sau đó thì quyến rũ lũ ngông cuồng ở trong làng làm điều xằng bậy. Chuyện trò với người làng về chuyện trong làng mà anh nghe như chuyện ở cõi khác.

Em. Giữa cuộc cơ đồ thế sự, ta không ngờ đã gặp em. Phương nam. Nửa cuộc phù vân. Những chiều lãng đãng giấc phù vân ta lại nhớ về miền cố thổ. Nhau rốn lìa cội nguồn thân thể mẹ ta là để trở lại cuộc phiêu lưu với đất. Phương nam. Chốn dung thân. Ai nói với ta lời ấy. Những lời quặn thắt tháng năm thốt ra từ nơi cửa miệng của những kẻ sinh ra ta. Nhưng cơ đồ là cả trăm năm, ngàn năm, nên phải tựa vào đất. Những lời tri kỷ của kẻ tri kỷ nói ra vào một hôm có ánh mặt trời minh bạch soi rọi miền cố thổ. Từ đó ta đã bắt đầu cuộc phiêu lưu. Miền cố thổ, hay cũng là cội nguồn của phiêu lưu. Ta đi. Bước chân vạn dặm. Bước qua xác của những nỗi buồn và niềm kinh sợ. Ai cát cứ ở phía bên kia con sông có tiếng hát những người dệt vải. Tiếng hát. Và gươm đao loang lổ sử thi. Ai đang mặc áo trận bước đi giữa những đồng lúa đang thì con gái. Và ai đang cố thủ giữa máu với nước mắt nhân gian. Ta đi. Bước qua những thời đoạn sử sự có nỗi thâm thù làm hoen ố non sông gấm vóc. Nhưng ta đã đi về phía có em.