Và giờ đây trong tâm tưởng ta cứ thấp thoáng một dòng sông. Con nước đầu nguồn. Và cuộc tìm kiếm gian truân. Khi ta và em hẹn gặp nhau ở con nước đầu nguồn thì mặt đất vẫn còn bao nhiêu bất trắc. Con đường dẫn đến đầu nguồn của sông mỗi lúc một tách xa dòng sông. Lúc đầu còn nghe thấy tiếng hát của em. Chỉ nghe hát cũng hình dung được em một thân một mình bơi thuyền trên sông nước. Có một người con gái đang ngược dòng sông định mệnh đi tìm vĩnh hằng. Cháy bỏng niềm khao khát. Lúc đầu còn nghe thấy tiếng hát như rút ruột gan của em. Nhưng sau đấy thì chỉ còn nghe tiếng lũ chim đi trốn đông lạc trong tiếng gió gào. Bấy giờ đang vào đông. Gió từ phía thượng nguồn thổi lại, giá buốt. Ta thì lo cho em mỗi mình ở trên sông nước. Còn con ngựa của ta thì có vẻ như chán ngán với con đường trước mặt. Như đang đếm từng bước chân mệt mỏi. Con đường dẫn về đầu nguồn của sông mỗi lúc một khó khăn hơn. Hết lên dốc. Lại xuống dốc. Và những làng xóm dị thường. Ở ngôi làng ấy có vẻ như đang có lễ hội gì đó. Từ xa nhìn thấy cảnh người nhốn nháo ra vào. Nhưng lúc đến nơi mới biết chẳng phải là niềm hân hoan. Người ta đang in sách của vua. Không phải in bằng mực, mà bằng máu của người làng. Phải in sách của vua bằng máu của người làng. Sách, lớp còn đang in dang dở, lớp đã xong, đang đem phân phát cho người làng. Ta và ngựa của ta chẳng phải cư dân của làng, nhưng để tỏ lòng trung thành với vua, ta phải làm công việc chở sách của vua đi phân phát cho người làng. Cứ theo sách của vua mà làm ăn. Sách nói. Cuối cùng thì cả ta lẫn ngựa đều bê bết máu người. Ở ngôi làng kế đó thì lũ trẻ nhỏ đang tự trói tay lại mà hát. Trói bằng những sợi dây mà lũ chúng nói với ta là những người lớn đi lấy trên dãy núi trước làng. Thấy chúng vất vả trong việc tự trói tay, ta toan trói giúp cho chúng. Nhưng chúng bảo là không được. Ở làng này trẻ nhỏ phải tự trói tay mình trước khi ca hát, người lớn phải tự trói tay mình trước khi đi ngủ và đi cày. Lũ chúng nói. Và bắt đầu hát bài hát ngợi ca vua. Lũ con dân chúng con sống được là nhờ ơn vua. Hết thảy lũ chúng đều gân cổ lên mà hát. Như thế là thế nào? Ta đi hỏi thử một ông cụ, cũng đang tự trói tay ngồi trông coi nhà cửa. Khi con người ta đã mất hết tự do là thế. Ông cụ bảo. Ta nói mất tự do thì mất, việc gì phải tự trói tay. Khi bị tước mất hết tự do thì anh sẽ hiểu. Ông cụ bảo. Đêm, ta ngủ lại nhà ông cụ ấy. Vào khoảng nửa khuya, con ngựa của ta cứ nhảy lồng lên, còn ta thì cứ thấy bức rức, đứng ngồi không yên. Ta nghĩ do nhớ em, ngủ không được. Nhưng ông cụ bảo hãy tự trói tay chân đi thôi. Ta đi trói chân ngựa. Rồi tự trói tay mình, nhưng chẳng thể ngủ được. Chờ sáng ra ta mới tháo chân cho ngựa, và tháo tay cho mình, rồi từ giã ông cụ, ra đi. Người đưa thư mang thư em đến giữa lúc ta đang chìm đắm trong những suy nghĩ về việc bị tước mất tự do. Thư của một người con gái đang đi thuyền trên sông. Người đưa thư bảo. Em phải ghé vào trạm chuyển thư ở trên bờ để viết thư cho anh. Bằng giá nào anh cũng phải đến được đầu nguồn của sông. Ở đó chúng ta sẽ có tất cả. Một tình yêu vĩnh hằng trong một thế giới tốt đẹp hơn. Em sẊ chẳng thể sống nổi, nếu không còn được gặp anh. Chưa kịp viết mấy dòng hồi âm cho em, người đưa thư đã quất ngựa lên đường, nên ta chỉ còn biết nhắn vói theo ông ta: hãy nói với người con gái ấy, rằng, nếu còn sống thì ta sẽ gặp nàng ở đầu nguồn của sông. Và ta bắt đầu chìm đắm trong nỗi lo sợ bị tước mất tự do. Nếu một lúc nào đó ta cũng bị tước mất tự do, như những người ở làng ấy, thì ta cũng phải tự trói tay mình lại, ta cứ mường tượng cái ngày mình bị tước mất hết tự do, phải chăng khi ngày ấy xảy ra thì ta cũng phải tự trói tay mình để sống, như những người làng ấy đã sống, nghĩa là chẳng còn có cuộc tìm kiếm nào nữa cả, em sẽ chết dần mòn trong sự đợi chờ nơi đầu nguồn của sông, còn ta thì chết dần mòn trong cuộc sống đã bị tước mất hết tự do. Lũ chúng mày hãy đi đi, hãy bay đi cho thật xa chốn này. Ta cứ gào lên với lũ chim đi trốn đông cho vơi đi nỗi lo sợ. Dường biết nỗi lo lắng của ta, con ngựa của ta cứ chốc chốc dừng lại, ngoái cổ lại nhìn ta với ánh mắt buồn bã. Cuối cùng, ta cũng đã đến được đầu nguồn của sông. Em đã ngả vào vòng tay ta. Tình yêu em dành cho anh là cả những nghìn ngày gộp lại. Em nói với ta. Và ngả vào vòng tay ta. Đêm, ta gối đầu lên người em để ngủ. Em đã hát cho ta ngủ. Ta đã trông thấy khúc hát nghìn năm thương nhớ đang trôi lên trời. Ta cứ gối đầu lên người em mà nghe hát. Nhưng đến khi tỉnh ngủ thì ta biết là ta đã gối lên cánh tay mình để ngủ giữa cuộc tìm kiếm gian truân.