|
|
Những đường phố Paris | Sacré-Cœur! | Một khách sạn trên phố Notre-Dame-de-Lorette
|
|
Bản dịch Hoàng Ngọc Biên.
Thân ái gửi các bản dịch thơ Jacques Roubaud
tặng anh HN-T, kỷ niệm ngày sinh 28.09.09 của anh.
HNB.
JACQUES ROUBAUD
(1932~)
Jacques Roubaud sinh năm 1932 tại Caluire-et-Cuire [Rhône], vùng Provence thuộc miền nam nước Pháp, là một nhà thơ, tiểu thuyết gia, dịch giả, người viết tiểu luận và là một nhà toán học Pháp. Đầu những năm 60, trong khi cùng lúc chuẩn bị cho ra mắt một tập thơ và viết luận văn toán học của mình về lý thuyết tập hợp (théorie des ensembles), ông khám phá ra luận lý và những lý thuyết toán học đã mách bảo cho mình nhiều điều lý thú trong sáng tạo thơ ca. Năm 1966, Raymond Queneau mời ông tham gia nhóm văn chương Oulipo [Ouvroir de littérature potentielle] là mảnh đất sau đó ông cùng nhiều nhà văn và nhà toán học tên tuổi — Raymond Queneau, François Le Lionnais, Georges Perec, Italo Calvino, Oskar Pastior, Hervé Le Tellier, Marcel Bénabou, Francois Caradec, Marcel Duchamp, Harry Mathews, Anne F. Garréta vân vân — mặc sức chế tạo một nền văn chương tiềm năng không giới hạn... Tác phẩm của ông như một khu rừng rậm muôn màu đan chéo thơ ca và văn xuôi, thực tại và hư cấu, cái có thật và cái tưởng tượng, văn chương và toán học. Roubaud từng là thành viên trong ban biên tập tạp chí Change cuối những năm 60, giáo sư toán tại Đại học Paris X Nanterre, giáo sư giảng dạy thi pháp tại École des hautes études en sciences sociales trong hệ thống các trường Đại học ở Pháp. Mặc dù sức khoẻ không được tốt, ông thường xuyên cùng nhiều thành viên Oulipo, trong số có những nhà văn trẻ, có mặt tại nhiều hội thảo và đọc thơ tại nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt là ở Mỹ — chẳng hạn tháng Tư năm nay (2009) ông đã tham gia giảng dạy văn chương Oulipo tại Đại học Princeton,
Con “người chế tạo toán học và thơ ca” ấy, như ông vẫn tự xưng, là người sở hữu nhiều giải thưởng văn học dành cho toàn bộ tác phẩm, như Grand prix national de la poésie (1990), Grand prix de littérature Paul-Morand của Hàn lâm viện Pháp (2008)... hiện được coi là một trong những nhà văn viết tiếng Pháp quan trọng nhất còn sống. Tập thơ Quelque chose noir của ông được đưa vào chương trình thi tuyển của trường École normale supérieure lettres et sciences humaines ở Pháp.
Ngoài những tập tuyển thơ Nhật và thơ Mỹ mà ông tham gia dịch và giữ vai trò biên tập, có thể kể các tác phẩm chính: E [1967], Lo et le loup, dix-sept plus un plus plus un haiku en ouliporime [1981] Quelque chose noir [1986], Le grand incendie de Londres [1989], La Boucle [1993], Poésie, etcetera: ménage [1995], La forme d'une ville change plus vite, hélas, que le coeur des humains [1999], Churchill 40 [2004], Graal théâtre [2005 - với Florence Delay], Nous, les moins-que-rien, fils aînés de personne [2006]...
Những đường phố Paris Những đường phố Paris có hai phía
đây là một qui tắc chung
Không có đường phố nào ở Paris chỉ có một phía
(vả chăng ta không thấy được làm sao một đường phố ở Paris (hay ở một nơi khác) chỉ có một phía)
Không có một đường phố nào ở Paris chỉ có duy nhất một phía
(vả chăng ta không thấy được làm sao một đường phố ở Paris (hay ở một nơi khác) chỉ có mỗi một phía)
một đường phố ở Paris khó có thể có ba phía
một đường phố ở Paris rất có thể có bốn phía
Chỉ cần xây những ngôi nhà ngay giữa một đường phố bình thường, có hai phía, là đủ
tuy nhiên người ta không làm thế
nói ngắn
là những đường phố ở Paris có hai phía
Những đường phố ở Paris có những ngôi nhà ở mỗi phía
đây là một qui tắc chung
nếu một đường phố ở Paris không có nhà ở một phía
và nếu phía bên kia là sông Seine
thì đó không phải là một đường phố, mà là một bờ kè
phố Médicis không có nhà ở phía vườn Luxembourg
phố Lutèce cũng vậy (phía Đấu trường Lutèce)
và phố Cuvier dọc theo vườn Plantes
trong trường hợp này
chúng ta sẽ nói cùng Gawanna trong Nyâya-sûtra,[*] là một con đường có những cái không-phải-là-nhà ở phía đường không có nhà cửa
và những cái không-phải-là-nhà ấy có đặc điểm ở chỗ không có sự hiện diện nhà cửa
bên phía ấy của đường phố
điều ấy tuyệt nhiên không phải là một nhận xét phủ định
cũng như không có sự hiện diện của tiếng động không gì khác hơn
là một nhận xét xác định của sự im lặng
và nếu một đường phố Paris không có nhà ở cả hai phía
thì mỗi phía của con đường có những cái không-phải-là-nhà
Những đường phố Paris có một phía bên trái và một phía bên phải
như chúng ta
phía bên trái của một đường phố Paris là phía mà những số lẻ của nhà tăng lên bên trái của bạn khi bạn bước đi
phía bên phải của một đường phố Paris là phía mà những số chẵn của nhà tăng lên bên phải của bạn khi bạn bước đi
đây là một qui tắc chung
(khi tôi đi dạo trên một đường phố Paris tôi để ý xem điều kiện kia có được thoả mãn chăng
(một thứ điều kiện sẽ không có giá trị đối với nhà cửa trong thành phố Reus ở Catalogne
là nơi các thứ đều ngược lại
một cách nào đó để thành phố này khẳng định tính đặc biệt của mình
(ở Caunes-Minervois chỉ có một kiểu đánh số cho tất cả mọi nhà trong thành phố
vậy là chẳng có phía bên trái cũng chẳng có phía bên phải cho đường nào cả
(nếu người ta chuyển hết tất cả nhà cửa ở Caunes-Minervois từng viên đá một qua Californìe và người ta xếp nhà thẳng hàng theo thứ tự những con số tăng dần người ta sẽ có một thành phố mới mà người ta sẽ gọi tên là Caunes-Minervois (Cal.) và thành phố này sẽ chỉ có một đường phố và đường phố này sẽ là đường chỉ có độc một phía; và làm như thế chẳng cần phải giả định một khoa địa hình quái lạ như kiểu địa hình của dải vòng Mobius.
(nếu việc chuyên chở quá tốn kém, đơn giản người ta sẽ có thể xây những bản sao nhà như kiểu người ta từng làm với đền Parthénon ở Nashville. Và như ở Nashville là nơi người ta thay thế những bức tượng thiếu trên diềm cột trang trí đền Parthénon nhằm có một bản sao xác thực hơn cả chỗ còn lại từ bản chính, chẳng có gì ngăn cản người ta thay những tấm ngói thiếu trên những mái nhà mẫu ở Caunes-Minervois (Cal.)
(và nếu muốn người ta còn có thể thêm vào một sân trong ở trước nhà và một bể bơi ở sau nhà
(bởi vì cái đáng kể rốt cuộc cũng chỉ là số nhà
(nhưng không may là sẽ không thể nào trải ra một dải băng nhựa đường trước nhà, bởi vì như thế thì con đường sẽ có thêm một phía thứ nhì))))))))
và nếu như một đường phố ở Paris mà chỉ có số nhà một phía thôi
theo phép đối chiếu so sánh những số nhà thì phía ấy sẽ là phía trái (hay phía phải)
và những cái không-phải-là-nhà ở phía bên kia tất cả sẽ vắng bóng những con số sẽ mang số lẻ nếu phía của chúng là phía bên trái và mang số chẵn trong trường hợp ngược lại
Tôi nhận ra là những đường phố không có nhà
và những đường phố chỉ có nhà không mang số thường làm tôi bận tâm
nhưng tôi ngưng bài thơ ở đây bởi vì nó đã dài rồi
mặc dù vẫn còn nhiều điều cần nói về những đường phố ở Paris
Đền Parthénon ở Hi lạp [trái] và bản sao y cỡ ở Nashville, Mỹ [phải].
_________________________ [*]Nyāya Sūtras là một áng văn triết lý cổ ở Ấn Độ, tác giả là Akṣapāda Gautama (còn gọi là Gotama, thế kỷ thứ 2 sau Công nguyên). Sacré-Cœur! Sacré-Cœur!
ta thấy mi
Ôi Bình sữa bú
với cái đầu vú to tướng hình chữ thập
Sacré-Cœur!
mi có tới bảy bình sữa bú!
ta trông thấy mi rõ từ dưới sườn dốc
quãng trường Saint-Pierre
ba bình sữa cỡ nhỏ
ba bình sữa cỡ trung
và một bình to tướng
Đêm xuống
hào quang của bầu trời phải tránh xa
để những thiên thần đến bú
ba bình sữa cỡ nhỏ
ba bình sữa cỡ trung
Nhưng mi
bình sữa to tướng
mi thì phải dành cho Chúa Hài đồng
a!
cầu cho đôi môi người không bị thương tích
trên cái đầu vú hình chữ thập!
Nóc Nhà thờ Sacré-Cœur
Một khách sạn trên phố Notre-Dame-de-Lorette Hơn ngàn lần đi xuống con phố ấy
tôi cố gắng
không nhìn thấy
nhưng vô ích
Khi chắc chắn đã qua khỏi phố
tôi ngẩng mắt lên
nó vẫn ở đó
và mỗi ngày một lúc với một hi vọng điên cuồng tôi cứ tin
người ta đã sửa lại lỗi ấy trong đêm
nhưng không
nó vẫn cứ là
MODIAL HOTEL
Như cái vô thức về chính tả của tôi
đã linh cảm trước
với kiểu bi quan tự nhiên của nó
Khi tôi đi ngược lên phố
buổi tối
tôi đã quen nhìn
nó không làm tôi khó chịu nữa
nhưng đấy chỉ là một thứ khuây khoả thoáng qua
sẽ không tồn tại qua đêm và lần nữa
tôi lại nhìn thấy nó buổi sáng
vẫn với cái chướng mắt như thế
Khách sạn MODIAL HOTEL đã được tân trang
Nó đã thay màu bảng hiệu
và hẳn là thay luôn cả loại hình
hôm nay nó có tên là
MODIAL HOTEL EUROPE
một danh xưng
mang tính tầm thường giờ đây không còn gây trong đầu tôi một chút
hoang mang nào nữa.
Donald Breckenridge, Hervé Le Tellier, và Jacques Roubaud
tại Pierogi Art Gallery: OuLiPo - New York
Jacques Roubaud đọc THE LOOP [La boucle] tại Idlewood
Bookstore: OuLiPo - New York
----------------------
Các bài thơ trên được dịch từ nguyên tác trong Jacques Roubaud, La forme d’une ville change plus vite, hélas, que le cœur des humains, NRF, tủ sách Poésie/Gallimard, 1999.
|
 |
Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ
Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021