Một biển hoa hồng chào đón anh

khi anh không còn đó

khi anh không bao giờ tới nữa

anh

người suốt một cuộc đời đã lục lọi khắp các mê lộ

để tìm một bông hồng

để tìm một nắm cát

làm thay đổi dạng thức của sa mạc

anh

người đã kết hôn vắng mặt với một bông hồng

kẻ từ tạ một dòng sông

để đi nốt một dòng sông khác

hay cũng là một dòng sông ấy

anh

người lúc này có lẽ đang tiếp tục học nói

một cổ ngữ của các vì sao

để phiên dịch cho mọi thế giới

hơi thở nồng nàn

của bông hồng không bao giờ tới được..

xin tặng anh một cơn mưa của trái đất

xin tặng anh một chiếc lá phong hồng

chúc anh đi bình yên

Những ngày cuối cùng của Borges (Ghi chú của Diễm Châu):

Đây là những ghi chép — có ngày tháng — trong Hồi ký không ngày tháng của tôi về những ngày cuối cùng của Jorge Luis Borges:

B. mất thứ Bảy 14 juin (1986) tại G.(Genève).

Tới G. để dự những buổi lễ cuối năm, B. cho biết ông tin rằng mình sẽ không bao giờ trở lại A (Á-căn-đình) nữa. Ông thêm: «B.A.(Buenos Aires) không còn nữa. B.A. không còn gì mà chúng tôi từng biết.» Ít lâu sau, người ta được tin B. đã làm đám cưới dân sự, do ủy quyền, ở Paraguay (26. 4. 1986) với người thư ký và môn đệ của ông, chuyên viên về các ngôn ngữ Đức tộc, cô María Kodama xinh đẹp, người vẫn tháp tùng B. trong các chuyến đi của ông từ bao năm qua.

B. tới G. những ngày cuối đời, vì «G. là thành phố đẹp nhất thế giới», nơi ông đã học trung học và đậu tú tài. Sau nhiều tháng ở khách sạn, ông đã tìm được một appartement ở khu cổ thành G. giữa sông Rhône và đồi Saint-Pierre; ông dọn nhà hôm thứ Tư 11. 6, đến sáng thứ Bảy 14 thì mất. Ở bên ông đêm cuối cùng có bà María Kodama và nhà văn gốc A.(Á-căn-đình) Hector Bianciotti, người đang chuẩn bị tác phẩm toàn bộ của ông bằng Pháp văn* cùng với Jean Pierre Bernès để in trong tủ sách La Pléiade (gồm 2 cuốn sẽ phát hành từ 1987).

Ông mất trong khi ngủ, rất êm ái, tại nhà riêng vì không muốn chết tại nhà thương, để lại phần lớn gia tài cho bà María Kodama, chỉ có một phần nhỏ cho em gái là Norah B. de Torre và người cháu ông là Luis de Torre.

B. sẽ được chôn cất tại nghĩa trang Plainpalais tại G., nơi cũng được kêu bằng điện «Panthéon» (Bách thần) vì có nhiều nhân vật yên nghỉ tại đây. Báo Le Monde cho biết ngày chôn cất là thứ Tư 18 juin; buổi lễ với một mục sư và một linh mục công giáo sẽ được cử hành tại đại thánh đường Saint-Pierre ở G. hồi 14g30.

Trong tập thơ cuối cùng của ông, Los conjurados, tưởng nhớ tới một người bạn học ở G., là cố luật sư Maurice Abramovicz, B. có viết: «Đêm nay, tôi có thể khóc như một người, tôi có thể cảm thấy những giọt nước mắt trườn trên má, là vì tôi biết rằng trên trái đất không có một vật gì mà không phải chết và không chiếu chiếc bóng của mình xuống. Đêm nay, anh đã nói với tôi không lời, A. ạ, rằng chúng ta phải bước vào cái chết như kẻ bước vào một hội lễ.» (Los conjurados, Alianza, Madrid, tr. 35).

J.L.B. sinh tại Buenos Aires ngày 24. 8. 1899.

Các ghi chép trên đây, phần lớn trích từ các báo hằng ngày thời ấy, nhất là tờ La Tribune de Genève. Vào dịp B.«bước vào hội lễ» ở G., tôi có làm một bài nhỏ tiễn đưa ông, mà bạn đã đọc ở trên.

(DC.)

----------------------------

* Chi tiết này không chính xác, vì H.B. không tham dự vào việc biên soạn những tập sách này. Và hai cuốn Tác phẩm toàn bộ của B. bằng Pháp văn trong tủ sách La Pléiade, Gallimard, vì một lý do nào đó, nay không còn lưu hành. DC. (19.8.2003).