thơ | truyện / tuỳ bút | phỏng vấn | tiểu thuyết | tiểu luận / nhận định | thư toà soạn | tư tưởng | kịch bản văn học | ý kiến độc giả | sổ tay | thảo luận | ký sự / tường thuật | tư liệu / biên khảo | thông báo |
văn học
Nghệ thuật và hiện thực / 1 & 2
Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn

 

EDUARDO GALEANO

(1940~)

 

Eduardo Galeano (1940~) là một trong vài nhà văn Uruguay nổi tiếng nhất hiện nay. Ông còn là nhà phê bình, sử gia và ký giả. Những tác phẩm đặc sắc của ông, như Memoria del fuego [1982-1986, Ký ức của lửa] Las venas abiertas de América Latina [1971, Những mạch máu mở của Mỹ La-tinh], đã được dịch ra hơn 20 ngoại ngữ. Nhiều tác phẩm của Galeano hầu như vượt khỏi lối phân định thể loại văn học thông thường, vì đó là một kết hợp của ký sự, hư cấu, bình luận chính trị, tài liệu báo chí và lịch sử.
 
14 tuổi, Galeano bán bức biếm hoạ chính trị đầu tay cho tuần báo El Sol. 16 tuổi, ông xuất bản bài tiểu luận đầu tay, rồi bỏ học, và bắt đầu làm nhiều việc khác nhau để mưu sinh. 20 tuổi, ông trở thành ký giả, rồi làm tổng biên tập cho tờ Marcha , một tuần báo gây ảnh hưởng lớn về văn hoá và chính trị, với sự cộng tác của những tên tuổi quan trọng như Mario Vargas Llosa, Mario Benedetti, Manuel Maldonado Denis và Roberto Fernández Retamar. Rồi ông biên tập cho nhật báo Épocha và làm tổng biên tập của University Press (1965-1973). Cuốn Las venas abiertas de América Latina [1971, Những mạch máu mở của Mỹ La-tinh] làm Galeano trở thành một trong những tác giả được đọc nhiều nhất ở Mỹ La-tinh. Sau vụ đảo chính năm 1973, ông bị bỏ tù và trục xuất khỏi Uruguay. Sang Argentina, ông thành lập và làm tổng biên tập tạp chí văn hoá Crisis.
 
Năm 1975, Galeano đoạt giải Casa de las Américas cho cuốn tiểu thuyết La cancion de nosotros [1975, Bài hát của chúng ta]. Sau vụ đảo chính ở Argentina năm 1976, tên tuổi ông nằm trong danh sách những người bị tử hình, nên ông chạy sang Tây-ban-nha, sống ẩn dật trên vùng bờ biển Catalan và khởi sự viết Memoria del fuego [1982-1986, Ký ức của lửa], một kiệt tác gồm ba tập (1. Los nacimientos [Khai sinh]; 2. Las caras y las máscaras [Những chân dung và mặt nạ]; 3. El siglo del viento [Thế kỷ của gió]) được giới phê bình so sánh với những kiệt tác của John Dos Passos và Gabriel García Márquez. Năm 1978, ông lại một lần nữa đoạt giải Casa de las Américas cho cuốn tự truyện Días y noches de amor y de guerra [1978, Ngày và đêm của tình yêu và chiến tranh].
 
Galeano trở về quê hương Montevideo vào đầu năm 1985, và tiếp tục sáng tác và xuất bản liên tục rất nhiều cho đến hôm nay. Ngoài hai giải thưởng Casa de las Américas (1975, 1978), ông còn được trao các giải thưởng quan trọng khác như: American Book Award (1989), và Cultural Freedom Award (1999, Lannan Foundation).
 
Hai truyện ngắn dưới đây nằm trong cuốn El libro de los abrazos [1989, Sách của những vòng tay ôm] — tác phẩm đoạt giải Cultural Freedom Award (1999, Lannan Foundation). Cuốn sách này là một kết hợp hết sức độc đáo của những ngụ ngôn, ký sự, nghịch thuyết, giai thoại, chiêm bao, và tự truyện.
 

________________________

 

NGHỆ THUẬT VÀ HIỆN THỰC / 1

 

Lúc ấy Fernando Birri sắp quay phim câu chuyện ông lão thiên thần của García Márquez, và ông dắt tôi đi xem nơi dựng cảnh. Trên bờ biển Cuba, Fernando đã cho dựng một ngôi làng nhỏ bằng giấy ép và thả vào đó đầy những con gà, những con cua to tướng, và những diễn viên. Ông sẽ đóng vai chính, tức là vai ông lão thiên thần với bộ lông cánh tả tơi, rơi xuống đất và bị nhốt trong một cái chuồng gà.

Marcial, một người đánh cá ở miền biển ấy, đã được trịnh trọng bổ nhiệm làm quan toà địa phương của ngôi làng trong phim ấy. Sau khi chào hỏi theo nghi thức, Marcial đi theo chúng tôi. Fernando muốn khoe với tôi một kiệt tác của nghệ thuật làm những đồ vật giả cũ kỹ: một cái chuồng gà tồi tàn, dơ bẩn, long lở, mục nát vì chất gỉ sét và bụi bặm lâu đời. Đó sẽ là nơi nhốt ông lão thiên thần. Nhưng thay vì một cái chuồng được các chuyên gia làm giả cho giống như mục nát, chúng tôi thấy một cái chuồng sạch sẽ tươm tất, với những chấn song ngay ngắn hoàn hảo vừa được sơn màu kim nhũ. Marcial thở hổn hển vì hãnh diện lúc anh ta khoe cho chúng tôi cái kỳ tích ấy. Fernando, vừa kinh ngạc, vừa giận dữ, gần như sắp ăn tươi nuốt sống anh ta.

— Cái gì đây hả Marcial? Cái gì đây?

Marcial điếng cả người. Mặt mũi đỏ ửng lên, anh ta cúi gằm, và gãi bụng. Rồi anh ta thú nhận:

— Tôi không thể cho phép họ làm như thế. Tôi không thể để cho họ nhốt một con người tốt như ông vào cái chuồng ghê tởm ấy.

 

 

NGHỆ THUẬT VÀ HIỆN THỰC / 2

 

Eraclio Zepeda đóng vai Tướng Pancho Villa trong phim México nổi loạn của Paul Leduc, và ông diễn quá hay đến nỗi từ đó trở đi, một số người nghĩ rằng Eraclio Zepeda là cái tên mà Tướng Pancho Villa dùng khi ngài làm việc trong những cuốn phim.

Lúc ấy cuốn phim đang quay nửa chừng, trong một ngôi làng nhỏ, và dân làng tham dự vào cuốn phim một cách vô cùng tự nhiên, chẳng cần đạo diễn phải nói một lời nào cả. Tướng Pancho Villa đã chết nửa thế kỷ rồi, nhưng chẳng ai lấy làm ngạc nhiên khi ông xuất hiện trong làng ấy. Một đêm nọ, sau một ngày làm việc căng thẳng, vài người đàn bà đến tụ tập trước ngôi nhà nơi Eraclio đang ngủ, và xin ông can thiệp để chính quyền thả một số người đang bị cầm tù. Sáng hôm sau, vừa hừng đông, ông đến nói chuyện với thị trưởng.

— Phải có Tướng Villa đến đây thì công lý mới được thi hành — dân làng bảo nhau như thế.

 

 

---------------------
Nguyên tác: “El arte y la realidad /1” và “El arte y la realidad /2”, trong Eduardo Galeano, El libro de los abrazos (Madrid: Siglo Veintiuno de España Editores, 5. ed edition, 1994) - ấn bản điện tử, trang 22-23.
 
 

Tác phẩm của Eduardo Galeano đã đăng trên Tiền Vệ:

Câu chuyện về bảy kỳ tích  (truyện / tuỳ bút) 
Từ cửa sông Amazon đến vịnh Các Thánh, chưa bao giờ có một người đàn bà khó tính như thế và một người đàn ông thần kỳ như thế. Để lấy lòng nàng María, chàng José đã thực hiện bảy kỳ tích... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
 
Câu chuyện về cái bóng  (truyện / tuỳ bút) 
Cái vị đầu tiên hắn còn nhớ là một củ cà-rốt. Cái mùi đầu tiên, một quả chanh cắt đôi. Hắn còn nhớ hắn đã bật khóc khi phát hiện sự xa cách. Và hắn còn nhớ buổi sáng hắn đã phát hiện cái bóng của hắn... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
 
Khung cửa sổ mở vào chữ [I-VIII]  (truyện / tuỳ bút) 
Những người kể chuyện, những người hát chuyện, chỉ kể những câu chuyện của họ trong khi tuyết rơi. Làm như vậy là đúng cách. Thổ dân da đỏ Bắc Mỹ rất cẩn thận về việc kể chuyện. Họ nói rằng trong khi những câu chuyện được kể, cây cối quên mọc và chim quên mớm mồi cho con... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
 
"Những kẻ thật sự biết chơi đàn acordión có thể làm cho nó nói," Don Alejo Durán thích phát ngôn như thế. "Đối với họ, người và chiếc đàn là một." ... | Khi một con dao cắm ngập vào thân thể Papá Montero, đêm Havana đột nhiên câm nín. Nhưng... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
 
Câu chuyện con chim bị mất một chân  (truyện / tuỳ bút) 
... tại sao ngài lại tạo ra con người để con người mài lưỡi dao để lưỡi dao giết con bò để con bò uống nước để nước dập tắt lửa để lửa đốt cái que để cái que đánh con chó để con chó rượt con mèo để con mèo ăn con chuột để con chuột khoét bức tường để bức tường chặn ngọn gió để ngọn gió thổi sương mù để sương mù che mặt trời để mặt trời làm tan tuyết để tuyết làm què chân tôi... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
 
Và Ngài giáng thế. Ngài đến bằng cách đu vào một chiếc ô mở bung ra. Một ngọn gió bất ngờ thổi khiến ngài bay lơ lửng một hồi lâu trên đầu đám người chen chúc. Hai tay níu lấy cán ô, con trai của Chúa Trời không thể ngăn ngọn gió thổi tốc tấm áo chùng làm lộ ra cái khoảng nhục thể phàm trần của ngài... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
 
Những nghịch lý  (truyện / tuỳ bút) 
Nếu sự mâu thuẫn là buồng phổi của lịch sử, thì nghịch lý, theo tôi nghĩ, chắc hẳn phải là tấm gương soi mà lịch sử dùng để trêu chọc chúng ta... Ngay cả con trai của Chúa Trời cũng không thoát khỏi nghịch lý... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
 
Đàn bà? Một nòi thấp hèn như mọi da đen, như lũ người nghèo khổ và bọn điên khùng. Như trẻ nít, họ không thích hợp với sự tự do. Họ mang số phận phải khóc lóc và gào thét, nói xấu hàng xóm láng giềng, và thay đổi ý nghĩ và kiểu tóc xoành xoạch hàng ngày. Trong giường và trong bếp, đôi khi họ cho ta khoái lạc. Ở những nơi khác thì họ chẳng gây nên cảm giác gì ngoài sự lợm giọng... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
 
Định nghĩa Nghệ Thuật  (truyện / tuỳ bút) 
"Tôi chỉ biết mỗi một điều: nghệ thuật là nghệ thuật, nếu không, nó là cứt." ... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
 
Nhiệm vụ của người đọc / 1 & 2  (truyện / tuỳ bút) 
... Lucía chưa bao giờ đọc lại cuốn sách ấy. Chị không còn nhận ra nó nữa. Nó đã âm thầm mọc lên quá lớn trong chị, đến nỗi giờ đây nó không còn là cuốn sách, mà trở thành một điều gì khác: giờ đây nó là sức sống của chị... | ... Đại uý Castañón, anh hùng của đạo quân chiến thắng, ngồi chong mắt suốt đêm, chìm đắm vào cuốn sách, đọc đi đọc lại tác phẩm của César Vallejo, nhà thơ của phe bại trận... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
 
... Ngay đêm đầu tiên, con thằn lằn nhảy chồm lên, đè vợ nó xuống và ăn thịt nàng. Khi mặt trời lên, trên chiếc giường hợp cẩn chỉ có một kẻ goá vợ nằm ngủ, chung quanh đầy những mảnh xương vụn. Thế rồi con thằn lằn đòi một cô vợ khác, và một đám cưới khác và một cuộc ăn thịt khác lại xảy ra... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
 

Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ

Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021