|
|
“Das Schwäbische Bad” thực sự mang ý nghĩa chính trị
[đối thoại]
|
|
Thành thật cảm ơn bạn Đoan Hùng đã đọc bản dịch “Cuộc tắm của cả gia đình” và đã có bài góp ý về cách hiểu của tôi về truyện ngắn ấy. Nhân tối Chủ Nhật, có một chút thì giờ, tôi viết ngay bài này để hồi âm cho câu chuyện được sốt dẻo. Bạn Đoan Hùng không cảm nhận rằng truyện ngắn “Das Schwäbische Bad” là có mang “ý nghĩa chính trị”. Bạn cho rằng vì “người dân vùng Schwabe nổi tiếng với tính... hà tiện!” nên nhà văn Herta Müller đã sáng tác truyện ngắn này để “tự trào”, vì chính bà cũng là người của dân tộc ấy. Bạn Đoan Hùng viết: Theo cảm nhận của tôi thì đây chỉ là một tác phẩm tự trào của Herta Müller về chính dân tộc mình, chính cộng đồng người Schwabe mà chính bà là thành viên (Herta Müller là người Banaten-Schwabe). Có một thời, bà bị chính cộng đồng bà coi là kẻ bôi bẩn quê hương (Netzbeschmutzer)!
Tôi xin phát biểu vài suy nghĩ sau đây.
1/ Có phải Herta Müller viết “Das Schwäbische Bad” để “tự trào” về chính dân tộc mình? Không. Herta Müller chủ tâm mô tả hiện thực, chứ không viết văn để “tự trào” về chính dân tộc mình. Nhà văn Catherine Kilzer, một người đồng bào và đồng hương của Herta Müller, trong bài viết “Als Herta Müller den Müller-Guttenbrunn-Preis erhielt” (đăng trên báo Frankfurter Allgemeinen Zeitung, ngày 9/10/2009), đã thuật lại về sự xuất hiện lần đầu tiên của truyện ngắn “Das Schwäbische Bad” vào mùa hè năm 1981 trên báo, và phản ứng của dân Schwabe ở địa phương. Lúc ấy, Catherine Kilzer đã đọc kỹ truyện ngắn này và thấy Herta Müller mô tả rất chính xác cuộc tắm vào tối thứ Bảy trong nhiều gia đình dân Schwabe: cả nhà tắm chung một chậu nước. Catherine Kilzer nhận định rằng Herta Müller đã mô tả hiện thực một cách thành công, nhưng dân địa phương ở Banat không chấp nhận, vì họ cảm thấy họ bị phô bày, bị làm nhục, bị xúc phạm. Sau đó, trên tờ báo địa phương “Neuen Banater Zeitung” đã có một cuộc tranh cãi dữ dội qua các thư độc giả. Mặc dù lúc ấy nhiều người trong cộng đồng Schwabe cảm thấy bất bình đối với truyện ngắn này, Catherine Kilzer và những người Schwabe trẻ tuổi lại nhận ra sự thật trong tác phẩm, và vì thế họ lấy làm thích chí. Và Catherine Kilzer đã ái mộ Herta Müller từ thuở ấy. Đây là nguyên văn của Catherine Kilzer: Diese gelungene Schilderung der Wirklichkeit durch Herta Müller wurde jedoch von ihren Banater Mitbürgern missbilligt. Sie fühlten sich entlarvt, gedemütigt, beschimpft. Eine heftige Leserbriefediskussion wurde auf den Seiten der „Neuen Banater Zeitung“ ausgetragen. Die Leser, die deutschen Bewohner der Dörfer um Temeswar, die so wohlklingende, lustige Namen wie Liebling, Wurmloch, Triebswetter, Jahrmarkt, Großscham, Lowrin, Sackelhausen, Bruckenau, Großsanktnikolaus, Billed trugen, protestierten gegen diese Verunglimpfungen ihres Alltags. Die Schüler der Lenauschule hingegen waren amüsiert. Obwohl wir Kinder von so manchem Lehrer des Gymnasiums als „Mimosen“ oder „Dorftölpel“ verhöhnt wurden, hatte sich hier eine kritische Stimme an die Öffentlichkeit gewagt. Ich bewunderte Herta Müller.
2/ Truyện ngắn “Das Schwäbische Bad” có mang “ý nghĩa chính trị” hay không? Có. Như tôi đã nhận định trong phần giới thiệu bản dịch tiếng Việt, Herta Müller mô tả cái hiện thực ấy vì muốn cho thấy “hoàn cảnh đời sống cơ cực của người dân dưới chế độ cộng sản ở Romania”. Ngày 9/10/2009 vừa qua, viện bảo tàng của dân Schwabe ở Ulm (Das Donauschwäbische Zentralmuseum) đã tổ chức một cuộc triển lãm để vinh danh Herta Müller. Cuộc triển lãm sẽ trưng bày những cuốn sách của bà và những bài viết về văn nghiệp của bà trên các tạp chí. Cuộc triển lãm này sẽ kéo dài đến ngày 29/11/2009. Điều hết sức thú vị là trong thông báo của ban tổ chức cuộc triển lãm, bên cạnh những thông tin sơ lược về tiểu sử Herta Müller, thì truyện ngắn “Das Schwäbische Bad” lại được đặc biệt đề cập đến! Họ thuật lại rằng vào năm 1982, Niederungen, cuốn sách đầu tay của Herta Müller được nhà Kriterion-Verlag xuất bản tại Bucharest. Trong đó, nổi bật hơn cả là truyện ngắn “Das Schwäbische Bad”. Với truyện ấy, bà làm mếch lòng dân Banater Schwaben, và đồng thời khiến Công An Mật của Rumania lưu ý. Một mặt thì, đối với dân Schwabe, từ đó bà mang tiếng là kẻ bôi bẩn quê hương, nhưng một mặt khác, đối với nhà cầm quyền Cộng Sản, thì bà bị xem là kẻ thù và là phần tử phát-xít, bởi vì bà đã không chịu thừa nhận sự tiến bộ của chế độ xã hội chủ nghĩa. Đây là nguyên văn đoạn ấy trong bản thông báo của Das Donauschwäbische Zentralmuseum: 1982 erschien ihr erstes Buch “Niederungen” im “Kriterion-Verlag” in Bukarest. Herausragend ist die Kurzgeschichte “Das schwäbische Bad”, mit der sie sich bei den Banater Schwaben unbeliebt machte und die gleichzeitig die Aufmerksamkeit des rumänischen Geheimdienstes Securitate erregte. Den einen galt sie fortan als Nestbeschmutzerin, den anderen als feindliches und faschistisches Element, da sie den sozialistischen Fortschritt leugnete.
Văn chương thì quả là “đa nghĩa”, nhưng trong truyện ngắn “Das Schwäbische Bad” thì ý nghĩa “chính trị” là điều không thể chối cãi. Ý nghĩa đó chính là cái thông điệp của truyện. Vì thế, điều này đã khiến Công An Mật của Romania phải “lưu tâm”!
3/ Về cái tính... “hà tiện” của người Schwabe: Đoan Hùng viết: Thực ra, yếu tố swabian này khá quan trọng cho việc hiểu chính xác văn bản. Người dân vùng Schwabe nổi tiếng với tính... hà tiện! Có vô số chuyện cười của Đức về dân vùng này (Schwabenwitze)! Đại loại như: “Một anh chàng si tình người Schwabe thích tặng gì cho bạn gái? Một thỏi son! Dĩ nhiên! Bỏi hắn ta có thể đòi lại bằng đường hôn!” Nó tương tự như người Việt hay chế giễu người Thanh Nghệ về “con cá gỗ” vậy! Trong truyện rất ngắn này Herta Müller nhấn mạnh từ Schwaebisch nhiều lần.
Xin nói ngay rằng trong truyện ngắn này, Herta Müller không hề “nhấn mạnh từ Schwaebisch nhiều lần”. Bà chỉ dùng nó một lần ở nhan đề “Das Schwäbische Bad”, và từ đầu đến cuối truyện bà không hề dùng một lần nào nữa, ngoại trừ ở đoạn văn kết thúc: “Gia đình người Schwabe vừa tắm mát ngồi trước tivi. Gia đình người Schwabe vừa tắm mát ngồi chờ xem phim chiều thứ bảy”. Nên lưu ý: kỹ thuật điệp ngữ được Herta Müller sử dụng trong nhiều truyện trong cuốn Niederungen như một thủ pháp để mô phỏng lối kể chuyện của trẻ con, chứ không phải là sự lặp lại để “nhấn mạnh”. Như tôi đã trình bày ở trên, nhà văn Catherine Kilzer, một người đồng bào và đồng hương của Herta Müller, nhận định rằng Herta Müller đã mô tả chính xác hiện thực chứ không hề hàm ý “tự trào” hay chế giễu người Schwabe. Thật vậy, trong đời sống phồn thịnh ở Tây Đức, thì người ta có thể chế giễu tính hà tiện của người Schwabe (chẳng hạn, “giàu có mà bủn xỉn!”), nhưng trong đời sống cực kỳ khốn khổ của cộng đồng người Schwabe ở Romania dưới chế độ cộng sản của Ceaucescu, ai cũng thiếu ăn thiếu mặc, thì còn gì nữa để mà... hà tiện! Bây giờ, ngay cả ở Đức, thì cái tính... “hà tiện” của người Schwabe hầu như cũng không còn là đề tài để trêu chọc nữa. Theo http://www.answers.com/topic/swabia, thì người Schwabe thời trước đã từng là cái đích của nhiều trò trêu chọc và nhiều câu chuyện qua đó họ bị là hà tiện quá sức, nghiêm trọng quá đáng, vân vân... Tuy nhiên, phần lớn những chuyện trêu chọc này hầu như đã không còn nữa, và người Schwabe bây giờ lại được xem là cần kiệm, khôn ngoan, giỏi làm ăn và siêng năng. Nhân dịp kỷ niệm 50 năm thành lập tiểu bang Baden-Württemberg, tiểu bang thành công nhất về kinh tế của nước Đức hiện đại và cũng là trú xứ chính của người Schwabe, họ đã đáp lại những trò trêu chọc ngày xưa bằng câu trả lời nổi tiếng: “Wir können alles. Außer Hochdeutsch” (Chúng tôi làm được tất cả, ngoại trừ nói đúng tiếng Đức tiêu chuẩn!)
-------------- Bài liên hệ:
18.10.2009
[NOBEL VĂN CHƯƠNG 2009] ... Văn chương quả là “đa nghĩa”. Mỗi người đọc có thể cảm nhận một ý nghĩa trong đó. Đối với Hoàng Ngọc-Tuấn, ông cảm nhận “Das Schwäbische Bad” mang một “ý nghĩa chính trị” là phê phán cộng sản... Theo cảm nhận của tôi thì đây chỉ là một tác phẩm tự trào của Herta Müller về chính dân tộc mình, chính cộng đồng người Schwabe mà chính bà là thành viên... (...)
|
 |
Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ
Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021