_____________

THƯ NGỎ GỬI HOẠ SĨ LÊ THIẾT CƯƠNG

Lê Quảng Hà

Đọc bài “Mèo trông nhà” của hoạ sĩ Lê Thiết Cương trên tạp chí Tia sáng ra ngày 17-11-2008, tôi thấy có vài điều cần trao đổi cùng Cương về quan niệm và nhận thức trong sáng tác. Thật ra, nếu chỉ là nhận thức của cá nhân anh, có lẽ tôi đã không tranh luận. Bởi khi sáng tác, tôi vẫn luôn dành những khoảng trống riêng tư cho người xem, coi đó như là sự tôn trọng khán giả. Bởi theo tôi, nhận thức phụ thuộc vào khả năng của mỗi người, không dễ gì thay đổi. Còn tôi không phải nhà giáo dục thẩm mỹ. Thông điệp do tôi đưa ra, còn tiếp nhận thông điệp đó thế nào thì lại phụ thuộc vào trạng thái tình cảm và hoàn cảnh của người xem. Đây là mối quan hệ hai chiều bình đẳng. Vấn đề ở chỗ, Lê Thiết Cương bằng sự ngộ nhận cá nhân đã đưa ra những những định nghĩa lệch lạc về nghệ thuật và sáng tạo nên tôi thấy cần trao đổi thêm với anh về một số điểm sau:

1.

Lê Thiết Cương, trong vai người am hiểu nghệ thuật nói chung và nghệ thuật đương đại nói riêng, có nhận xét triển lãm của tôi là sự lồng ghép giữa nghệ thuật giá vẽ và nghệ thuật sắp đặt. Anh đưa ra định nghĩa về sự khác biệt cơ bản giữa hai dòng nghệ thuật này như sau:

Đọc phần này quả thật tôi hình dung Cương như thầy bói xem voi khi nói về các bậc tiền bối mà anh nhắc đến, chắc vì Cương không nhìn thấy và không nhận ra mà nói bừa. Chứ các vĩ nhân, họ chẳng làm gì mà không có ý đâu! Có những ý tưởng lớn lao nhưng cũng có những ý tưởng giản dị. Quan niệm đẹp, xấu mỗi thời cũng có thay đổi. Người Tài có khả năng làm thay đổi quan niệm về cái Đẹp. Họ sẽ thuyết phục người khác bằng chính tài năng, lòng trung thực và bằng lao động không mệt mỏi của họ chứ không thể bằng sự nói bừa, làm bừa. Khi Cương nói: “Hội hoạ giá vẽ phải đạt mục đích cuối cùng là đẹp. Tranh phải đẹp.” Hinh như Cương ủng hộ chủ nghĩa duy mỹ trong nghệ thuật? Ngược lại, tôi muốn được làm người đọc lời điếu ngợi ca và tiễn đưa người Anh hùng Duy mỹ. Với tôi, người anh hùng ấy đã hoàn thành sứ mạng lịch sử và đã dến lúc đi vào quá khứ.

2.

Lại một sai lầm thô bạo khi Cương nói:

Tôi luôn cho rằng, chủ thể của sáng tạo là những người không bao giờ chấp nhận các giới hạn và khuôn phép cứng nhắc. Những bộ khung làm cho không gian sáng tạo trở nên chật hẹp và tù túng. Trong khi Cương có thể mãn nguyện với sự mất tự do của mình trong cái lồng son với những nguyên tắc, thì Cương lại đi trách cứ những người khao khát bầu trời sao không vào lồng để chia sẻ cùng anh sự tẻ nhạt đó. Thật khôi hài. Hơn nữa, tôi luôn trân trọng những tác phẩm có ý tưởng. Dù ở thời đại nào, theo trường phái nào,với bất kỳ hình thức thể hiện nào, chúng đều bình đẳng.Và tôi tin rằng chúng đều mang trong mình một thông điệp thời đại. Nếu không, chúng chỉ còn là trò mua vui mà thôi.

3.

Cuối cùng, phải nói rằng, tôi thật sự bất ngờ với Lê Thiết Cương khi anh nói:

Giật mình nhận ra rằng: đâu đây là sự độc ác mang khuôn mặt trẻ thơ hồn nhiên và trong sáng. Tôi tự hỏi mình và nhân đây, xin hỏi Lê Thiết Cương: Giữa tôi và anh, ai là người theo trường phái nghệ thuật tụng ca cho những điều “phản người” (từ của Lê Thiết Cương) đây? Những thứ đèm đẹp như Cương nói, tôi gọi nó là ma tuý của tâm hồn. Tôi chưa bao giờ có ý định lãng mạn hoá chiến tranh và bạo lực. Bởi tôi cho rằng, đó cũng chính là tội ác.

*

Để kết thúc, tôi xin được đính chính một điều. Lê Thiết Cương và một vài tờ báo đã nhầm lẫn khi gọi cuộc triển lãm vừa rồi của tôi tại Viện Goethe là Sắp đặt, cái tên nghe có vẻ sang trọng và thời thượng. Thực ra, với tôi, đó chỉ là nhu cầu muốn có sự liên kết giữa mầu, sắc, hình, khối mang tính thẩm mỹ cao trong không gian với mong muốn gửi tới người xem một thông điệp mang tên “MÁY”.