Đọc lời giới thiệu truyện cực ngắn “Pelé” của Eduardo Galeano, tôi cảm thấy thích thú.

Một truyện về bóng đá mà lại “có một vẻ gì gần như một công án Thiền”!

Mà đúng vậy. Giống công án Thiền là ở đoạn kể anh cầu thủ vừa hôn mê tỉnh dậy còn ngơ ngơ ngẩn ngẩn chợt nghe ông bầu nói vào lỗ tai “Anh là Pelé”, anh chạy vào sân, đá 5 quả lọt lưới. Như Pelé.

Đoạn này tức khắc làm tôi liên tưởng tới một trong những câu chuyện Thiền trong Shasheki Shu (砂石集 - Thạch sa tập) của thiền sư Muju (無住 Vô Trú).

Đó là một câu chuyện về võ sĩ đô vật Ōnami (大波 Đại Ba). Tôi còn nhớ sơ lược như sau:

Ōnami có sức mạnh vô song và võ thuật hoàn hảo. Ở chỗ vắng người, anh có thể vật ngã bất cứ ai kể cả sư phụ, nhưng ở trên võ đài, trước con mắt công chúng, anh luống cuống vụng về đến độ học trò của anh cũng có thể vật anh ngã dễ dàng. Anh quyết định tìm đến một thiền sư để tham vấn. Thiền sư nói: “Tên của anh là Ōnami (Sóng Lớn). Vậy đêm nay anh hãy ở lại thiền đường này và quán tưởng về một cơn sóng lớn có thể xô ngã bất cứ chướng ngại nào...”

Tuân lời thiền sư, Ōnami ngồi xuống thiền định và dần dần anh thấy chính mình là cơn sóng lớn. Suốt đêm sóng càng lúc càng lớn, xô đổ cả những bình hoa, cả tượng Phật, nhấn chìm cả ngôi chùa...

Sáng hôm sau, thiền sư bước vào thiền đường và thấy Ōnami vẫn còn ngồi bất động với một nụ cười tươi tắn trên môi. Thiền sư nói: “Ōnami, bây giờ anh chính là con sóng lớn...”

Hôm đó, Ōnami thượng đài và thắng đối thủ một cách dễ dàng. Từ đó về sau, không còn ai là đối thủ của anh nữa cả...

Trong truyện về bóng đá của Galeano, câu kết cũng rất hay: “Cách đây nhiều năm ở London tôi nghe câu chuyện này. Một câu chuyện bịa đặt nhưng nói đúng sự thật.”

Câu chuyện bịa đặt vì chưa từng có một cầu thủ người Anh nào vì nghĩ mình là Pelé nên đá lọt lưới 5 quả liên tục! Nhưng câu chuyện lại “nói đúng sự thật”. Sự thật của một thứ công án Thiền. Một sự thật mà võ sĩ đô vật Ōnami ngày xưa đã cảm nghiệm và thực hiện.