Tôi đọc đi đọc lại bài hát “Em còn nhớ hay em đã quên” của TCS nhiều lần để cố gắng hiểu được những điều mà Nguyễn Tôn Hiệt cũng như nhiều người khác đã phê phán; nào là: “Bài hát của ông đưa ra những hình ảnh hoàn toàn dối trá. Những hình ảnh lãng mạn thơ mộng đó là những hình ảnh của Sài Gòn trước 1975, chứ hoàn toàn không phải là của thành phố Hồ Chí Minh sau 1975”, hay như:”Nhưng Trịnh Công Sơn hát: “nơi này vẫn thế”. Làm sao mà “nơi này vẫn thế”?...

Chúng ta hãy nhìn vào lời của bài hát này để có cái nhìn công bằng hơn về những điều này.

Trước hết “Em còn nhớ hay em đã quên” chắc chắn phải là một câu hỏi dành cho người đã đi xa, rời khỏi một nơi chốn nào đó thật thân quen cùng với bao nhiêu kỷ niệm. Không có lý do gì để chúng ta bảo rằng đấy là một lời “chê trách hàng triệu người đã phải liều chết bỏ xứ ra đi.”

Ðiều này được thấy rõ ràng hơn trong ca từ. Như thường thấy trong những tác phẩm của mình, TCS thường dùng những hình ảnh quen thuộc: nắng, mưa, hàng me, sông nước ,bóng dừa..., những hình ảnh liên quan đến thành phố: phố xá, con đường, hàng quán, vườn xưa, ngựa thồ..., và những hình ảnh liên quan đến con người như: tiếng mẹ ru, ly chè, bạn bè... Ai sống trong khoảng thời gian trước và sau năm 75 đều nhận ra rằng tất cả những hình ảnh này đều là những hình ảnh của Sài Gòn trước và sau ngày 30/4. Lý do đơn giản là Sài Gòn là thành phố hầu như còn nguyên vẹn sau khi chiến tranh chấm dứt.

Vì vậy: Có phải vì em ra đi mà Sài Gòn không còn mưa nắng hai mùa? Có phải em ra đi mà không còn hàng me và lá không còn xanh mà trở nên vàng vọt? Hay có phải em không còn ở Sài Gòn nữa mà thành phố này không còn những hàng quán ban đêm (xin nhấn mạnh hàng quán chứ không phải nhà hàng, bar, quán nhảy...), không còn tiếng mẹ ru, không còn tiếng em thơ...?

Chỉ có ba câu trong bài hát này có thể để lại trong lòng người với trĩu nặng hận thù những nghi vấn:

Thành phố vẫn có những giấc mơ

Vẫn sống thiết tha

Vẫn lấp lánh hoa trên đường đi

Giấc mơ gì? sống thiết tha với điều gì? và đường đi nào mà có hoa lấp lánh?

Dù sao thì điều không nói hay nói không rõ không phải là điều dối trá. Cũng có thể có những người đang sống thiết tha với lý tưởng nào đó của mình (những đoàn viên CS hoặc những dân quân 30...) và những con đường được trang trí bởi những đèn hoa vào những năm tháng đó (?).

Và như thế khi TCS viết “em ra đi nơi này vẫn thế” có gì là giả dối? Nếu phải trách thì chúng ta nên trách tại sao vào những năm tháng mà người mất, kẻ còn;người đi, kẻ ở; lòng người tứ tán với giam cầm, bắt bớ..., TCS không viết được những nhạc phẩm làm lay động lòng người như những bài hát trước 75? Điều này cũng chẳng có gì khó hiểu đối với những người không đặt quá nhiều kỳ vọng nơi TCS như tôi. Văn không hẳn là người. Một tác phẩm xuất sắc không chắc phản ảnh một con người toàn vẹn (nhưng ngược lại một tác phẩm dở cũng chưa đủ để qui kết một tội lỗi nào đó). Hãy nhìn vào thực tế của các văn nghệ sĩ miền bắc sau 54 để thấy rõ điều đó.

Nhẹ dạ, nông nổi, yếu đuối và “ham vui” là những tính chất chung của những người nghệ sĩ, trong đó có TCS.

--------------

Bài liên hệ: