Lẽ ra tôi không cần thiết phải nói thêm những điều này khi đã có một phát biểu chính thức trên Talawas về sự có mặt của mình trong cuốn THƠ ĐẾN TỪ ĐÂU. Nhưng chung quanh việc tập sách này ra đời, càng ngày càng có những điều đi xa hơn bản thân cuốn sách và ý muốn của những người có mặt trong cuốn sách đó. Vì thế, tôi lại cảm thấy cần thiết phải nói một vài suy nghĩ của mình.

1.Vấn đề tác giả

Tôi đặt câu hỏi: Một nhà văn hay nhà báo nào đó phỏng vấn một tác giả về thơ chẳng hạn, thì bài viết đó nên coi ai là tác giả? Có thể gọi người phỏng vấn là tác giả, hay đồng tác giả hoặc một cái tên gì khác không, chẳng hạn là “người ghi chép”?

Tôi thấy có một cuốn sách tên là Hope Now: The 1980s Interviews, trong đó có những bài phỏng vấn Jean-Paul Sartre do Benny Lévy thực hiện được in chung với một số bài tiểu luận do chính Benny Lévy viết. Trên bìa sách ghi tên đồng tác giả là “Jean-Paul Sartre và Benny Lévy” (tên của Sartre đứng trước).

Tôi cũng thấy có một cuốn sách tên là The Grain of the Voice — Interviews 1962-1980, gồm rất nhiều bài phỏng vấn Roland Barthes do rất nhiều nhà văn, nhà báo thực hiện từ năm 1962 đến 1980, nhưng trên bìa sách chỉ ghi tên Roland Barthes là tác giả.

Với cuốn THƠ ĐẾN TỪ ĐÂU, tên Nguyễn Đức Tùng được ghi trang trọng trên đầu sách, các nhà thơ trả lời phỏng vấn được in nhỏ ở dưới cuối trang.

Mặc dù, Nguyễn Đức Tùng là tác giả các câu hỏi, nhưng vấn đề chính của cuốn sách không phải là câu hỏi mà là nội dung trả lời của các nhà thơ về cớ sự thơ từ đâu đến.

Tôi nghĩ đây là một vấn đề có thể thảo luận.

2. Vấn đề hoà giải

Cuộc chiến tranh Việt Nam kết thúc dẫn đến sự cai trị của Đảng Cộng sản trên cả nước. Không một ai đã từng tham dự hay liên quan đến cuộc chiến đó có thể quên đi. Mà có lẽ cũng không bao giờ nên quên đi, dù người ta đứng ở phía nào hay góc độ nào, bởi một điều đơn giản là để nó đừng bao giờ xảy ra lần nữa.

Hơn 30 năm sau, một lần nữa hậu quả của cuộc chiến tranh ấy được nhắc lại chung quanh một cuốn sách mới ra đời, THƠ ĐẾN TỪ ĐÂU với hai vấn nạn: chế độ kiểm duyệt và tinh thần hoà giải.

Chế độ kiểm duyệt liên quan đến sự cai trị của đảng Cộng sản.

Tinh thần hoà giải bởi một tình tự dân tộc sau nỗi tương tàn của chiến tranh và sự hà khắc của chế độ cai trị, đặc biệt trong những thập niên đầu sau ngày thống nhất đất nước.

— Về chế độ kiểm duyệt, như tôi đã viết trong bài “...Chắc là sướng tê tái” đã đăng trên Talawas, điều đó là đương nhiên. Chỉ có những kẻ mặt dày mới bảo rằng không có kiểm duyệt. Vấn đề ở chỗ cách người ta nhìn nhận nó như thế nào. Tôi tôn trọng những quan điểm khác nhau trong vấn đề này.

— Vấn đề hoà giải. Trong bài viết vừa nêu của tôi, tôi cũng đã từng công nhận thiện tâm của tất cả những ai mong muốn có sự hoà giải trong tinh thần dân tộc. Ở đây, tôi muốn thu hẹp vấn đề trong phạm vi cuốn sách và những tác giả của nó, cũng như của nhà xuất bản.

Tôi đặt một số câu hỏi:

— Nếu nhà xuất bản và những người thực hiện cuốn sách cho rằng mình đã làm vì muốn thể hiện tinh thần hoà giải, thì hoà giải với ai, ai khiến các vị làm? Có phải các tác giả muốn thế không?

— Hoà giải giữa các nhà thơ với nhau? (Tôi hoàn toàn không cảm thấy có nhu cầu hoà giải và cũng không thể hiện tinh thần hoà giải của mình trong phần trả lời phỏng vấn của mình trong cuốn sách với bất cứ nhà thơ nào. Khi được phỏng vấn, tôi cũng không hề biết rằng bài phỏng vấn của mình sẽ bị đem ra sử dụng như một phương tiện cho sự “hoà giải” với bất cứ ai.)

— Hoà giải với độc giả? (Điều này tự bản thân tác phẩm sẽ “nói chuyện” với độc giả).

— Hoà giải với chính quyền? (Tại sao lại phải hoà giải khi văn nghệ sĩ luôn luôn là nạn nhân của chế độ, ít nhất trong lãnh vực kiểm soát tư tưởng và quyền tuyên bố của mình?).

— Nhà xuất bản hoà giải với các tác giả? (Điều này thì rất mong một ngày đẹp trời nhà xuất bản chịu in sách cho Nguyễn Viện và Nguyễn Đăng Thường hay Lý Đợi... mà không cắt xén, để cho sự hoà giải không phải là bố láo).

— Những người đọc sẽ hoà giải với nhau hay tự hoà giải? (Với số lượng in 1000 bản, trong đó một phần cho nộp lưu chiểu, tặng các tác giả và thân hữu, số còn lại phát hành cho khoảng 80 triệu dân trong nước và 3 triệu người Việt hải ngoại?)

— Liệu có mấy tác giả trong cuốn THƠ ĐẾN TỪ ĐÂU đã đồng ý cho Nguyễn Đức Tùng sử dụng bài phỏng vấn của mình để làm món quà “hoà giải”?

— Với việc cắt cúp, xẻo đầu xẻo tai hay xuyên tạc tác giả (như trường hợp của Thận Nhiên), liệu đó có phải là cách hoà giải của những người thực hiện cuốn sách?

Nếu nhà xuất bản đại diện cho nhà nước để hoà giải, thì tôi, với tư cách là một trong những tác giả của cuốn sách, xin thưa: Quí vị hãy hoà giải với tôi về những ý tưởng tôi đã diễn tả, những tình cảm tôi đã bộc lộ và với những mong ước của tôi về tự do ngôn luận và những quyền căn bản khác của con người.

---------------

Bài liên hệ: