Czeslaw Milosz: Đối với Staff, thơ là tìm kiếm sự khôn ngoan, và khôn ngoan nằm trong niềm vui tìm kiếm.(...) Tính cách có thể thay đổi dạng thức như Proteus của ông đã khiến những người đồng thời với ông hết sức ngỡ ngàng vì ông gần như bao giờ cũng hiện đại.(...) vứt bỏ thể điệu và âm vận ông đã tới cao độ của sự giản dị đầy hiểu biết, nó khiến những bài thơ của ông có lúc nghe như những chữ tượng hình biểu ý của Trung-hoa, nhất là trong tập thơ mỏng Wilklina– có lẽ là thành đạt cao nhất của ông. (Lịch sử văn chương Ba-lan, 1969)

 

Mieczyslaw Jastrun: Staff biết cách già, biết cách biến đổi tuổi già thành một thời gian tròn đầy, sung mãn. Ông không khô cứng lại thành những giáo điều của thi pháp (...) (Miedzy slowem a milczeniem, 1960)

 

Kazimierz Wyka: Trong các thế kỷ phát triển của nền thi ca chúng ta, không có một thí dụ nào về một cuộc đời thi sĩ hòa hợp với sự thay đổi đến thế.(...) Ông là hiện thân của hòa điệu. (Rzecz wyobrazni, 1959)

 

Artur Sandauer: Những bài thơ này, không sáng sủa như những bài trước kia, đã được soạn một cách tự do phóng khoáng hơn, là một loại «lắp ráp» kỳ diệu, trong đó không phải là từng chi tiết mà là toàn bộ cái không khí của bài thơ chất chứa một ý nghĩa tượng trưng nào đó: dẫu đó là cái không khí lẻ loi đơn độc của «Nhà chiêm tinh» và «Những vòng tròn» hay– sự nhẹ nhàng không cầu kỳ kiểu cách của «Bèo». Một số bài, đặc biệt là những bài viết trong thời kỳ 1945-1947, gợi nhớ đôi chút tới những bài thơ của Tadeusz Rozewicz, nhà thơ hậu chiến trổi vượt nhất. Như thể con đường phát triển của nền văn chương chúng ta đã đi tới trọn vòng – cả hai nhà văn này, người già nhất và người trẻ nhất, cùng chia sẻ một thời kỳ bằng cùng một cách thế: cách «lắp ráp» thi ca. (...) Staff, hơn một vị lão trượng (Nestor) của thơ Ba-lan, ông là con Phụng hoàng của nền thi ca ấy. (Poeci trzech pokolen, 1973)

 

Ryszard Przybylski: Theo ý kiến Rozewicz, Staff là một trong những nhà văn kiệt xuất nhất của thời chúng ta là vì vào giai đoạn chót ông đã từ bỏ «nghệ thuật» vì chân lý. Nói cách khác, ông đã lìa bỏ trò chạm trổ của Thi-sơn để có thể diễn tả sự hiểu biết đơn giản nhất và quan trọng nhất về con người. (To jest klasycyzm, 1978)

 

Bogdan Czaykowski: Thơ Staff cuốn hút và gây xúc động, chỉ vì ấy là thơ... (Oficyna Poetów, số 21, Luân-đôn, tháng 5-1971)

 

Tadeusz Rozewicz:

 

                              Tôi biết vị thần của thi ca

 

                              Tôi biết Apollo vị thần

                              của thi ca

                              ấy là một ông già

                              với chòm râu lưa thưa

                              và một nụ cười dịu dàng

 

                              ông đã khép

                              cánh cổng vườn cây xanh

                              và bước vào

                              một im lặng sâu hơn

                              và cùng với ông là một con chó nhỏ

                              đôi tai đẹp tuyệt vời

                              không kém gì những khung cửa đại thánh đường

 

                              vị thần của thi ca

                              ngụ tại nowy swiat số 60

                              và không một ai biết

                              tên ông là Leopold Staff

 

                              ông đã mất

                              như một tảng đá rơi xuống nước

                              những vòng im lặng

                              lan rộng khắp chung quanh

                                                       (Przygotowanie do wieczoru autorskiego, Warsawa, 1971)

 

 

----------------------------

Ghi chú của người dịch:

LEOPOLD STAFF (1878-1957) là một nhà thơ Ba-lan, sinh tại Lwów ngày 14-11-1878. Ông học luật, triết lý và các ngôn ngữ gốc từ tiếng La-tinh ở đại học. Ông đã cho đăng những bài thơ đầu tiên của mình trên một tạp chí sinh viên. Sau Thế chiến I ông cư ngụ tại Varsovie.

 

Cuộc đời ông tương đối ít biến cố, ngoại trừ: trong Thế chiến II, thành phố quê nhà của ông không còn thuộc về Ba-lan; và ông đã mất tất cả các bản thảo và sách vở khi căn nhà của ông ở Varsovie bị thiêu hủy.

 

Trong khoảng thời gian từ 1901 đến 1954, Leopold Staff đã cho in 16 tập thơ; tập thứ 17, do chính ông sắp đặt, xuất hiện vào năm 1958, sau khi ông mất. Ông cũng viết kịch và phiên dịch khá nhiều tác giả thế giới, trong đó có thể kể: Heraclite, Democrite, Epictete, Leonardo da Vinci, Michelangelo, Ronsard, La Rochefoucauld, Spinoza, Diderot, Goethe, Goldoni, Nietzsche, Hauptmann, d'Annunzio, Strindberg và Mann,...

 

Ông đã được tặng nhiều giải thưởng văn chương, bằng Tiến sĩ danh dự của các đại học ở Varsovie và Cracovie. Và đáng kể hơn nữa là Leopold Staff đã được tuổi trẻ Ba-lan cũng như các nhà thơ, các nhà phê bình văn nghệ Ba-lan rất yêu mến. Đối với các nhà thơ Ba-lan, tên tuổi ông gắn liền với phong trào «Ba-lan Trẻ» trước Thế chiến I từng “cách mạng hóa” nền thi ca Ba-lan. Nhưng ông cũng là người sát cánh với nhiều thế hệ nhà thơ Ba- lan, «truyền nghề» cho họ và đồng thời học hỏi được từ họ và luôn luôn thay đổi kỹ thuật viết. Người ta đặc biệt ghi nhận sự phát triển vượt bậc của thơ Leopold Staff kể từ sau khi cuộc Thế chiến II chấm dứt... Leopold Staff mất tại Skarzysko-Kamienna ngày 31-5-1957.

 

Bắt đầu lại bằng sợi khói dựa trên một tuyển tập thơ Leopold Staff do một nhà thơ đồng hương của ông là Adam Czerniawski lựa chọn và dịch sang Anh văn. Tuyển tập này mang tên The Empty Room (Căn buồng trống) do nhà Bloodaxe Books ở Luân-đôn ấn hành và gồm các bài trích từ các tác phẩm thuộc giai đoạn sau cùng của Leopold Staff: Martwa pogoda (1946); Wilklina (1954) và Dziewiec muz (1958). Trong các tác phẩm thuộc giai đoạn này, Leopold Staff đã từ bỏ nhiều điều trong thơ của nước ông và của chính ông ngày trước để, theo như lời nhà phê bình Ba-lan Ryszard Przybylski đã viết, «diễn tả sự hiểu biết đơn giản nhất và quan trọng nhất về con người».

 

Bản dịch tiếng Việt bao gồm trọn 39 bài do Adam Czerniawski đã tuyển dịch, cộng thêm một số bài khác (cũng thuộc giai đoạn chót của thơ Leopold Staff) dựa theo các bản Anh văn của Czeslaw Milosz trong tuyển tập Thơ hậu chiến Ba-lan và các bản Pháp văn của Allan Kosko in trong Tuyển tập thơ Ba-lan (1400-1980) do Constantin Jelenski biên soạn. Hai cuốn sách vừa kể cũng được sử dụng để bổ túc cho các bài do Adam Czerniawski dịch.

 

Sau hết, người dịch cũng đã tham khảo một số bản dịch thơ Leopold Staff của Hoàng Ngọc Biên trong tuyển tập Thơ mới Ba-lan (Trình Bầy, 1993) và xin hết lòng cảm tạ các bạn Hoàng Ngọc Biên và Nguyễn Đăng Thường đã khích lệ và cung cấp cho tư liệu.