Tchicaya U Tam’si (tên thật là Gerald Felix Tchicaya) sinh năm 1931 tại Mpili gần Brazaville (Congo). Năm 1946, khi cha của ông đắc cử chức nghị viên đại diện cho Congo trong Quốc Hội Pháp, ông theo cha sang Pháp. Năm 1960, U Tam’si hồi hương, tiếp tục nghề viết báo và có liên hệ với Patrice Lumumba, lãnh tụ cách mạng của một quê hương tan rã sau thời lệ thuộc Bỉ, nay đã thực sự tả tơi vô phương cứu chữa. Năm 1961, U Tam’si trở lại Pháp làm việc cho UNESCO, và qua đời năm 1988 tại Bizancourt, gần Paris.

 

Như thơ David Diop, thơ U Tam’si sử dụng thoại ngôn, bình dân nhưng tinh tế, châm biếm, đậm chất hài đen sâu sắc, đôi khi siêu thực, phản ánh và thể hiện không chỉ riêng thực tế của châu Phi mà còn của thân phận con người, xoáy vào cái “thẳm đen-bí ẩn” (dark-ness), góp phần hình thành ý niệm “phong cách da đen” (négritude - chấp nhận và hãnh diện về sự “đen đúa”) trong thơ ca của Léopold Sédar Senghor và Aimé Césaire, tất nhiên là phải sau Langston Hughes, người tiên phong

 

Tác phẩm của U Tam’si gồm những tập thơ: Le Mauvais Sang (1955), Feu de brousse (1957), À triche-coeur (1958), Epitomé (1962, và cuốn này đoạt giải thưởng lớn cho thơ tại Festival des Arts Nègres at Dakar năm 1966), L’Arc musical (1970), Selected Poems (1970, xuất bản bằng tiếng Anh), và La veste d’intérieur suivi de Notes de veille (1977); tập truyện ngắn: La main sèche (1980); ba cuốn tiểu thuyết: Les Cancrelats (1980), Les Méduses, ou les orties de mer (1982), và Ces fruits si doux de l’arbre a pain (1990); ba vở kịch: Le Zulu (1976), Vwène le fondateur (1977), và Le Destin glorieux du Maréchel Nnikon Nniku, prince qu’on sort (1979); và một bộ sưu tập gồm hơn 100 huyền thoại Phi châu: Légendes africaines (1968).

 

Nguyễn Đăng Thường

-------------

Nguồn: “La joie manquée” (Feu de brousse) trong tuyển tập của Tchicaya U Tam’si, Le mauvais sang suivi de Feu de brousse et À triche-coeur (Honfleur / Paris: Pierre Jean Oswald, 1970).