Tôi cố gắng chụp một bức ảnh chân dung Sự Thật, nhưng chụp đi chụp lại hàng trăm lần cũng chỉ có một nửa Sự Thật thôi, còn một nửa luôn luôn bị che khuất. Khi bức ảnh được công bố, nhiều người xem và ồ lên thích thú, ngạc nhiên, hy vọng và căm phẫn. Họ tưởng đang đối mặt với Sự Thật. Tôi khuyến cáo: Đó mới chỉ là một nửa Sự Thật thôi, còn một nửa đang nằm xa phía sau kia. Họ không tin, và bỏ đi, xem tiếp những bức ảnh khác...

Bạn biết Sự Thật có giá bao nhiêu không? Tôi cũng không biết chắc, nhưng đoán chừng đắt lắm, có khi đổi cả mạng sống. Vì thế mà Sự Thật luôn luôn đổ bóng lên mọi diễn biến của đời sống. Bóng đen của nó kéo dài như bóng ma hắc ám, như một áo choàng của quỷ phấp phới bay. Từ trong đó vọng ra những âm thanh khóc cười, những thi vị ướt át, những hân hoan mùi mẫn, những cưỡng hiếp ngọt ngào…

Ở xứ nhiệt đới, mặt trời luôn hiện diện chói loà, vì vậy, bóng của Sự Thật cũng theo đó mà in rõ ràng lên mặt đất. Chúng tôi sống lâu trong đó, lâu lâu ngó ra ngoài, như những đứa trẻ thiểu năng chơi trò chơi trốn tìm với chính nó trong gương...

Vì vậy, để nhìn được một chút Sự Thật nào đó, chúng ta cần một chút liên tưởng, một chút phán đoán và một chút hoài nghi.

Tôi chụp ảnh một hòn đảo. Từ trên cao nhìn xuống, nó xanh như một cơn mưa, xanh như một cánh đồng, nằm thanh bình trên biển lặng. Bạn thấy chưa? Màu sắc hài hoà, ánh sáng long lanh, rạng rỡ, đẹp lắm! Nhưng nó mới chỉ là bóng dáng của Sự Thật thôi. Đúng ra đó chỉ là một ảo ảnh. Trên vùng biển tôi vừa bay qua, không hề có hòn đảo nào hết. Tôi nghĩ đến nó và nó có mặt. Những người khác, biết nó không còn là chính nó, nhưng vẫn khen: đẹp quá, yêu quá, gắn bó quá, ruột thịt quá! Họ đang tránh né Sự Thật để vỗ về một ảo ảnh.

Siêu hình quá, phải không?

Công việc viết lách bắt tôi nghi ngờ và tưởng tượng. Không ai muốn thế cả. Một người thì được, một trăm người vẫn còn được. Nhưng nếu cả một cộng đồng hoài nghi và tưởng tượng, thì có hai khả năng: một là cộng đồng đó vĩ đại, hai là cộng đồng đó sắp lao xuống vực thẳm.

Vì sao ư?

Đơn giản thôi: họ sẽ mất hết niềm tin, trước khi có một niềm tin khác thay thế.

Nhìn vào một gương mặt tươi cười đang nói về những chiến công, thành quả vân vân... trong một tấm ảnh, tất cả mọi người đều không nghĩ tấm ảnh đó là Sự Thật.

Cảm giác hoài nghi có tính lây lan. Diễn, làm gì có chuyện đó, phét lác, lừa lọc... Tôi đã nghe tận tai những từ ấy, tại một cuộc triển lãm ảnh về cuộc sống đương đại tổ chức trong bảo tàng thành phố, hôm qua.

Sự hoài nghi sẽ đến lúc ám ảnh mạnh mẽ khiến tôi và bạn hoài nghi chính mình. Hoài nghi nỗi hoài nghi. Và không sớm thì muộn, tôi và bạn phải truy đến cùng: Cái ấy, bắt đầu từ đâu? Ai, thế lực nào đã tạo ra nó? Hay đơn giản, nó chỉ là một minh chứng cho thuyết ý niệm tuyệt đối của Hegel?

Muốn ăn một khúc mía, bạn phải bóc vỏ nó. Muốn vứt bỏ hoài nghi, bạn hãy tắt ánh sáng đi, tắt mặt trời đi. Khi đó, đêm đen sẽ bao trùm, bạn bước đi. Bàn tay nếu nắm được bàn tay, sẽ là bàn tay thật sự, chứ không phải là một công cụ đeo bám bên cạnh con người. Khuôn mặt nếu nhìn thấy khuôn mặt, thì đó sẽ là khuôn mặt thật, chứa chan hơi ấm của sự sống, chứ không phải là một vật trang trí phía trên thân xác con người...

No´i như vây cu~ng co´ nghi~a la` ba?n se~ hiêm khi găp đươc môt gương măt xưng đa´ng vơi ca´i tên go?i cu?a no´ giưa thanh thiên ba?ch nhât. Điêu đo´ co´ pha?i la` bi ki?ch không? Tu`y ba?n nghi~. Chi? co´ điêu na`y: cuôc sông ma` chu´ng ta đang sông, thưc sư chưa bao giơ châm dưt ca´c bi ki?ch vui ve?. Vi` vây, tôi thường nôc rươu rât hăng ha´i va`o môi đêm, va` trong mơ, thi?nh thoa?ng tôi co´ găp môt sô măt ngươi...

Chúng ta luôn luôn phải chiêm ngưỡng cái bóng của Sự Thật, mệt mỏi quá phải không? Bạn hãy tìm cách thư giãn đi. Xem một cuộc thi hoa hậu, chẳng hạn. Ở đó có rất nhiều chi tiết cấu thành cái đẹp: những mắt, những môi, phong nhũ phì đồn, những khóc, những cười, phỉ nhổ, hoài nghi, đánh đổi, vân vân. Và sau đó thì đừng thủ dâm, mà hãy trùm chăn nằm ngủ. Trước khi ngủ, bạn tưởng tượng lại gương mặt tròn xoe của một nhà văn vừa bị bắt chiều qua. Có một cái gì đó gần gần giống gương mặt thật. Chừng đó thôi, sau đó, bạn sẽ ngủ một giấc thật dài...

Tôi vừa phóng xe một vòng quanh thành phố, để làm gì, bạn biết không? Tôi đi xem bộ mặt thật của tôi. Mặt tôi không ở trong nhà, không ở trên người tôi, từ lâu lắm rồi. Nó đã rơi đâu đó trong cỏ, trong bùn, dọc ven đường của phố núi bé tẹo này. Thỉnh thoảng tôi có đưa máy lên ngắm mặt tôi và chụp, xong rồi lại xoá đi, vì tôi biết, đó không phải là tôi.

Có một bí mật nho nhỏ: dưới cằm tôi có sẹo. Nói một cách ẩn dụ bóng bẩy thì đấy là dấu vết tổn thương của một tuổi thơ dữ dội và rách nát. Nhưng chẳng có ai biết đâu. Tôi dừng xe lại trên một cây cầu, dưới cầu nước chảy trong veo, chả biết ai từng nói thế. Tôi ngó xuống, và vết sẹo nổi lên, in ngay mặt nước, đỏ chót như một dấu môi hôn...

Đau đớn và đầy tội lỗi, mặt tôi đấy...

Đó cũng mới chỉ là một phần bé tí tẹo của Sự Thật mà thôi!