Một đêm tháng Tám năm 1936, trong ngôi nhà của ông ở Grenada, Federico García Lorca, thi sĩ và người chống phát-xít, nằm mộng. Ông mộng thấy mình ở trên sân khấu của gánh hát rong nhỏ bé của ông và, trong lúc đệm dương cầm, ông hát những bài hát của người gi-tan. Ông khoác một chiếc áo lễ đen đuôi cá thu, nhưng trên đầu lại mang một chiếc nón andalou rộng vành. Công chúng gồm những bà già mặc hàng đen, vai phủ tấm khăn ren, đang say sưa lắng nghe ông. Một tiếng nói, từ trong phòng, yêu cầu ông một bài hát, và Federico García Lorca bắt đầu trình diễn. Ấy là một bài hát nói về những cuộc quyết đấu và về những đồn điền trồng cam, về những đam mê và về cái chết. Khi ông hát xong Federico García Lorca đứng dậy và chào công chúng. Tấm màn buông xuống, và chỉ tới lúc đó ông mới nhận ra là đằng sau cây đàn dương cầm không có hậu trường, và sân khấu mở ra một vùng đồng quê hoang vắng. Lúc đó là ban đêm, trăng sáng. Federico García Lorca nhìn qua giữa những vạt màn và thấy là sân khấu đã trống rỗng như bị phù phép, gian phòng hoàn toàn vắng vẻ, đèn sáng giảm dần cường độ. Đúng lúc đó ông nghe một tiếng kêu rên và, đằng sau ông, ông nhận ra một con chó mực nho nhỏ dường như đang chờ ông. Federico García Lorca cảm thấy là ông phải đi theo nó và bước một bước. Con chó, như gặp một dấu hiệu đã hẹn trước, bắt đầu lon ton chầm chậm, mở đường. Này mực con, mày đưa ta đi đâu thế?, Federico García Lorca hỏi. Con chó kêu rên thảm thiết và Federico García Lorca cảm thấy rùng mình. Ông quay lại, nhìn về phía sau, và thấy những tấm vách ngăn bằng vải bố và bằng cây của sân khấu đã biến mất. Còn lại là một khoảng sân khấu vắng vẻ dưới ánh trăng, trong lúc cây đàn dương cầm, như thể có những ngón tay vô hình lướt qua, vẫn tiếp tục đàn một mình một giai điệu xưa. Đồng quê bị một bức tường cắt ngang: một bức tường trắng dài và vô dụng, ở bên kia nó lại thấy một vùng đồng quê khác. Con chó đã dừng lại, và lại rên rỉ, cả Federico García Lorca nữa cũng dừng bước. Chính là vào lúc đó, từ sau bức tường tuốn ra những người lính cười cợt vây quanh ông. Họ mặc đồ nâu, và đội những chiếc nón có ba chóp. Một tay họ cầm súng, và tay kia một chai rượu. Thủ lãnh bọn họ là một người lùn quái gở, đầu y nổi đầy những cục u. Mi là một tên phản bội, người lùn nói, và chúng ta là những kẻ hành hình mi. Federico García Lorca nhổ vào mặt y trong lúc bọn lính giữ chặt ông lại. Người lùn bật ra một tiếng cười tục tằn và thét lính lột quần ông. Mi là một con đàn bà, y nói, mà đàn bà thì không được mặc quần, đàn bà thì phải nhốt lại nơi buồng kín trong nhà và che đầu bằng khăn ren. Theo một cử chỉ của người lùn, bọn lính cột ông lại, lột quần ông và phủ lên đầu ông một tấm khăn choàng. Này mụ đàn bà gớm ghiếc mặc giả đàn ông kia, người lùn nói, đã tới giờ mi cầu xin Đức thánh nữ đồng trinh. Federico García Lorca nhổ vào mặt y và người lùn cười cợt chùi chùi. Rồi y rút trong túi ra một khẩu súng sáu và nhét nòng súng vào miệng ông. Người ta nghe điệu đàn dương cầm êm ái băng ngang đồng quê. Con chó rên rỉ. Federico García Lorca chợt nghe một tiếng nện mạnh và choàng dậy trên giường. Người ta đang đập cửa nhà ông ?renada bằng những báng súng.

----------------------

* Federico García Lorca. Sinh trong tỉnh Grenada năm 1898, ông đã theo học ở Madrid và là bạn của các nghệ sĩ chính yếu của thế hệ ông. Ông là thi sĩ, nhưng cũng là nhạc sĩ, họa sĩ và kịch tác gia. Năm 1932, chính phủ cộng hòa Tây-ban-nha giao cho ông trách vụ tạo dựng một nhóm sân khấu giúp cho dân chúng làm quen với các tác phẩm cổ điển. Chính bởi thế mà «La Barraca», một thứ sân khấu lưu động, đã ra đời. Với gánh hát này García Lorca đã đi khắp nước Tây-ban-nha. Năm 1936, ông lập hội các nhà trí thức chống phát-xít. Trong tác phẩm Cante jondo và trong hầu hết thi ca của ông, ông đã tán dương các truyền thống của người gi-tan ở Andalusia, những ca khúc của họ và các đam mê của họ. Ông bị lính xen-đầm của phe Franco sát hại gần Grenada vào năm 1936. (Chú thích của Antonio Tabucchi trong «Những người nằm mộng trong sách này»)

-------------------------

Đã đăng:

Mộng của mộng [kỳ I: "Giấc mộng của Dédale, kiến trúc sư và phi hành gia"]

Mộng của mộng [kỳ II: "Giấc mộng của Publius Ovidius Naso, thi sĩ và nịnh thần"]

Mộng của mộng [kỳ III: "Giấc mộng của François Villon, thi sĩ và kẻ gian phi"]

Mộng của mộng [kỳ IV: "Giấc mộng của Arthur Rimbaud, thi sĩ và kẻ phiêu lãng"]

Mộng của mộng [kỳ V: "Giấc mộng của Fernando Pessoa, thi sĩ và người giả bộ"]

Mộng của mộng [kỳ VI: "Giấc mộng của Vladimir Maïakovski, thi sĩ và nhà cách mạng"]

ANTONIO TABUCCHI, nhà văn Ý, sinh tại Pise năm 1943, đã có trên 15 tác phẩm (có một cuốn viết bằng tiếng Bồ-đào-nha), gồm truyện ngắn, tiểu thuyết, nghiên cứu văn học..., còn là người phiên dịch Fernando Pessoa sang tiếng Ý. Hai (hay ba) cuốn phim đã được thực hiện dựa theo các tác phẩm của ông.

Mộng của mộng (1992) được đề tặng con gái ông là Teresa, gồm hai mươi «chuyện kể» mà đa số liên hệ tới các thi sĩ (9), một số tới các nhà văn (5), các họa sĩ (3) và cả một nhạc sĩ, một nhà phân tâm học và một.. «phi hành gia»! Lối văn hài hước nhẹ nhàng thân ái của một người yêu mến các văn nhân, nghệ sĩ mình nói tới, đặc biệt khác với lối viết trong các «truyện ngắn» của chính tác giả. Trong một «Ghi chú» ở đầu sách, Tabucchi viết: «Tôi thường ao ước được biết những giấc mộng của các nghệ sĩ mà tôi yêu. Thật không may, những người mà tôi nói tới trong tập sách này đã không để lại cho chúng ta những đoạn đường đêm hôm của đầu óc họ. Sự cám dỗ bù đắp lại điều ấy thật lớn, bằng cách kêu gọi tới văn chương để thay thế những gì đã mất. Tuy nhiên, tôi biết rằng những mẩu chuyện thay thế này, do một kẻ luyến tiếc những giấc mộng không được biết tới tưởng tượng ra, chỉ là những giả thiết nghèo nàn, những ảo tưởng mờ nhạt, những vật giả không có gì là chắc chắn. Ước chi chúng được đọc như thế và ước chi hồn thiêng của các nhân vật của tôi, lúc này đang mộng từ Phía Bên kia, hãy khoan dung độ lượng với kẻ đại diện tồi tàn cho đám hậu thế của họ. A.T.» Có dịp trao đổi thư từ với Antonio Tabucchi và gặp mặt tác giả trước khi dịch, tôi đã bày tỏ với ông ý định của mình và đã được ông vui vẻ chấp thuận.

Bạn đọc Pháp văn có thể coi thêm Antonio Tabucchi, Rêves de rêves, bản dịch Bernard COMMENT, nhà xuất bản. Christian Bourgois, Paris, 1994.