___________________

NGƯỜI GOÁ PHỤ

H: Bà có chỗ ở này xinh lắm.

Đ: Tôi cố gắng giữ nó như thế. Nhưng cũng khó lắm. Khó lắm.

H: Từ lúc ấy đến nay đã bao nhiêu năm rồi?

Đ: Bảy. Tháng Chín này là tròn bảy năm. Ông ấy ngồi trên cái ghế đó, đúng y chỗ anh đang ngồi bây giờ, và chỉ một phút sau là ông ấy đi mất. Chỉ chừng một tiếng thở dài, rồi ông ấy ra đi.

H: Nghe như một cách ra đi rất êm đẹp. Bởi tất cả chúng ta rồi cũng sẽ ra đi vào một lúc nào đó.

Đ: Ai cũng nói như thế. Ông bộ trưởng, ông phu đào huyệt. Tôi nghĩ tôi cũng có may mắn, nhưng nếu nó xảy ra ít đột ngột hơn, thì tôi đỡ bị sốc hơn. Trông như ông ấy muốn ra đi vậy, cái cách ông ấy đi quá dễ dàng.

H: Vâng, thì thế đấy. Nhưng tôi không tin ông ấy lại muốn đi. Dẫu sao, điều tôi thấy thú vị lại chính là bà. Trải qua những năm tháng từ ấy đến nay, bà vẫn trông thật tươi tắn tuyệt vời.

Đ: Từ lúc ấy tôi ngưng uống thuốc. Những gã bác sĩ thời bây giờ, họ cho toa thuốc để giết bạn đấy, tôi thành thật tin như vậy. Lúc ấy tôi cứ bị chóng mặt mãi, một chân có vẻ sưng to hơn chân kia, hai tay tôi cảm thấy như đầy những gai nhọn... tất cả đều chấm dứt, ngay khi tôi dừng uống thuốc.

H: Và... tình trạng tinh thần... của bà?

Đ: Nếu anh muốn hỏi có phải tôi còn tỉnh táo không, thì anh cứ tự phán đoán. Ồ, tôi hay quên, nhưng từ trước đến nay tôi vẫn luôn luôn như vậy. Tôi biết nếu tôi đứng giữa phòng lâu đủ thì nó sẽ xảy đến với tôi. Nó giống như ngủ thiếp đi. Thoạt tiên tôi vẫn thấy hoảng, nhưng dạo này nếu tôi ngủ đến ba giờ sáng lại thức giấc thì tôi xem cảm giác ngủ thiếp ấy cũng như là một nhu cầu của cơ thể mà thôi. Hãy tin vào cơ thể của mình, nó là cái lý lẽ của mọi sự, tôi nghĩ thế.

H: Khi nói đến tình trạng tinh thần, tôi muốn nói đến nỗi buồn, sự cô đơn, sự cảm nhận về bản thân, bởi vì... bà là một goá phụ.

Đ: Ừ thì, trước tiên, có cái khoảng không. Không, trước tiên, có những con ma. Rồi mới đến cái khoảng không.

H: Những con ma?

Đ: Ồ vâng, ngay ở chỗ kia. Lúc nào cũng có. Nói chuyện với tôi, bảo tôi đặt chân này đằng trước chân kia, đừng hoảng hốt. Rung những chốt cửa vào ban đên. Cũng rõ ràng như anh đang ngồi chỗ đó vậy. Nhiều lần tôi đã thấy cái ghế tự nó đong đưa.

H: Có lẽ tôi phải đổi sang ghế khác.

Đ: Ồ không, cứ ngồi tại đó. Ai cũng ngồi tại đó cả mà.

H: Sau những con ma, lại đến cái khoảng không?

Đ: Cả một đống khoảng không rộng lớn đến kinh ngạc. Hết sức kinh ngạc. Trước kia tôi chưa bao giờ để ý đến bầu trời. Bảy mươi năm trên mặt đất mà tôi chưa bao giờ nhìn lên trời. Chỉ mới hôm qua, có những đám mây trên trời với những đỉnh nhọn nho nhỏ chĩa xuống, như một rặng núi chúc ngược xuống, hay như một nét chữ viết tay mực còn ướt rỏ xuống, trông nó lạ kỳ chưa từng có, tôi không thể diễn tả nó rành mạch được. Và những cái cây nữa. Những cái cây thật là quá kiên nhẫn, quá sức tự chủ, trong cách chúng thu nhận dưỡng chất từ không khí — nói ra bằng chữ thì nghe ngốc nghếch.

H: Vậy bà muốn nói rằng kể từ lúc chồng bà từ trần thì cuộc sống bà chuyển sang những điều huyền bí?

Đ: Không phải là huyền bí, mà là thực tế. Thuế lợi tức, chẳng hạn. Tôi phải tự tay khai báo tất cả, thuế liên bang và thuế tiểu bang. Tôi chưa từng bao giờ biết là tôi có khuynh hướng thích thưởng thức những con số. Tất cả mọi người. Tôi có những người bạn, thuộc mọi lứa tuổi. Có những lúc quá nhiều người gọi đến, tôi phải gác ống điện thoại ra khỏi máy. Tôi vừa nghĩ ra ý nghĩa của cái khoảng không mà tôi đã nói, đó là cái khoảng không mà bạn có thể tự mình sắp đặt mọi thứ, không có ai dùng cái khoảng không của ông ấy để chèn lấn bạn, không có ai bảo bạn rằng bạn điên khùng khi bạn đang nhổ cỏ cho vườn đậu lúc bốn giờ sáng và bắt đầu hát lên.

H: Bà thường tự hát cho mình nghe?

Đ: Tôi cũng không chắc.

H: Tôi không có ý tọc mạch—

Đ: Vậy thì đừng tọc mạch.

Lúc phỏng vấn những người già, ta phải chuẩn bị tinh thần để ứng phó với những thay đổi đột ngột về tính khí của họ, với cú chấm dứt ngang xương. Chất liệu tạo nên con người đã bị tuổi thọ chà mòn đến quá mỏng cũng giống như một cuốn sách mà chất sợi tế vi từ các trang của nó cho phép những từ ngữ từ trang bên kia được nhìn thấy xuyên qua mặt giấy hoặc, vì các trang đã en face vào nhau quá lâu, mực in từ trang này đã nhoè lên trang đối diện. Hoang tưởng là trạng thái tự nhiên của một cơ thể sinh vật đã tuột dốc. Tính nhẹ dạ là điều kiện không thể thiếu của những thiên thần. Khuôn mặt của người goá phụ, bình thản và khoáng đạt một cách lạ thường trước đây, bây giờ lại trở nên cứng rắn và khó đăm đăm như một viên quý thạch cắt đứt bề mặt liên giới trong suốt của cuộc phỏng vấn. Ta phải quay trở lại từ đầu mọi sự.

H: Nhưng, thì..., thưa bà, tọc mạch không phải là — ý tôi muốn nói, những gì chúng ta muốn thực hiện ở đây..., lời phát biểu của bà hết sức tích cực, thật là tích cực một cách bất ngờ, ... mà chúng tôi muốn gửi đến cho một số lượng người đọc đông đảo nhất... à vâng, cái giá trị to lớn của nó trong thời buổi nhiều người goá bụa như hôm nay, ... gửi đến cho tất cả những ai thấy mình cô đơn.

Đ: Anh không có cô đơn. Anh không cô đơn. Không.