Khi vị giáo sư đi rồi, tôi nhìn lại bức tranh. Một thiếu nữ khoả thân với tư thế nằm nghiêng, hai chân bắt chéo qua nhau che khuất cái “lỗ đen vũ trụ”; một tay gập lại làm gối, tay kia thả dài theo thân; bầu vú bên trái căng và lộ rõ nước da trắng ngần.

Ừ nhỉ, nó rất “nghệ thuật”. Có vẻ như chỉ khi nằm nghiêng thì tính nghệ thuật mới hiển lộ. Còn, độ thẩm mỹ chắc sẽ bằng số không, khi nằm ngửa.

Tôi nhớ lại lời vị giáo sư mà suy luận rằng: nếu lấy cái “lỗ đen vũ trụ” làm mốc phân giới thì “bên này” là “nghệ thuật”, còn “bên kia” là “không nghệ thuật”.

Khi bước ra khỏi phòng tranh, tôi không nhớ mình đã ở “bên này” hay “bên kia”. Nhưng có một điều: trí tưởng tượng của tôi đã bị hút vào cái lỗ đen sâu hóm ấy.

Cuối cùng tôi rút ra kết luận quan trọng: phạm trù thẩm mỹ chỉ tồn tại lờn vờn xung quanh bờ miệng “lỗ đen” mà thôi. Còn trong ấy là tình trạng “phi vật chất”.