CLARICE LISPECTOR

(1925-1977)

___________________

THEO DÕI THẾ GIỚI

Tôi là một người vô cùng bận bịu. Tôi theo dõi thế giới. Mỗi sáng, từ hàng hiên tôi nhìn xuống dải bờ cát với mặt biển nhấp nhô đàng sau nó. Đôi khi bọt sóng dường như trắng hơn và tôi có thể nói những dòng nước không ngơi nghỉ ấy đã dâng lên vào ban đêm, để lại dấu vết của chúng trên cát. Tôi nhìn ngắm những cây hạnh nhân trên đường phố dưới kia. Trước khi tôi ngủ thiếp đi và theo dõi thế giới trong những giấc chiêm bao của tôi, tôi quan sát bầu trời đêm để thấy có phải những ngôi sao đang lấp lánh trên một nền xanh hay không, bởi có những đêm bầu trời không đen mà xanh thẫm màu nước biển. Thế giới khiến tôi lúc nào cũng bận bịu theo dõi, vì tôi nhận ra rằng Thượng Đế chính là vũ trụ, và đó là một trách nhiệm mà tôi luôn sẵn sàng thi hành.

Tôi thấy một cậu bé chưa đến mười tuổi, áo quần rách rưới và gầy ốm ngoài sức tưởng tượng. Một trường hợp lao phổi trong tương lai, nếu bây giờ cậu chưa mắc bệnh.

Khi tôi viếng Vườn Bách Thảo, chẳng mấy chốc tôi đã mệt nhoài. Ở đó tôi phải theo dõi hàng nghìn giống thảo mộc, đặc biệt những cây bông súng khổng lồ.

Xin lưu ý rằng tôi chưa nói điều gì về những phản ứng tình cảm của tôi: tôi chỉ mới nói về vài điều trong hàng nghìn sự vật và con người mà tôi theo dõi. Cũng chẳng có ai trả tiền cho tôi làm công việc này. Tôi chỉ biết chăm chú giữ cho thế giới luôn luôn được coi ngó.

Theo dõi thế giới có phải là công việc khó khăn không? Chắc là vậy. Tôi còn nhớ vẻ mặt đáng sợ của một người đàn bà tôi thấy trên đường phố, một vẻ mặt trống vắng mọi cảm xúc. Tôi cũng theo dõi cả những người vô gia cư nằm trên những ghềnh đá gần nhà tôi. Tôi quan sát những biến chuyển tứ thời trong chính tôi: tôi không thể tránh khỏi những đổi thay theo từng mùa.

Bạn hẳn phải thắc mắc tại sao tôi theo dõi thế giới. Tôi đã được sinh ra cho sứ mệnh này. Và tôi chịu trách nhiệm về mọi điều trong cõi tồn sinh, ngay cả về những cuộc chiến tranh và những tội ác gây nên bao đau đớn cho thể xác và tinh thần con người. Tôi chịu trách nhiệm cả về Thượng Đế — một đấng mà chẳng ai biết là ai — một đấng mãi mãi nằm trong trạng thái chuyển hoá của vũ trụ để mỗi lúc một hoàn thiện hơn.

Từ thuở ấu thơ tôi đã theo dõi một bầy kiến: chúng bò thành hàng ngoằn ngoèo, mỗi con mang một mẩu lá bé xíu và tuỳ tiện dừng lại để chuyện trò vớ vẩn bất cứ khi nào chúng gặp một bầy kiến khác di chuyển ngược chiều.

Có lần tôi đọc một cuốn sách giáo khoa tiêu chuẩn về loài ong và tôi đã bắt đầu quan sát chúng từ lúc đó, đặc biệt con ong chúa. Loài ong bay và tự nuôi sống trên những đoá hoa: tôi đã học được chừng ấy.

Nhưng loài kiến có cái eo thật là gọn gàng. Tuy chúng nhỏ bé như thế, chúng ôm choàng cả thế giới, và thật khó nhận ra điều này nếu tôi không quan sát kỹ lưỡng: chúng có một thứ tri giác bẩm sinh trong việc tổ chức xã hội, một thứ ngôn ngữ vượt quá tầng siêu âm đối với lỗ tai của chúng ta và có lẽ thích ứng với những cảm nhận bản năng trong đó tình-và-cảm là một, bởi loài kiến biết nói. Tôi đã luôn luôn theo dõi loài côn trùng này từ lúc tôi còn bé và bây giờ tôi thiết tha muốn nhìn thấy chúng một lần nữa, nhưng tôi không thể tìm ra một con kiến nào cả. Tôi biết chúng chưa tuyệt chủng, vì nếu điều ấy có xảy ra thì người ta đã cho tôi biết. Theo dõi thế giới cũng cần nhiều kiên nhẫn: tôi phải chờ đợi loài kiến tái xuất hiện. Kiên nhẫn. Trong lúc nhìn ngắm những đoá hoa đang mở ra vô cùng chậm rãi và vi tế.

Nhưng tôi vẫn chưa tìm được con người mà tôi có nhiệm vụ phải trình báo về những điều tôi đã phát hiện.