WILLIAM FAULKNER

(1897-1962)

_____________

EVANGELINE

IV

Chúng tôi trở xuống căn bếp đắm chìm trong bóng tối, ngồi đối diện nhau. “Và ông ta sắp chết,” tôi nói. “Ông ta đã ở trong tình trạng đó từ bao giờ?”

“Độ một tuần lễ nay. Cậu ấy có thói quen hay dắt chó đi dạo ban đêm. Nhưng, khoảng tám hôm trước, tiếng chó sủa trong đêm đã đánh thức tôi; tôi mặc đồ, và lúc tới đấy, tôi thấy cậu nằm trong vườn với con chó đang tru trên đầu. Tôi mang cậu về đây, đặt cậu nằm trên giường, và từ hôm đó cậu không cử động nữa.”

“Bà đã đặt ông ấy trên giường? Bà muốn nói rằng bà đã mang ông ấy về nhà và đã mang ông ấy lên lầu một mình à?”

“Tôi cũng đã mình ên đặt Judith vô hòm. Henry không còn nặng bao nhiêu. Tôi sẽ một mình đặt cậu ấy vô hòm.”

“Chúa cũng dư biết rằng đã cận kề rồi,” tôi nói. “Sao bà không cho người gọi bác sĩ?”

Bà cụ nói lầm bầm; tiếng nói thoát ra từ một nơi không cao hơn thắt lưng tôi. “Đây là người thứ tư sẽ chết trong ngôi nhà này không cần có bác sĩ. Tôi đã chu toàn cho những người kia. Tôi sẽ chu toàn cho Henry.” Và bà bắt đầu kể lể, tại cái chỗ đó, trong căn bếp tối mờ, khi trên căn phòng bẩn thỉu kia, không ai hay ai biết kể luôn cả ông ta, Henry Sutpen đang yên tĩnh hấp hối. “Giờ đây tôi phải tự giải phóng mình. Tôi mang cái gánh nặng quá lâu rồi, đã đến lúc phải trút bỏ.” Bà lại kể chuyện Henry và Charles Bon, đã sống với nhau như anh em cho tới mùa hè năm sau, khi tới phiên Henry theo Charles về nhà. Và Henry định ở đó chơi ba tháng nhưng đã trở về sau ba tuần lễ, vì anh ta đã phát hiện một điều bí ẩn.

“Bí ẩn gì?” tôi nói.

Đêm đã xuống trong căn bếp. Khung cửa sổ độc nhất cắt một hình chữ nhật từ đêm hè trên căn vườn như rừng rậm. Dưới cửa sổ nhà bếp có một vật gì đang cựa quậy, một con thú có những bước chân êm ả và mạnh mẽ; người ta nghe tiếng sủa đầu tiên, rồi tiếng sủa thứ hai, đầy đặn hơn. Tôi bình tĩnh nghĩ thầm: “Mi đã hết thịt và tiêu rồi. Bị mắc kẹt trong nhà rồi.” Thế nhưng người phụ nữ già nua đi lại phía cửa sổ, trong cái khung cửa ấy bóng bà hiện ra rất rõ. “Suỵt,” bà nói. Con chó ngừng sủa một lát, rồi, khi người đàn bà quay lưng lại với cửa sổ, nó lại phát ra một tiếng kêu tàn bạo, dã man, sâu thẳm, kéo dài như một âm vang. Lần này, tới phiên tôi tiến về phía cửa sổ.

“Suỵt,” tôi nói, giọng nói gần như rất thấp. “Suỵt,” mày ơi. “Bình tĩnh nào.” Nó hết sủa rồi, và tiếng động nhẹ nhàng của bốn cái chân mạnh mẽ của nó nhỏ dần rồi mất hút. Tôi xoay lại. Người đàn bà lại vô hình. “Chuyện gì đã xảy ra ở New Orleans?”

Bà lão không trả lời ngay tức khắc. Thân hình bà hoàn toàn bất động; tôi cũng không nghe tiếng thở của bà. Rồi tiếng bà tới từ cõi bất động nơi mọi hơi thở đã bị đình chỉ. “Charles Bon đã có vợ.”

“Ô,” tôi nói. “Ổng có vợ rồi à? Bởi thế mà—”

Giờ thì bà nói, không nhanh hơn, dù từ này không thích hợp; tôi không biết phải diễn tả như thế nào cho thích hợp: tựa một chuyến xe lửa đang tiến lại gần ta trên đường sắt, không nhanh, nhưng cũng khá lẹ để ta phải tránh né. Bà nói Henry cũng để cho Charles Bon có một cơ hội. Cơ hội nào, để làm gì? Bà không nói rõ. Không thể là chuyện xin ly dị; bà nói, và hành động cuối cùng của Henry đã chứng minh, chỉ mãi về sau, có thể trong lúc còn chiến tranh hay sau đó, Henry mới biết đã có đám cưới theo đúng nghi lễ. Dường như đã có chuyện khác nữa ở New Orleans, một chuyện gì nhơ nhuốc hơn chuyện xin ly dị. Nhưng chuyện gì thì bà cụ không cho tôi biết. “Anh không cần biết. Vì nó không thay đổi thêm được điều gì cả. Judith đã chết rồi, Charles Bon cũng đã chết rồi và tôi nghĩ người đàn bà ở New Orleans cũng đã qua đời ở nơi đó rồi, bất kể những chiếc áo kết ren, những chiếc quạt rườm rà và bọn tôi tớ da đen, nhưng tất cả hẳn là đã phải khác hơn xưa ở nơi đó. Vả lại, có thể đó là những điều mà Henry đã nói với Charles Bon khi đó. Và bây giờ vì Henry không còn sống được bao lâu nữa, nên không quan trọng.”

“Bà có nghĩ rằng ông Henry sẽ tắt thở trong đêm nay không?”

Giọng nói của bà từ bóng tối bay ra không cao hơn thắt lưng. “Nếu Trời muốn vậy. Henry đã cho Charles Bon một cơ hội nhưng Charles Bon không nắm bắt.”

“Tại sao Henry không thổ lộ điều ấy cho Judith và cho cha biết? Nếu đó là một duyên cớ quan trọng đối với Henry thì nó cũng phải quan trọng đối với hai người kia chứ.”

“Bộ Henry cần phải cho gia đình biết hết cả, trước khi cậu tìm đủ mọi cách để dàn xếp rồi mới nói, cái chuyện mà tôi không muốn cho anh biết vì anh không phải là người trong gia đình? Bộ tôi không đang nói với anh rằng Henry đã thử làm nhiều chuyện khác nữa và Charles Bon đã nói láo với Henry?”

“Nói dối à?”

“Charles Bon đã nói láo với Henry Sutpen. Henry đã nói với Charles Bon rằng làm như vậy là không đúng với cung cách của dòng họ Sutpen, nhưng Charles Bon vẫn nói láo với Henry. Bộ anh tin rằng nếu Charles Bon không nói láo với Henry, Henry sẽ để cho Charles Bon kết hôn với em gái mình à? Charles Bon đã nói láo với Henry trước đêm Giáng Sinh. Và hắn đã nói láo với Henry sau hôm Giáng Sinh; nếu không, Henry đâu có để cho Charles Bon cưới em gái của mình.”

“Nói láo như thế nào?”

“Bộ tôi chưa vừa cho anh biết Henry đã phát hiện điều bí ẩn như thế nào ở New Orleans hay sao? Có thể là Charles Bon đã đưa Henry tới gặp người đàn bà ấy và chỉ cho cậu xem cách xử thế ở New Orleans và Henry đã nói với Charles Bon rằng nó không thích hợp với cung cách của dòng họ Sutpen.”

Thế nhưng tôi vẫn chưa hiểu nổi. Nếu Henry không biết rằng họ đã kết hôn rồi, thì ông ấy có vẻ quá ngờ nghệch. Có thể là hiện nay người ta không thể hiểu nổi những người của thời kỳ đó. Có thể vì vậy mà dưới mắt chúng ta, những hành động của họ, dù được viết ra hay được kể lại đều có vẻ như cường điệu—thậm chí can đảm, anh hùng, không thiếu tính phi lý. Và tôi bình thản nghĩ: “Đó là một điều mà tôi không bao giờ được biết rõ. Và thiếu nó thì cả câu chuyện sẽ không đúng khớp, và tôi chỉ mất toi thì giờ chỉ uổng công mà thôi.”

Tuy nhiên cũng có một điều đã dần dần sáng tỏ; vì thế mà khi bà ta tiếp tục kể chuyện Henry và Charles đã hòa hoãn ra sao khi cùng nhau ra chiến trường, chí ít là ngoài mặt, và Judith với cuộc hôn nhân vừa đúng được một giờ đã một mình ở lại lo thu xếp chuyện nhà ra sao, chôn cất mẹ và chuẩn bị sẵn sàng để đợi ngày chồng nàng trở về; họ đã hay tin chiến tranh chấm dứt ra sao và Charles Bon vẫn khoẻ mạnh—và như thế nào, hai hôm sau, Henry tới nơi với một cái xác chết trên cỗ xe ngựa, cái xác của Charles Bon bị bắn chết bởi phát súng cuối cùng của cuộc chiến, tôi nói: “Phát súng cuối cùng đã do ai bắn?”

Bà cụ không trả lời ngay tức khắc. Bà chỉ ngồi trong thế bất động hoàn toàn. Tôi dường như có thể ngó thấy bà ngồi đó, thân hình ngay đơ, đầu hơi cúi—khuôn mặt với những nét bất động và chằng chịt vết nhăn, bình thản, khôn nguôi và hoàn toàn tự chủ. “Tôi muốn biết Henry đã phát hiện việc họ đã thành hôn bằng cách nào,” tôi nói.

Bà cũng không trả lời. Rồi bỗng dưng bà lại tiếp tục nói, giọng lạnh lùng đều đều; bà kể chuyện Henry đã đem cái xác của Charles vào nhà như thế nào, đã mang nó lên căn buồng Judith chuẩn bị đợi ngày chồng trở về, và nàng đã xua đuổi mọi người ra ngoài và khoá cửa lại với cái xác của chồng và bức chân dung. Và bà—con mọi nhỏ; bà đã ngồi suốt đêm trong tiền sảnh lắng nghe tiếng bước chân đi tới lui giữa đêm khuya và, khi buổi sáng trở về, Judith lại xuất hiện với nét mặt không thay đổi y hệt như hôm trước. “Lúc đó cô ấy gọi tôi, tôi bước vô phòng, và chúng tôi đã tẩm liệm cậu ấy; rồi tôi nhặt bức chân dung để trên bàn và nói, “Cô ơi, cô có muốn để nó vô luôn hay không?” và cô bảo, “Không, tôi không để nó vào,” và tôi thấy cô lấy cái cơi lửa đập mạnh vào cái bấm khoá để đóng chặt nó lại vĩnh viễn. “Chúng tôi đã chôn cất cậu ấy ngay trong ngày hôm đó, và hôm sau tôi mang thư ra thành phố để gởi nó đi theo chuyến xe lửa—”

“Thư gửi ai?”

“Tôi không biết. Tôi không biết đọc. Tôi chỉ biết rằng nó được gởi về New Orleans vì tôi đã biết phân biệt chữ New Orleans từ khi cô sai tôi đi bỏ các lá thư cô viết gởi cho Charles Bon trước chiến tranh và trước khi họ thành hôn.”

“Gửi về New Orleans,” tôi nói. “Nhưng Judith làm sao tìm ra chỗ ở của người đàn bà kia?” Rồi tôi nói: “Trong thư có—Trong thư có để tiền hay không?”

“Chưa. Lúc đó ở nhà không còn tiền. Chỉ có tiền sau đó, khi ông đại tá đã trở về, đã chết, và đã chôn; lúc đó Judith mới mua mấy con gà và chúng tôi nuôi gà để bán với trứng. Lúc đó cô mới có tiền bỏ vào bao thư.”

“Và người đàn bà đã nhận tiền? Đã lấy tiền thật sao?”

“Ả đã lấy tiền,” bà lầm bầm. Bà lại tiếp tục câu chuyện của bà, giọng nói vẫn lạnh lùng và đều đều trơn chảy như một giọt dầu. “Rồi một hôm Judith bỗng nói, 'Chúng ta phải dọn dẹp lại căn phòng của Charles.' 'Dọn dẹp thế nào?' tôi nói. Và cô ấy nói, 'Làm được cái gì thì chúng ta phải ráng làm.' Và chúng tôi đã sửa sang căn phòng lại, và tám hôm sau cỗ xe ngựa đã tới nhà ga vào giờ chuyến xe lửa New Orleans đỗ bến, và nó đã trở về với người đàn bà. Hành lý chất đầy xe, và người đàn bà với chiếc quạt và cái mạng che mặt phòng muỗi trên đầu và một con mọi theo hộ tống; và ả đã không thích chuyến xe ngựa. 'Tôi không quen ngồi xe ngựa,' ả nói. Và Judith đứng chờ trong hành lang trong chiếc áo dài cũ, và ả đã xuống xe với mớ hành lý và con mọi và thằng bé—”

“Thắng bé?”

“Đứa con của ả và Charles Bon.[2] Khoảng chín tuổi. Thế nhưng khi nhìn thấy ả tôi đã hiểu, và Judith khi nhìn thấy ả cô đã hiểu.”

“Hiểu cái gì?” Tôi nói. “Người đàn bà ấy đã có điều gì khác lạ?”

“Anh sẽ được biết với những gì tôi sẽ kể ra. Những cái tôi không nói ra anh sẽ không được biết.[3] Bà vẫn vô hình, bình thản và lạnh lùng. “Ả đã không ở chơi lâu. Ả không thích cái chỗ này. Chẳng có việc gì để làm và chẳng có ai để gặp. Ả không bao giờ thức dậy trước giờ điểm tâm. Và khi ả xuống lầu là để tới ngồi ngoài hành lang trong một của những chiếc áo ả đã lấy ra từ trong rương, để phe phẩy chiếc quạt và ngáp ngáp trong khi Judith đã loay hoay trong bếp từ hừng đông trong một chiếc áo không tươm tất hơn áo của tôi.

“Ả không ở chơi lâu. Vừa đủ thời gian để mặc hết các chiếc áo để trong rương, chắc hẳn là như vậy. Ả bảo với Judith cô cần sửa sang lại ngôi nhà và có thêm vài thằng mọi để khỏi phải tự tay chăm sóc đàn gà, rồi ả ngồi xuống chiếc dương cầm. Nhưng ả không thích nó vì nó không được lên giây đúng mức. Ngày đầu tiên ả đã ra khỏi nhà để tới xem chỗ chôn cất Charles Bon, với chiếc quạt và cây dù không thể làm cho mưa tạnh; ả đã trở về với những giọt lệ trong chiếc mùi xoa ren, ả đã đi nằm và con mọi đã lấy dầu xoa bóp trán ả. Thế nhưng vào bữa tối, ả đã xuống lầu trong một chiếc áo mới, ả nói ả không hiểu được tại sao Judith lại chịu đựng nổi một cuộc đời như vậy, và ả vừa chơi dương cầm vừa khóc, và ả kể chuyện về Charles Bon như thể Judith chưa từng thấy mặt cậu ấy bao giờ.”

“Bà muốn nói rằng người đàn bà ấy không biết Judith và Charles đã kết hôn với nhau?”

Không một lời đối đáp. Tôi có cảm tưởng như bà đang nhìn tôi với một thứ khinh bỉ cao ngạo. Bà nói tiếp: “Ả đã khóc Charles Bon rất nhiều, trong lần đầu tiên. Buổi trưa, ả dạo bước tới chỗ có các ngôi mộ, với cây dù và chiếc quạt, và thằng bé và con mọi theo sau với lọ muối và chiếc gối để ả ngồi cạnh ngôi mộ, và thỉnh thoảng ả bật khóc trong nhà và gần như muốn nhảy tới ôm choàng lấy Judith vào lòng, và Judith trong chiếc áo cũ, thân hình cứng đơ như ông đại tá và với nét mặt của buổi sáng hôm sau khi cô rời khỏi căn phòng của Charles Bon; rồi ả thôi khóc, ả trở về phòng đánh phấn lại rồi ngồi vào đàn dương cầm và kể cho Judith nghe họ đã vui đùa như thế nào ở New Orleans, bảo Judith nên bán ngôi nhà cũ dọn ra đó mà ở.

“Rồi ả ra đi, ngồi trên chiếc xe ngựa, vẫn mặc một trong các chiếc áo phòng muỗi, với cây dù đó; ả đã bắt đầu khóc lóc trong chiếc mùi xoa, và rồi ả vẫy vẫy khăn về phía Judith vẫn đứng trên hành lang trong chiếc áo cũ và không rời chỗ cũ cho tới khi chiếc xe ngựa khuất bóng. Rồi cô Judith nhìn tôi và nói: “Raby, tôi cảm thấy mỏi mệt quá rồi, mỏi mệt vô cùng.”

“Và cả tôi nữa, tôi cũng cảm thấy quá mỏi mệt. Tôi đã gánh chịu khá lâu. Nhưng chúng tôi phải nuôi đàn gà để có tiền bỏ vào bao thư mỗi tháng—”

“Và người đàn bà ấy vẫn nhận tiền? Ngay cả sau khi tới nơi để quan sát mà vẫn nhận tiền à? Và Judith vẫn gửi tiền, sau khi đã nhìn thấy tận mắt?”

Lần này bà đáp ứng ngay, đột ngột nhưng không lên giọng: “Anh là ai mà dám chất vấn hành động của một cá nhân Sutpen?”

“Xin lỗi. Ông Henry đã trở về nhà từ bao giờ?

“Ngay sau khi người đàn bà ấy ra đi, tôi mang hai lá thư ra nhà ga, một lá thư ghi tên Henry Sutpen. Các chữ đó tôi cũng có thể nhận ra.”

“Ô, vậy thì Judith cũng biết rõ Henry lúc đó ở đâu. Và Judith đã viết thư cho Henry sau khi gặp người đàn bà kia? Tại sao Judith đã chờ đến lúc ấy?”

“Bộ tôi chưa nói với anh rồi hay sao, Judith đã hiểu ngay khi thấy người đàn bà ấy, hệt như tôi đã hiểu ngay khi thấy ả?”

“Nhưng cụ chưa cho cháu biết cụ đã hiểu rõ cái gì. Có điều gì bí ẩn ở người đàn ấy? Cụ có thể hiểu chứ, nếu cụ không nói điều đó ra cho cháu biết thì câu chuyện sẽ vô nghĩa đối với cháu”

“Cô ấy đã có khá đầy đủ trí khôn để chôn cất ba người rồi. Anh còn muốn thêm gì nữa?”

“Vâng,” tôi nói. “Vậy là ông Henry đã trở về nhà.”

“Chưa về ngay. Một hôm, cách một năm sau khi ả tới chơi nhà, Judith đã trao cho tôi một lá thư khác có đề tên Henry Sutpen. Nó đã sẵn sàng để mang ra nhà ga. ‘Chị biết lúc để gửi chứ,' Judith nói. Và tôi nói với cô tôi biết rõ lúc phải gởi nó đi. Khi lúc đó tới, Judith nói, 'Bây giờ đúng là lúc để gửi thư”, và tôi nói 'Tôi đã gởi đi từ ba hôm trước.’

“Và bốn đêm sau, Henry cỡi ngựa trở về. Chúng tôi tới gặp Judith đã lên giường nằm và cô bảo: 'Henry. Henry. Em mệt mỏi rồi. Henry. Em mệt mỏi lắm rồi.' Và lúc đó chẳng cần có bác sĩ hay mục sư, và bây giờ tôi cũng không cần có ai hết.”

“Vậy là ông Henry đã ẩn nấp bốn chục năm trong ngôi nhà này. Chúa ơi.”

“Vậy là bốn chục năm trội hơn bất cứ ai đã ở trong ngôi nhà này. Lúc đó cậu ấy còn trẻ, và khi lũ chó bắt đầu già nua, cậu ấy đi ra ngoài lúc đêm xuống, vắng nhà hai hôm, và trở về khi đêm xuống với một con chó khác y hệt. Nhưng bây giờ thì cậu ấy không còn trẻ nữa, và lần chót, chính tôi đã đi tìm một con chó mới. Nhưng nay thì đã hết rồi, không cần có chó nữa. Và tôi cũng vậy, tôi không còn trẻ nữa, và tôi cũng sắp ra đi. Bởi vì tôi cũng mệt mỏi lắm rồi, như Judith.”

Trong căn bếp thảy đều yên tĩnh, bất động, một màu đen dày đặc. Bên ngoài, đêm hè đầy những tiếng côn trùng; xa xa có tiếng hót của một con chim hót nhại. “Tại sao cụ đã làm các chuyện ấy cho Henry Sutpen? Bộ cụ, chính cụ, cụ không có một cuộc đời riêng để sống, con cái để nuôi nấng hay sao?”

Bà ấy nói, tiếng nói không cao hơn thắt lưng, đồng đều, bình thản. “Henry Sutpen chính là anh tôi.”

_________________________

Chú thích của người dịch:

[1]André Malraux, trong Lời Tựa viết cho Thánh Cung (1949), bản dịch tiếng Pháp của Sanctuary (1931), một cuốn tiểu thuyết nhại truyện trinh thám để mô tả cái ác đã gây chấn động khắp nước Mỹ vào đầu thập niên 30.

[2]Charles Etienne St. Valery Bon, sinh năm 1959 tại New Orleans, con trai của Charles Bon và người đàn bà da màu, người vợ (trong Evangeline) / người tình (trong Absalom, Absalom!) của Charles Bon.

[3]Bà mọi già muốn dấu nhẹm sự loạn luân có thể xảy ra giữa Charles và cô em gái Judith một cha khác mẹ.

Đã đăng: