|
|
Các hiện tượng và sự hiện hữu [2]
|
|
Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn
DANIIL KHARMS (1905-1942)
Daniil Kharms (tên thật là Daniil Ivanovich Yuvachev) là nhà văn, nhà thơ, nhà viết kịch người Nga, sinh ra tại St. Petersburg. Thân phụ của ông là Ivan Yuvachev, một thành viên nổi tiếng của nhóm cách mạng “Nguyện Vọng Nhân Dân”. Daniil chào đời trong lúc thân phụ của ông đang bị cầm tù vì hoạt động chống sa hoàng. Sau này, chính Daniil lại bị cầm tù bởi chính quyền “cách mạng” của Stalin, rồi chết đói trong tù.
Từ năm 1924, Daniil Kharms bỏ trường đại học và dấn thân vào văn chương. Năm 1928, ông sáng lập nhóm OBERIU (Hiệp Hội Nghệ Thuật Thực Sự) với các thành viên là những nghệ sĩ tiền vệ triệt để. Chế độ Stalin không chấp nhận nghệ thuật của nhóm này, nên đã bắt nhốt Daniil Kharms vào năm 1931 và đày ông từ St. Petersburg đến Kursk. Năm 1932, ông được thả trở về St. Petersburg và vừa viết vừa sống nghèo đói lây lất cho đến khi bị bắt lần cuối cùng vào năm 1941. Họ nhốt ông trong trại tâm thần của nhà giam Leningrad số 1, và ông chết ở đó vào ngày 2 tháng 2 năm 1942, vì đói.
Năm 1962, một số tác phẩm ông viết cho thiếu nhi mới bắt đầu được ấn hành, và sau đó họ cho in một số truyện khôi hài của ông. Mãi đến năm 1987, chính sách glasnost mới cho phép xuất bản hàng loạt các tác phẩm chính của Daniil Kharms.
Nhà văn George Saunders nhận định: “Kharms nằm trong cùng một tủ sách với Tolstoy, Chekhov, và Babel... như một trong những nhà tiền phong vĩ đại của truyện ngắn đương đại. Trong thể loại này, truyện ngắn của ông sẽ là những tác phẩm ngắn gọn nhất, khôi hài nhất, và ở những phương diện nào đó, trung thực nhất... Truyện ngắn của ông gần như không có hình hài, nhưng vừa bạo động, buồn bã, vừa khoái hoạt và kinh hoàng trong cùng một lúc.”
Năm 1998, một số truyện cực ngắn và thơ của Daniil Kharms đã được Vladimir Miller và Alexandr Alexandrov phổ nhạc và thu vào đĩa CD, dưới nhan đề Kharms - 10 Incidents - Moscow Composers Orchestra.
_____________
VỀ CÁC HIỆN TƯỢNG VÀ SỰ HIỆN HỮU [2]
Đây là một chai vodka, thuộc loại có nồng độ cao chết người. Và bên cạnh chai vodka bạn thấy có gã Nikolay Ivanovich Serpukhov. Hơi rượu từ cái chai bốc lên nồng nặc. Hãy xem cái cách Nikolay Ivanovich Serpukhov hít hơi rượu vào lỗ mũi. Hãy lưu ý cái cách gã liếm môi và trợn mắt lên. Hiển nhiên gã rất khoái nó và, chủ yếu, bởi vì đó là loại có nồng độ cao chết người. Nhưng hãy ghi nhận sự kiện rằng sau lưng Nikolay Ivanovich chẳng có cái gì cả. Nói thế không có nghĩa là chẳng có một cái kệ chén ở đó, hay một cái tủ có ngăn kéo, hay đồ vật gì đại loại như vậy; nhưng đích thực là ở đó tuyệt đối chẳng có một cái gì cả, thậm chí chẳng có không khí. Tin hay không, tuỳ bạn, nhưng sau lưng Nikolay Ivanovich thậm chí chẳng có một khoảng chân không hay, như người ta nói, chất ether của vũ trụ. Nói thẳng ra, chẳng có cái quái gì cả. Điều đó, tất nhiên, chẳng ai hình dung nổi. Nhưng ta đếch thèm thắc mắc về điều đó, vì ta chỉ chú tâm quan sát chai vodka và gã Nikolay Ivanovich Serpukhov. Và thế là Nikolay Ivanovich cầm chai vodka và đưa nó lên mũi. Nikolay Ivanovich ngửi và cái miệng gã nhắp nhắp như một con thỏ. Bây giờ đã đến lúc để nói rằng không chỉ ở sau lưng Nikolay Ivanovich, mà cả ở đằng trước gã — nghĩa là trước ngực gã — và khắp chung quanh gã, chẳng có cái gì cả. Một sự vắng mặt hoàn toàn của bất cứ loại hiện hữu nào, hay, nói như kiểu chữ nghĩa ngày xưa, một sự khiếm diện của bất kỳ thể cách hiện diện nào. Tuy nhiên, ta hãy chú tâm vào chai vodka và gã Nikolay Ivanovich. Thử tưởng tượng, Nikolay Ivanovich nheo mắt nhìn vào cổ chai vodka, rồi gã đưa chai lên môi, dốc ngược đáy chai lên, và hạ nó xuống trở lại — thử tưởng tượng, nguyên một chai. Tuyệt! Nikolay Ivanovich hạ chai vodka xuống và cặp mắt trông thất thần. Tuyệt, ừ thì tuyệt! Gã nốc nguyên cả chai thế sao! Và bây giờ, đây là điều ta phải nói: thật ra, không chỉ sau lưng Nikolay Ivanovich, không chỉ ở trước mặt và khắp chung quanh gã, mà ngay cả bên trong Nikolay Ivanovich cũng chẳng có cái gì cả, chẳng cái gì hiện hữu cả. Tất nhiên, mọi sự có thể đúng y như ta vừa nói, thế nhưng chính Nikolay Ivanovich, trong những hoàn cảnh như thế này, lại vẫn có thể ở trong một trạng thái khoan khoái của sự hiện hữu. Điều này, tất nhiên, là có thực. Nhưng, đúng ra, từ đầu đến đuôi Nikolay Ivanovich đã không hiện hữu và đang không hiện hữu. Nói như thế mới hoàn toàn chính xác. Bạn có thể thắc mắc: chứ còn chai vodka thì sao? Riêng chất rượu vodka thì chạy đi đâu, nếu một gã Nikolay Ivanovich phi-hiện-hữu đã uống nó? Hãy cứ cho rằng cái vỏ chai vẫn còn đây. Thế thì chất rượu vodka ở đâu? Nó đã có ở đấy, rồi thình lình, nó chẳng có. Chúng tôi biết Nikolay Ivanovich không hiện hữu, bạn nói. Thế thì, giải thích làm sao đây? Đến đoạn này thì chính ta bị lạc vào sự phỏng đoán. Nhưng, dù sao đi nữa, ta đang nói về cái gì vậy? Chắc chắn ta đã nói rằng ở bên trong, cũng như ở bên ngoài Nikolay Ivanovich, chẳng có cái gì hiện hữu. Vậy nếu như, cả ở bên trong lẫn ở bên ngoài, chẳng có cái gì hiện hữu, thì điều đó có nghĩa là cả cái chai cũng chẳng hiện hữu. Phải vậy không nào? Nhưng, mặt khác, hãy ghi nhận điều sau đây: nếu ta nói rằng chẳng có cái gì hiện hữu ở bên trong hay ở bên ngoài, thì lại nẩy ra câu hỏi: bên trong và bên ngoài của cái gì? Như vậy thì hiển nhiên là có một cái gì hiện hữu chăng? Hay có lẽ chẳng cái gì hiện hữu gì cả. Và nếu thế thì tại sao ta lại cứ lải nhải "bên trong" với "bên ngoài" nhỉ? Không, ở đây rõ ràng ta đã chạm đến tuyệt lộ. Và chính ta chẳng biết nói gì nữa. Thì tạm biệt vậy nhé.
Daniil Dandan, 18 tháng Chín 1934
---------
Dịch từ bản Anh ngữ: “On Phenomena and Existences: No.2”, trong Daniil Kharms, Incidences, trans. Neil Cornwell (London: Serpent's Tail / five-star edition, 2006) 95-96.
Đã đăng:
Các hiện tượng và sự hiện hữu [1] (truyện / tuỳ bút)
... Hoạ sĩ Michelangelo nhìn xuống và nhận thấy có cái gì trong mắt mình. Hoạ sĩ Michelangelo đưa hai tay dụi mắt. Và con gà trống tơ không còn đứng ở đó nữa, không còn đứng ở đó nữa mà lại đang bước đi, đang bước đi ra phía sau cái kho xép, ra phía sau cái kho xép rồi đến cái rông nuôi gà, đến cái rông nuôi gà để tìm bầy gà mái của nó... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
Hành hình bởi đám đông | Cái hòm (truyện / tuỳ bút)
... Đám đông hăng máu lên và, vì cần có một nạn nhân để trút sự bực tức, túm lấy chính gã có chiều cao trung bình và xé đứt phăng cái đầu của gã. Cái đầu bị đứt lăn xuống lề đường và kẹt vào lỗ cống mở nắp... | Một người đàn ông có cái cổ khẳng khiu trèo vào trong một cái hòm, đóng nắp hòm và bắt đầu thở hổn hển lấy hơi. “Đấy,” người đàn ông có cái cổ khẳng khiu vừa nói vừa thở hổn hển lấy hơi. “Tôi đang thở hổn hển lấy hơi trong cái hòm này vì tôi có một cái cổ khẳng khiu... ” ... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
Chàng thanh niên làm ông gác dan sửng sốt (truyện / tuỳ bút)
... Chàng thanh niên dùng đôi găng tay vuốt lên hai ống quần và hỏi, với một giọng thanh tao: “Xin ông bạn già cho tôi biết, bằng cách nào tôi có thể lên thiên đường từ chỗ này?”... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
Về tiếng cười | Về một lối tiếp cận sự bất tử (truyện / tuỳ bút)
... Kiểu cười thứ nhất cần có thêm màn tạp hí do một nghệ sĩ tạp hí biểu diễn, nhưng kiểu cười thứ hai thì khá hơn. Còn những kẻ ngu xuẩn thì chả cần phải cười... | ... sự bất tử luôn luôn dính liền với cái chết và được nhiều tôn giáo khác nhau xem như một lạc thú vĩnh cửu, hay một nhục hình vĩnh cửu, hoặc như một sự đoạn tuyệt vĩnh cửu với cả lạc thú lẫn nhục hình... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
Lý luận về hình tròn (truyện / tuỳ bút)
Đừng cảm thấy bị xúc phạm bởi chuỗi lý luận sau đây, vì nó chẳng có gì gây xúc phạm cả, trừ khi bạn không chấp nhận rằng hình tròn có thể được diễn tả qua nhãn quan hình học. Nếu tôi nói rằng hình tròn có bốn đường bán kính, và bạn nói: không phải bốn, chỉ một mà thôi... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
Số phận của bà vợ một ông giáo sư (truyện / tuỳ bút)
Một lần nọ, một ông giáo sư nào đó ăn một cái gì đó không tiêu và bắt đầu ói mửa. Vợ của ông vào hỏi ông: “Sao vậy?” Nhưng ông giáo sư trả lời: “Chẳng có gì cả.” Vợ của ông lui ra ngoài... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
Giấc chiêm bao (truyện / tuỳ bút)
... Một viên thanh tra vệ sinh đang rảo bước quanh khu chúng cư, vừa trông thấy Kalugin, liền quyết định rằng chàng không lành mạnh và hoàn toàn vô dụng cho bất cứ điều gì, và ông bảo đám lao công vệ sinh ném Kalugin ra ngoài cùng với rác rưởi... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
Tôi đã được các thiên thần đến thăm viếng như thế nào (truyện / tuỳ bút)
Có tiếng lắc cắc trong cái đồng hồ treo tường, và tôi được các thiên thần đến thăm viếng. Trước hết, tôi không nhận ra rằng mình được các thiên thần đến thăm viếng. Trái lại, tôi tưởng rằng có điều gì trục trặc trong cái đồng hồ treo tường. Nhưng... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
Một câu chuyện (truyện / tuỳ bút)
... Vanya lấy bút chì ra và viết: “Ngày xửa ngày xưa có một ông vua...” Rồi chàng bắt đầu nghĩ ngợi và ngước mắt lên trần nhà. Lenochka liếc vào cuốn sổ tay và đọc đoạn văn của Vanya. “Câu chuyện này đã được viết rồi mà,” Lenochka nói... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
Năm câu chuyện bỏ lửng (truyện / tuỳ bút)
Một người đàn ông nào đó, đang chạy ngon trớn, bỗng tông đầu vào một nhà lò rèn mạnh đến nỗi bác thợ rèn đang làm việc phải dừng lại, đặt cái búa tạ qua một bên, cởi tấm tạp-dề bằng da và, sau khi dùng bàn tay vuốt tóc cho tươm tất, bước ra đường để xem cái gì vừa xảy ra... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
Pushkin và Gogol | Nhà toán học và Andrey Semyonovich (truyện / tuỳ bút)
(Hai truyện cực ngắn, viết dưới hình thức kịch bản) GOGOL té nhào từ cánh gà ra sân khấu và nằm im ở đó. PUSHKIN xuất hiện trên sân khấu, vấp phải GOGOL và té nhào... | NHÀ TOÁN HỌC (Rút từ trong đầu ông ra một quả bóng ) Tôi đã rút từ trong đầu tôi ra một quả bóng. Tôi đã rút từ trong đầu tôi ra một quả bóng. Tôi đã rút từ trong đầu tôi ra một quả bóng. Tôi đã rút từ trong đầu tôi ra một quả bóng... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
IỚIG ẾHT (truyện / tuỳ bút)
Có một dạo tôi tin rằng tôi đã nhìn thấy thế giới. Nhưng thế giới như một toàn thể thì mắt tôi không chạm tới được, tôi chỉ thấy những mảnh vụn của nó. Và tất cả những gì tôi trông thấy, tôi gọi là “những mảnh vụn của thế giới”... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
Bốn mẩu minh hoạ về một ý tưởng mới lạ... | Đề tài cho một câu chuyện (truyện / tuỳ bút)
... NHÀ VĂN: Tôi là một nhà văn. ĐỘC GIẢ: Tôi nghĩ ông là cứt! NHÀ VĂN đứng sững vài phút, run rẩy trước ý tưởng mới lạ này, rồi ngã xuống chết điếng. Ông được khiêng đi chỗ khác... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
Bốn truyện cực ngắn (truyện / tuỳ bút)
(Bốn truyện cực ngắn rất đặc dị của một nhà văn Nga kỳ tài nhưng phải chết vì bị bỏ đói trong nhà tù của Stalin.) Có một người đàn ông tóc đỏ không có mắt cũng chẳng có tai. Gã cũng chẳng có sợi tóc nào, vì thế gã được gọi là tóc đỏ, một cách lý thuyết. Gã không thể nói, vì gã không có miệng. Gã cũng chẳng có mũi... [Bản dịch của Hoàng Ngọc-Tuấn] (...)
Thật là khó bàn về Pushkin với một người không biết gì về Pushkin. Pushkin là một nhà thơ vĩ đại. Napoleon không vĩ đại bằng Pushkin... | Tôi không ưa con nít, ông già, bà già và những người có tuổi, đứng đắn. / Thật là dã man cho con nít uống thuốc giết chuột. Nhưng phải có biện pháp với chúng nó chứ! / Tôi chỉ tôn trọng những thiếu nữ khoẻ mạnh, đầy đặn. Tôi nghi ngờ tất cả đại biểu khác của loài người… [Bản dịch của Đinh Linh]
|
 |
Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ
Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021