Lajos Kassák là một nhà thơ, tiểu thuyết gia, hoạ sĩ, dịch giả và lý thuyết gia tiền vệ người Hungary. Ông sinh ngày 21.3.1887 tại một làng nhỏ ở Érsekújvár, bắc Hungary, nay thuộc Tiệp-khắc. Sau vài năm học ở trường, ông vào làm việc và học nghề làm khoá, rồi trở thành một thợ kim khí ở Györ, rồi ở Budapest. Năm 1904 ông cùng mẹ đến Budapest, sống trong khu phố thợ Angyalföld, và sau đó ít lâu bắt đầu tự học vẽ và làm thơ. Ông khởi sự tham gia hoạt động văn học năm 1808, với những bài thơ đầu tiên đăng trên nhật báo Hungary Független Magyarország [Độc lập], sau đó hai năm liền ông đi khắp châu Âu, ngược dòng Danube đến tận Vienne, rồi chủ yếu bằng đường bộ, ông băng qua Đức và Bỉ để đến miền đất mơ ước của mình: Paris. Trở về Hungary năm 1910, Kassák bắt đầu cho đăng những bài thơ tự do trong tạp chí Renaissance [Phục hưng], nhưng mãi năm năm sau [1915] ông mới cho xuất bản tập thơ đầu tiên, Éposz Wagner maszkjában [Thời đại dưới chiếc mặt nạ Wagner]. Cùng năm này, ông sáng lập tạp chí cách mạng xuất bản định kỳ lấy tên là A Tett [Hành động], tập trung nhiều hoạ sĩ và nhà văn trẻ cùng chung lý tưởng chống chiến tranh. Tháng 11.1916, sau khi Tett bị đóng cửa vì đường lối chủ hoà, Kassák sáng lập và chủ biên tạp chí tiền vệ đấu tranh MA [Hôm nay], cho phổ biến các tác phẩm của George Grosz, Kurt Schwitters và Hans Richter – tờ báo tập trung nhiều khuynh hướng nghệ thuật “cách mạng” ở châu Âu. sống được gần 5 năm trên đất nước này, trước khi Cộng hoà Hungary [Cộng sản] thất bại. và năm 1920 chính Kassák bị đi tù và phải bí mật di cư qua Vienne. Năm 1922 đối với Kassák và cả những người hâm mộ ông hẳn là một năm đáng nhớ: đó là năm ông công bố bài thơ dài quan trọng “Con ngựa chết, những con chim bay đi” [“A ló meghal és a madarakkirepulnek”] trên số tạp chí đầu tiên [và duy nhất] 2x2 do ông và Andor Németh sáng lập; đó cũng là năm ông bắt đầu gọi những tranh vẽ không tượng hình [non-figuratif] của mình là “hình ảnh kiến trúc”, cho ra đời “Bildarchitektur”, bài viết được coi là một tuyên ngôn quan trọng trong những chặng đường luôn luôn đổi mới của Kassák, cũng là năm ông cùng với Laszlo Moholy-Nagy xuất bản Új művészek könyve [Tập sách các hoạ sĩ mới] bằng hai thứ tiếng Hungary và Đức.

 

Với Kassák, MA [1] là một khúc quanh quan trọng: chính trên tạp chí này, ông đã hình thành một thứ “cương lĩnh” lý thuyết cho trường phái Cơ cấu Hungary vào năm 1921. Cùng với nhiều hoạ sĩ và nhà điêu khắc tiếng tăm thời bấy giờ, như Constantin Brancusi, Hans Arp, Kurt Schwitters… Lajos Kassák tham gia cuộc triển lãm quốc tế “Nghệ thuật hiện đại Quốc tế lần Thứ nhất” [11.1924] ở Bucharest, khoảng hai năm trước khi ông gặp và lui tới với Le Corbusier, Amedée Ozenfant, Yvan Goll và Paul Dermée ở Paris. Tháng 11.1926, sau nhiều năm sống lưu vong, ông trở về Budapest, và hoàn toàn suy sụp khi đảng Quốc Xã của Hitler nắm trọn quyền ở Đức và điều khiển chế độ bù nhìn ngay trên quê hương Hungary của mình. Phải đợi đến khi Hungary thoát khỏi ách Quốc Xã, Kassák mới tích cực tham gia hoạt động trong Hội đồng Nghệ thuật Hungary với tư cách là người biên tập – cho đến giữa thập kỷ 50, khi ông bị ép giải nhiệm, mặc dù tiếng tăm ông trên thế giới vẫn không suy giảm: nhiều cuộc triển lãm nghệ thuật không ngừng được tổ chức ở Paris, Munich, Warsaw, Cologne,... dành trưng bày tác phẩm của nhà thơ, nhà nghiên cứu nghệ thuật, hoạ sĩ, nhà điêu khắc và đồ hoạ đa năng và phong phú Kassák, đặc biệt là triển lãm Dada trên qui mô lớn ở Nhà triển lãm Zurich [Zurich Kunsthalle, 1966] và ở Bảo tàng viện Nghệ thuật Hiện đại, Paris.

 

Những tác phẩm tạo hình cũng như văn chương[2] của Kassák khởi đầu mang đậm dấu ấn Dada, nhưng sau đó chuyển qua trường phái Cơ cấu, rời bỏ những mô típ xã hội, tiến đến những biểu hiện mang đậm tính cá nhân – trong tư tưởng cũng như trong cảm xúc.

 

Lajos Kassák là một trong những thí dụ sinh động của một văn nghệ sĩ sống thăng trầm với thời đại mình: xuất thân là một nhà văn chính cống thuộc giai cấp lao động trong nền văn học phong phú của đất nước Hungary, ông trưởng thành trong lòng phong trào xã hội, và mặc dù không dễ minh bạch gắn liền hoạt động và phong cách sáng tác của ông với những phong trào tiền vệ thời ấy, cây trái của ông vẫn mang ảnh hưởng trường phái biểu hiện, vị lai và sau đó là dada. Một thời, nói đến Lajos Kassák là nói đến người cha đẻ của nhiều thứ ismes lôi cuốn nhiều nghệ sĩ ở châu Âu. Năm Kassák qua đời [22.7.1967], ông được vinh danh, và một cuộc triển lãm nhìn lại toàn bộ sáng tác của ông được tổ chức tại Phòng trưng bày Adolf Fenues ở Budapest, là nơi hiện có một Bảo tàng Kỷ niệm Lajos Kassák.

 

 

 

Tem thư ở Hungary kỷ niệm cuộc đời Lajos Kassák

 

----------------

[1] Những năm sinh động nhất của tạp chí này ở Hungary [1917-1920], ngoài Új Költők Könyve [Tập sách các nhà thơ mới] do MA xuất bản, Kassák liên tục cho in nhiếu tác phẩm của mình, trong đó có: Egy szegény lélek megdicsőulése [Phong thánh một tâm hồn khổ, tập truyện ngắn, 1918], Misilló királisága [Triều đại Misilló, tiểu thuyết, 1918] và tổ chức triển lãm tranh của các nghệ sĩ tụ tập quanh tạp chí ngay tại Phòng Tranh của toà soạn.

 

[2] Thơ ông được dịch rộng rãi qua nhiều thứ tiếng: Anh, Pháp, Đức, Ý, Nhật, Ba Lan, Rumani, Nga, Serbia, Slovakia…

 

Tranh Lajos Kassák:

1. VO, tranh cắt dán trên giấy, 1922

2. Hình ảnh kiến trúc

3. Kỷ niệm năm thứ 40, tranh cắt dán, 1927 [in trên bìa sau số báo ARION 16, 1988.]

--------------------

“Người chết” và “Kẻ sát nhân đáng thương” dịch từ bản tiếng Pháp “Le mort” và “Pauvre meurtrier” của nhà thơ Pháp Alain Bosquet; “Chẳng hạn” dịch từ bản tiếng Pháp “Par exemple” của nhà thơ Pháp Jean Follain; “Tử tội” dịch từ bản tiếng Pháp “Le Condamné” của nhà thơ Pháp Bernard Noël – trong ARION 16 - Almanach International de Poésie, do Somlýo György xuất bản, 296 trang © Corvina 1988, số đặc biệt về nhà thơ-hoạ sĩ-nhà nghiên cứu nghệ thuật Lajos Kassák 1887-1967.