thơ | truyện / tuỳ bút | phỏng vấn | tiểu thuyết | tiểu luận / nhận định | thư toà soạn | tư tưởng | kịch bản văn học | ý kiến độc giả | sổ tay | thảo luận | ký sự / tường thuật | tư liệu / biên khảo | thông báo |
văn học
Tác phẩm văn học lớn thì phải đơn giản? — Vài ý kiến nhỏ

 

Lời toà soạn:
Bắt đầu từ tháng 8/2007, Tiền Vệ mở thêm mục “Thảo luận trong tháng”. Mỗi tháng, chúng tôi sẽ nêu lên một đề tài và mời bạn văn bốn phương cùng tham gia thảo luận. Đề tài thảo luận trong tháng 8 tập trung vào câu hỏi cụ thể như sau:
 
“Cho đến nay ở Việt Nam vẫn còn quan niệm cho rằng tác phẩm văn học lớn thì phải đơn giản để cho mọi người có thể hiểu và cảm nhận được. Ý anh/chị thế nào?”
 
Chúng tôi sẽ lần lượt đăng tải tất cả những ý kiến của bạn văn gửi về Tiền Vệ trong tháng này.

 

_____________

 

TÁC PHẨM VĂN HỌC LỚN THÌ PHẢI ĐƠN GIẢN?

 

Ý kiến của Mai Anh Vũ

 

Vài ý kiến nhỏ

 

Tôi xin được góp vài ý kiến rất simple (tôi đành phải mượn từ ngoại lai này để tránh sa vào cuộc tranh luận từ ngữ “đơn giản”-“giản dị”):

1. Các tác phẩm văn chương “có tầm vóc” tự cổ chí kim từ đông sang tây đều không thể đánh giá là simple được, dù hiểu theo cách nào. Trong tiêu chí giải Nobel văn học cũng không hề có khái niệm tương tự. Vì vậy, nếu nhà văn An Nam nào có tham vọng bằng chị bằng em thì hãy gắng gỏi làm giàu thêm cái tâm hồn, trí tuệ, tư tưởng và cả ngôn ngữ của một dân tộc vốn bị định kiến là nghèo nàn và tiểu nhược.

2. Một cây bút có tầm cỡ, ngoài tài năng ra thì không thể thiếu một phông văn hóa uyên bác, do đó sản phẩm họ làm ra cũng phải “xứng tầm đại bác”. Thiếu điều kiện này có thể vẫn có những tác phẩm “hay” nhưng “lớn” thì đừng hy vọng.

3. Việc một tác phẩm có thể làm thoả mãn được nhiều hay ít người, theo tôi không thể coi là một tiêu chí cho văn chương được. Nếu có tiêu chí như vậy thì Harry Potter ắt là một kiệt tác của mọi thời đại.

4. Có không ít tác phẩm chỉ được hiểu và đánh giá cao khi tác giả đã thành người thiên cổ. Ngày nay Ulysses vẫn là nguồn cảm hứng cho nhiều công trình nghiên cứu và thảo luận. Những khám phá mới về tư tưởng của Tây du kýTruyện Kiều vẫn tiếp tục được công bố. Những áng văn như vậy đâu có simple chút nào.

5. Những sản phẩm đóng mác simple dễ được coi là “không sai”, nhưng để bà con “tâm phục khẩu phục” và được hưởng trường thọ thì còn phải có rất nhiều yếu tố a,b,c,d,đ… rất là không simple khác nữa.

 

 

Đã đăng:

20.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... "Giản dị" hay "đơn giản" (trong nội dung và/hoặc hình thức) có phải là tiêu chí cho những tác phẩm lớn hay không? Chúng ta hãy thử nhìn lại những tác phẩm lớn trong văn chương thế kỷ 20, và tự hỏi... (...)
 
19.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... Nếu ở những nơi mà trình độ tư duy trừu tượng phức tạp đã phát triển rất cao, người ta có thể kêu gọi sự đơn giản như thế, thì trong bối cảnh cụ thể của kiểu tư duy của chúng ta hiện nay, chúng ta nên than phiền ngược lại: «Để trở thành phức tạp thật khó biết bao!»... (...)
 
19.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... Liệu có nên sửa lại định nghĩa của hai chữ "đơn giản" và "giản dị" trong tất cả từ điển tiếng Việt không? Tôi nghĩ là không, vì các từ điển giải thích như thế thì nhìn chung là đúng. Người ta chỉ nên bổ sung những ví dụ chính xác về cách dùng hai chữ mang ý nghĩa tương đương này một cách thích nghi ở những ngữ cảnh khác nhau... (...)
 
18.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... “Giản dị” và “đơn giản” đồng nghĩa, nhưng không phải là đồng nghĩa tuyệt đối. Bên cạnh sự giống nhau rất lớn, giữa hai từ vẫn có chút khác biệt, ít nhất trong độ nhấn và màu sắc ngữ nghĩa... (...)
 
18.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] .. Nếu ta hiểu theo nghĩa "tác phẩm văn học lớn là tác phẩm phải có nội dung (tư tưởng) đơn giản", ta sẽ thấy ngay rằng nó quá phi lý. Hẳn những người ủng hộ quan điểm "đơn giản" cũng không mất trí đến mức cho rằng những Tội ác và Hình phạt, những Anh em nhà Karamazov hay Anna Karenina là đơn giản về nội dung (hoặc tư tưởng), hay đơn giản chung chung được... (...)
 
17.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] .. Xin lưu ý: ở Việt Nam – và phần nào cả cộng đồng người Việt ở hải ngoại nữa -, cho đến nay, ít ai công khai phân tích và phê phán những cái sai trong các chủ trương và quan điểm như thế. Không phân tích và phê phán, những cái sai ấy vẫn tiếp tục ngự trị trong tâm thức của mọi người... (...)
 
17.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] .. Điều tệ hại nhứt chính là khi nghệ thuật bị lợi dụng bằng những khẩu hiệu mị dân, khoác áo nhân bản như “phục vụ đông đảo quần chúng, “phục vụ tầng lớp bị áp bức, bóc lột”... để trở thành những sản phẩm đơn giản, dễ hiểu, nghèo nàn, nhưng lại được tâng bốc, thổi phồng thành những tác phẩm lớn, lớn như một quả bóng bay!... (...)
 
16.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... Tất nhiên anh hoàn toàn có quyền tin vào bất kỳ điều gì anh muốn tin, và tưởng tượng ra bất kỳ thứ chân lý nào anh thích. Anh có quyền tưởng tượng một thứ văn chương “giản dị” theo kiểu “vô chiêu thắng hữu chiêu”, hay “kiếm pháp không kiếm” như người ta kể trong truyện kiếm hiệp Tàu... (...)
 
15.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... Có thể khẳng định: Tuyệt đại đa số văn chương Việt là những tác phẩm thuộc loại “đơn giản để mọi người có thể hiểu”. Quan niệm ấu trĩ “đơn giản để mọi người có thể hiểu” bị nhao nhao phản đối nhưng tác phẩm vẫn rặt thứ hàng cùng tên... (...)
 
14.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... Chất độc của lối nói uyển ngữ ấy đẻ ra ảo tưởng về một nền văn học “không cầu kỳ” nhưng cũng đầy “tinh tế”, “gần dân” mà không chiều theo những sở thích “loè loẹt, phô trương”. Ảo tưởng đó lại càng được củng cố với sự phát triển của một nền văn học “giản dị”, “đầy tính nhân dân”... (...)
 
13.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] Trong văn giới và quần chúng ở Việt Nam hiện nay có nhiều người vẫn tưởng rằng giữa hai từ “đơn giản” và “giản dị” có một sự khác biệt ghê gớm... (...)
 
12.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... Tôi không tin có ai (những người làm văn học) ở Việt Nam hiện nay cả gan tuyên bố: “Tác phẩm văn học lớn thì phải đơn giản”. Nhưng nghe khá nhiều, rằng: “Tác phẩm lớn thì thường giản dị”... (...)
 
11.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... Để đáp lại ý tưởng của Nhã Thuyên, tôi thử lướt qua một số trang web ở Việt Nam và dễ dàng tìm thấy ngay cái quan niệm này cho đến nay vẫn còn phổ biến. Tôi chỉ xin copy lại để cống hiến cho mọi người cùng đọc và xem thử nó có ý nghĩa nhiều hay ít... (...)
 
10.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... Từ thẩm mỹ của bộ óc đến thẩm mỹ của con tim hay con mắt, luôn có sự mập mờ hay lẫn lộn như thế và, thường, sự mập mờ lẫn lộn nào cũng là chỗ để chính trị và thương mại chen chân. Chính trị hay thương mại chen chân bởi, nhiều khi, “văn chương đơn giản” chỉ... đơn giản là sự mạo xưng của văn chương ăn liền... (...)
 
09.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... Tác phẩm văn học đơn giản có lớn được không? Nói chung, những câu hỏi thế này, các nhà văn cứ tự nhằm thẳng mình mà bắn... (...)
 
07.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... Quan niệm này xuất phát từ tư tưởng cho rằng văn học (và nghệ thuật nói chung) là cái (công cụ) phục vụ cách mạng, truyền tải / truyền đạt những thứ (tư tưởng, tinh thần, chủ trương, chính sách, nghị quyết...) tới quần chúng. Vì quần chúng (đâu cũng thế thôi) trình độ không cao, nên tác phẩm “phải đơn giản để cho mọi người có thể hiểu và cảm nhận được”... (...)
 
05.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... Tôi thấy nơi hậu cảnh của quan niệm này lấp ló cái đuôi của những ông bầu sô nhắc tuồng chỉ đạo sân khấu chính trị, nhằm mục đích: đề cao tính thực dụng và lợi ích cộng đồng, lùa đội ngũ viết văn cả nước vào trong một công tác phục vụ theo định hướng, hạ thấp rẻ rúng chức năng văn học, đồng thời, làm tê liệt khả năng người đọc bằng những điệu ru dễ dãi, khẩu hiệu sáo mòn... (...)
 
04.08.2007
[THẢO LUẬN - THÁNG 8/2007] ... Sự đơn giản dĩ nhiên là cần thiết, rất cần thiết, nhưng chỉ nên được xem là khởi điểm — như ai cũng phải thuộc bảng chữ cái (nếu muốn biết đọc, biết viết) — chứ không nên là mục tiêu... (...)

 


Các hoạ phẩm sử dụng trên trang này được sự cho phép của các hoạ sĩ đã tham gia trên trang Tiền Vệ

Bản quyền Tiền Vệ © 2002 - 2021