ROBERTO JUARROZ (1925-1995) là một nhà thơ hiện đại của Á-căn-đình (Argentina), được thế giới biết tới nhiều hơn cả, có lẽ chỉ sau Jorge-Luis Borges, người đồng hương của ông. Roberto Juarroz sinh ngày 5.10.1925 tại Coronel Dorrego thuộc Buenos Aires, và mất tại Buenos Aires ngày 31.3.1995 sau một cuộc đời lưu lạc vì nạn độc tài ở chính xứ ông. Ông là tác giả của 15 tập thơ mang cùng tên: Thơ thẳng đứng, chỉ khác số thứ tự.

 

Thơ thẳng đứng thứ mười bốn là tập “thơ thẳng đứng” áp chót của Roberto Juarroz, do nhà xuất bản José Corti, Paris, in năm 1997. Tập thơ này được in song ngữ (bản Pháp văn của Silvia Baron Supervielle), gồm 110 bài thơ và một bức “tam bình thẳng đứng” (ba bài).

 

Laura Cerrato (bà R. Juarroz), trong lời nói đầu “Câu chuyện Thơ thẳng đứng thứ mười bốn”, cho biết: đây là tập thơ mà Roberto Juarroz đã chuẩn bị ráo riết và lúc nào cũng mang theo bên mình trong “ba hay bốn năm sau cùng của đời ông”. Và khi ông mất (31. 3. 1995), đã có “gần một nửa” số bài trong bản thảo được chính ông chọn lựa dứt khoát. Số còn lại, với những biến thái khác nhau, đã được Laura Cerrato xem xét kỹ, theo những tiêu chuẩn của tác giả, trước khi quyết định.

 

Số thơ thẳng đứng của Roberto Juarroz đã được dịch sang Việt ngữ và in trong tủ sách Thơ / Trình bầy cho tới nay, gồm một tuyển tập Thơ thẳng đứng I-XI; Thơ thẳng đứng XII; Thơ thẳng đứng XIII; Thơ thẳng đứng XIV; và Thơ thẳng đứng XV (bốn tập sau được dịch trọn vẹn). Một số tác phẩm quan trọng bằng văn xuôi của ông chỉ mới được trích dịch sang tiếng ta: Những mảnh đoạn thẳng đứng; Thơ và sáng tạo; Thơ và thực tại; Trung thành với ánh chớp.

 

Muốn biết thêm về Roberto Juarroz, bạn có thể tìm đọc các tư liệu của Fernand Verhesen, Roger Munier, hoặc lời nói đầu tuyển tập Vertical Poetry, bản dịch Anh văn của W. S. Merwin (North Point Press, San Francisco, 1988). (DC.)

 

 

 

 

42

 

Không có gì cần phải giữ.

 

Chúng ta có thể để cửa ngỏ

hay chìa khóa trong ổ khóa.

 

Chúng ta có thể ra đi hai bàn tay không

và không nghĩ tới cái gì phải mang theo

hay cái gì phải để lại.

Chúng ta chỉ cần những ánh mắt

những thứ ấy không thể nào giữ được.

 

Đứng trước hồi kết cục được dự liệu đã từ lâu,

cái gì không thể giữ

là điều duy nhất đáng kể.

 

 

43

 

Những chuyến đi lúc nửa đêm.

Những cuộc trở về từ các vực thẳm liên hệ

tới nơi ẩn náu bởi là người còn sống, trong bóng tối,

bên bờ vực thẳm hoàn toàn.

 

Chúng ta đã thử tự bịt mắt

hay đi tới những sự mù lòa tạm thời mà cuộc đời thuận cho chúng ta,

nhưng thị lực soi thủng mọi vách tường

và khiến chúng ta sững lại nơi những đại dương câm nín.

 

Những chuyến đi lúc nửa đêm.

 

Sau đó ta có thể viễn du tới bất kỳ đâu,

và nắm giữ trong tay suy tưởng

như một ngọn đèn lễ tạ nho nhỏ

trong ngôi đền trần trụi này.

 

 

44

 

Trong vùng nào của mộng

che lấp cây thập tự này

mà đất không còn có thể ẩn giấu

và trời cũng không.

 

Đất và trời đều đã mất

điều kiện nương náu của các dấu hiệu

và cần phải giữ gìn cây thập tự này

ở một nơi chắc chắn hơn.

 

Không còn có thể dựng nó lên

như một sổ bộ của phi lý.

Cần phải có một chất liệu khác

bao trùm nó và bảo toàn nó.

 

Duy có địa hạt lạ xa của mộng

còn trung thành với tiêu chuẩn

mù sương và thường trực:

cái nhẹ nhất là cái chắc nhất.

 

 

45

 

Làm gì đây với cái gì đã héo tàn?

Che giấu nó, chôn vùi nó

hay đặt nó như một đóa hoa

giữa những trang sách?

 

Cái gì đã héo tàn ưa ở lại nơi chúng ta,

rơi xuống, ẩn náu ở đây,

cho đến khi biến thành bụi.

Lúc đó nó đã thuộc thành phần của chúng ta

và tháp tùng sự héo úa của chúng ta.

 

Còn chúng ta, chúng ta sẽ rơi xuống ai?

Tiếp tục cuộc trôi dạt của chúng ta về với cát bụi ở đâu?

Có chăng một nơi chốn nào khác để gìn giữ chúng ta,

nơi bụi bặm sẽ nở hoa

sau biết bao là bóng tối?

 

Có lẽ chỉ cần một nơi chốn đỡ lén lút hơn

nơi một tia nắng soi rọi bụi bặm.

Có thể là mọi héo úa

chỉ chờ trông

luồng ánh sáng ấy.

 

 

46

 

Có một cái tên đã mất.

 

Chúng ta không biết có phải nó vẫn mất,

một giây sau khi đã được thốt ra

hay có lẽ từ trước.

 

Chúng ta không biết có phải có ai đó đã giấu nó đi

và quên mất chỗ giấu,

hay cái chỗ ấy tự biến mất.

 

Chúng ta không biết hoặc giả nó đã được rút ra

khỏi ngọn triều lén lút của những cái tên

để bảo tồn một sự thiếu tổ chức

tối cần yếu trong khai mở.

 

Chúng ta không biết phải chăng sự phù phiếm của con người

đã bỏ rơi nó

như một cặn bã phụ thuộc

nơi đường dốc chung của những cặn bã.

 

Nhưng lúc này chúng ta thiếu nó

không phải để chỉ định điều này hay điều kia

giữa biết bao là sự vật không có tên.

 

Sự thiếu nó ảnh hưởng tới chúng ta ở sâu hơn:

cái tên đã mất

bẻ gãy những cái tên của tất cả những sự vật khác.

 

Cái tên đã mất

dần dà đào khoét tất cả những cái tên khác

và bỏ mặc chúng ta trên cái sa mạc ngôn từ gần như nhất tề này,

nơi gió đêm

đổi thay vị trí của mọi nơi chốn.

 

Gió đêm

hay một sự báo cừu của vực thẳm về địa hình.

 

Khiến cho sự mất mất một cái tên

đã làm cho chúng ta mất hết mọi cái tên.

 

 

47

 

Không cần đến một cử chỉ lớn lao để chết.

 

Chỉ cần một chuỗi kế tiếp mơ hồ hầu như không phân biệt được

của những cử chỉ nho nhỏ

và những chọn lựa nho nhỏ

dần dà tách chúng ta ra khỏi con đường quen thuộc

mà không ngừng nhìn thấy những kẻ lại qua và các sự vật,

nhưng để cho chầm chậm hình thành

một màn pha lê rất mỏng

giữa cái gì đang diễn ra và chúng ta.

 

Ban đầu chúng ta thường chùi bóng màn pha lê

nhưng rồi ta sẽ quên đi trách vụ ấy

và những xao lãng thuận tình của chúng ta

sẽ để cho bóng tối sinh sôi nảy nở

như trong một buổi hoàng hôn bị thủy tinh xen kẽ.

 

Và giữa những lơ là ưa thích nào đó,

sự lui ra lén lút của đôi bàn tay

và những nỗi mỏi mệt không còn đấu tranh nữa,

sẽ biến đi sự trong sáng

để nhường chỗ cho im lặng có thể lớn lên.

 

Và không cắt đứt cũng chẳng sụp đổ,

trước màn pha lê lúc này đã mờ tối,

chúng ta sẽ thụ động tìm thấy lối ra,

mà cũng chẳng hề bận tâm

vượt qua ngưỡng cửa với đôi mắt rộng mở.

 

Một sự chấm dứt những cử chỉ hầu như trung lập

sẽ đỡ bóp ngạt

và gần gũi mọi sự

hơn là một đòn xa lạ hoặc riêng biệt

làm đảo lộn tất cả.

 

Lúc đó rất có thể là ít nhất nó cũng chẳng nứt ra,

màn pha lê đã phủ đầy bóng tối.

 

 

48

 

Kể từ một điểm nào đó,

thu lượm thêm những chi tiết cũng chẳng còn quan trọng.

Mọi thông tin chỉ đè nặng hay làm nhầm lẫn.

Mọi ký hiệu cũng chỉ để trở thành vô hiệu

trong cuộc gặp gỡ không thể tránh

với ký hiệu ngược lại.

 

Kể từ một điểm nào đó,

chỉ còn đáng kể là sự hoán vị của thực tại

hủy bỏ những dấu hiệu,

bẻ gãy những ấn tín ngạo ngược

và mở toang những cửa cống

của những dòng nước chồng lên nhau một cách đen tối.

 

Lúc đó mọi dữ kiện mới

đều gây cản trở cho thực tại,

phân tán năng lực của cùng đáy,

làm suy yếu suy tưởng.

 

Một đóa hoa không trở thành hiện thực.

Không ai mô tả một bông hồng.

Một đóa hoa là sức nặng viễn ảnh của nó.

 

Hữu thể luôn luôn

là điều trái ngược với những dữ kiện của nó.

Hay cuộc đại biến hủy hoại chúng.

 

 

49

 

Những từ bể vỡ.

 

Chúng ta sẽ ghép lại những mảnh vỡ

như thể chúng là những mảnh ly,

để cứu vớt bông hoa

đang chậm lại phút héo tàn ở đó.

 

Cho đến khi cái ly và bông hoa

không còn khác biệt nhau.

Cho đến khi chúng cùng héo tàn.

 

Cho đến khi héo tàn

là một cách khác để nở hoa.

 

 

50

 

Không có sự nhảy vọt trong khoảng trống không.

 

Dẫu như không có các thiên thần để nâng đỡ chúng ta,

cũng chẳng có những lối tắt của suy tưởng,

cũng chẳng có những điều tương đối hóa hay những điều tuyệt đối

có thể nắm lấy cánh tay kìm giữ chúng ta lại.

 

Cần phải giành lấy khoảng trống không từ trước,

khai thác nó với những sự rơi bỏ của chúng ta

như thể đó là một lãnh thổ trơ trụi

hay một tự do mới chưa từng hành sử.

Và chăm sóc ở bên trong những mảnh đoạn trôi nổi của nó

những mảnh đoạn hòa lẫn với mọi sự

để học chúng cách không hiện hữu.

Và gần như không biết tới điều ấy

đi tới chỗ yêu mến khoảng trống không.

Cái gì được yêu thương nâng đỡ chúng ta,

dẫu như đẩy chúng ta về phía vực thẳm.

 

Một khoảng trống-không được yêu mến

không thể nào bỏ rơi chúng ta.

Và trong một khoảng trống-không không được yêu mến

cũng không thể nào nhảy vọt.

 

 

51

 

Tiếp tục.

Thế đôi khi cũng đủ.

 

Tiếp tục,

nhưng hướng về đâu?

 

Tiếp tục

về kém?

 

Tiếp tục về hơn

không còn nghĩa.

 

Hơn hay kém không đáng kể.

Và có lẽ cũng như nhau.

 

Tiếp tục. Và im lặng.

Và có lẽ, đôi lúc,

lặp lại lời đã mất.

 

Tiếp tục mãi tới cánh cửa chót,

vẫn một cánh cửa,

cánh cửa đóng ấy.

 

 

52

 

Sự không thể sống

lọt vào chúng ta ngay từ lúc đầu tiên

như một viên sỏi nhỏ trong chiếc giày:

ta moi ra và ta quên đi.

 

Kế đó tới một hòn đá lớn hơn,

đã không còn nằm trong chiếc giày:

sự ngộ nhận đầu tiên hay chót hết

xen lẫn với tình yêu hay ngờ vực.

 

Sau đó tới những thất bại khác:

sự mất đi một từ,

sự đột nhập man dã của một nỗi đau,

một cái chết trên đường,

một chiếc lá rơi xuống nỗi quạnh hiu của chúng ta,

tuổi già tự báo trước

như một buổi chiều bị cơn mưa lột da.

 

Chúng ta trồi lên từ hết thảy

với một sự run rẩy làm tiêu tan niềm tin tưởng.

Trăng mờ đi,

chúng ta bắt đầu nghi ngại mặt trời.

 

Rồi một ngày nào đó

nơi đồng cỏ hay khối xi-măng,

trong nghịch âm bẻ gãy một bài hát

hay một sự xoay vần bất ngờ ở trên giường,

có điều gì đó gây thương tích cho chúng ta như một ngọn roi:

sống là giải trừ sống.

Hứa hẹn đã nát tan.

 

Ai đã hứa hẹn?

Và ai có thể tin được lời hứa hẹn?

Điều ấy chúng ta không còn biết nữa.

Lời hứa đã khác.

 

Sống là không thể được.

Nhưng ở bên trong sống có điều gì khác

mà chúng ta sẽ không bao giờ hiểu

thế tuy nhiên nó vẫn nhảy nhót nô đùa

như một vị thần bỡ ngỡ,

sẽ không bao giờ hòa hợp

với những điều tai tiếng kế tiếp

của sống mà không sống

và chết mà không sống.

 

 

53

 

Không phải bao giờ đường bay tinh khiết nhất

cũng ở khởi đầu mọi sự.

Sau khi sa ngã,

đường bay còn là đường bay hơn nữa,

chiếc cánh của nó bay về không gì hết hay về tất cả

và vẻ đẹp tan vỡ

còn là vẻ đẹp hơn nữa.

 

Ánh ngày chứng tỏ điều ấy như thế.

Ánh sáng mới phát sinh

chỉ sao chép lại sự trong sáng.

 

Khi ánh sáng này tan vỡ,

sự trong sáng tìm lại được tấm thân trọn vẹn.

 

Cũng một điều ấy xẩy ra với đêm tối.

Bóng tối luôn luôn bắt đầu bằng cách bắt chước sự chết,

nhưng ở cái tâm sống động của bóng tối

mọc ra một cành tối tăm

mà đêm tối giữ gìn

như thể ấy là một ca khúc.

Và ở đầu cành chậm rãi nhất

có một đóa hoa làm bằng các từ.

 

Sau khi sa ngã

chấm dứt những khác biệt

giữa đêm và ngày

 

Đêm-ngày của cái gì luôn luôn trông chừng.

 

 

54

 

Nhiều khi

nói tới một điều

tương đương với cáo giác nó.

 

Không phải là vì nó phạm phải một tội ác,

mà là vì sự có mặt của điều ấy,

trước kia ta không nhận thấy,

có thể khích giục những ghen tuông hay ganh tị

của một vị thần mịt mù hoặc lẩn khuất,

như mọi thần linh,

hoặc quấy phá một tòa án tạp thực không thể kháng cáo

chẳng hề tiết chế cơn cuồng nộ.

 

Đôi khi tốt hơn cả

là đừng nói về một điều gì đó.

Hoặc nói điều ấy bao phủ trong im lặng.

 

Có những thiên khiếu độc hại gây tang tóc

lượn lờ trong không

làm tối lại hoặc làm sai lạc

phần lớn mọi sự.

 

 

55

 

Chăm sóc các biến thái,

xê dịch đôi chút mỗi cái tên,

mỗi sự vật, mỗi bài thơ.

 

Làm xáo trộn trọng lực của thế giới,

làm một cử chỉ khác,

thấy một thuyết bản khác,

dịch mọi ngôn ngữ thành một ngôn ngữ khác.

 

Và như thế tới mãi tận biến thái cuối cùng.

Và nếu cử chỉ cuối cùng không có biến thái,

ít ra hãy cố

thay đổi vị trí của nó.

 

Dẫu như ta gặp phải nguy cơ

làm điều đó quá sớm.

 

 

56

 

Hệt như có những âm thanh tạo ra im lặng,

có những ánh sáng tạo ra bóng tối,

và những bóng tối tạo ra ánh sáng,

sự trống không tạo ra những liên hệ

chuộc lại hữu thể.

 

Và ở đấy tập trung

một đối trọng của không gì hết,

một ngày ở ngoài ngày,

một đường bay không chiếc cánh,

một đêm tối ở phía sau đêm tối.

 

Những tủ kính mờ đục của thế giới

đạt được sự trong sáng

khi đậu lên trên chúng

nhịp điệu của sương mai

rơi xuống từ phi thể.

 

Phi thể:

một hình thái khác của hữu thể.

 

 

57

 

Có một ngày nấp trong tương lai.

Nó lại gần dần dần chùng lén

như một con thú bò sát.

Có lẽ nó tựa như một ngày không ngày tháng,

nhưng trên một cuốn lịch nào đó

hẳn là nó được đánh ghi thật rõ rệt.

 

Và dẫu như tính đồng nhất buồn rầu của thời gian

khiến cho mọi ngày không có tên,

cái ngày này bảo tồn ở một trong những giờ của nó

tính danh bị khuyên vòng của chúng ta.

 

Người ta không rõ có phải tốt hơn cả là chờ đợi nó

hay quên đi rằng nó đang lại gần.

Người ta không biết có nên nghĩ rằng nó là một ngày

hay có lẽ điều phản ngược của một ngày

nơi ánh sáng xoáy lốc trong bóng tối.

 

Có lẽ tốt hơn cả là tưởng tượng nó

như một ngày nấp trong quá khứ.

 

 

58

 

Một cánh hoa rơi xuống

lướt qua suy tưởng tôi.

Những suy tưởng của tôi khi rơi xuống

cũng sẽ lướt qua một cánh hoa?

 

Những cánh hoa và suy tưởng

có lẽ phải cùng rơi xuống

như thể chúng cùng thuộc thành phần

của cùng một đóa hoa.

 

Hay như thể một ngày kia chúng sẽ là như thế.

 

 

59

 

Chính cách vững bền kiên cố

rốt cuộc cũng mất đi

ở phía bên trong gay gắt của nó.

Có ai đó như nó không trở lại.

 

Những kẻ khác, không vững bền kiên cố đến thế,

lạc mất ở phía ngoài lộng lẫy xa hoa

để có thể trở lại,

nhưng cũng chẳng trở lại được.

 

Tuy nhiên, có một điều khác biệt trong sự không thể:

kẻ đầu tiên không cần trở lại.

 

Có những khi trở lại là một điều xa xỉ,

nhưng những khi khác, ấy là sự giải thoát.

 

Sự đi đi lại lại của tất yếu

khoét sâu một cách thật khác biệt

hữu thể và phi thể

ở mỗi xó xỉnh của vũ trụ.

 

 

60

 

Khi một năm đã đáng kể

hay một tháng, một tuần lễ, một ngày,

hay một ánh chớp,

thời những chiếc cánh không còn cần thiết nữa

để hiện hữu đường bay,

hay cội cây để cho lá rụng,

hay thêm một từ

để tạo lập mọi ngôn ngữ.

 

Gần như chẳng cần gì hết nữa.

 

Có lẽ chỉ trừ một kỷ niệm

về những gì chúng ta chưa từng là

hoặc cũng sẽ chẳng trở thành

ở một trong những đầu mút

của một tia sáng.

 

Cũng chẳng còn cần thiết

là kỷ niệm kia

mở ra trong hai đầu.

 

 

61

 

Hết thảy chúng ta đều gần lại bóng tối,

mỗi người theo lối tắt của mình.

Không ai theo đường chính.

 

Chúng ta không đến từ ánh sáng.

Nếu như ta đến từ ánh sáng ta đã thắp bóng tối lên.

Hay hay hơn nữa: đã không có bóng tối.

 

Có lẽ chúng ta lại gần một sự tương phản

ẩn nấp trong bóng tối.

 

Nhưng nếu ở đó có một trung tâm,

thời đó không phài là trung tâm của chúng ta.

 

Nếu quả như là thế,

hẳn là nó đã ẩn nấp trong ánh sáng.

 

Hết thảy chúng ta đều xa dần chuyện đã là

gần như không gì hết trong gió.

 

 

62

 

Không phải con đường chọn lựa

hay con đường không chọn lựa:

là con đường không chọn lựa

cũng chẳng buộc ta nhìn nhận,

mà là con đường đổ xuống chính nó

như một cơn giông tố đổ xuống vĩnh viễn.

 

Bởi con đường ở trên cao,

không ở dưới thấp.

 

Ở dưới thấp là bóng của con đường.

 

Chúng ta đi qua bóng của con đường

và của hết mọi sự.

 

 

63

 

Hết thảy đã là quá.

Sống là quá.

Chết chóc, khổ đau, yêu mến, nghĩ suy

đều quá.

 

Bản thân cũng là quá.

Có lẽ chúng ta cần phải bớt đi bản thân

để cho cơn ác mộng hiện hữu dị kỳ này

hầu như không có nơi nào để hóa sinh.

 

Nhưng cả đến bớt đi bản thân cũng là quá

khi cần phải ngăn chận

những thủ đoạn đổi thay

của cái thói xanh và ác độc này của vô tận.

 

 

64

 

Chúng ta xê dịch giữa những dấu hiệu không đầy đủ

mà ý nghĩa chúng ta không rõ.

Chúng ta không biết ai đã vạch ra chúng

cũng chẳng biết phải chăng chúng ta có thể xóa chúng đi.

 

Chúng đi theo chúng ta như những từ lẻn lút,

chồng chất lên nhau nơi hết thảy những gì ta thấy,

thêm những điệu bộ vào sự vật,

dán những ký hiệu vào trống không, hầu như không cần đến không gian.

 

Nhưng đôi khi chúng ta cảm thấy rằng một trong những dấu hiệu ấy

thức dậy nơi ta, đánh thức chúng ta,

dẫn đưa chúng ta tới một điều gì trội hơn là ý nghĩa

dẫu đôi khi cũng tới một điều gì kém hơn.

 

Những dấu hiệu ghi dấu thời gian cho chúng ta,

duy có mê lộ không hướng về gì hết.

Hay có lẽ hướng về một lối ra nào đó

không có những dấu hiệu.

 

 

65

 

Ta gõ từ một bên cánh cửa

từ bên ngoài vào bên trong.

Rồi ta gõ từ bên kia

từ bên trong ra bên ngoài.

Lúc đó ta chờ những câu trả lời

và không câu nào tới.

 

Có lẽ mỗi câu trả lời

đang trông chờ câu kia.

 

 

66

 

Vực thẳm không chấp nhận trật tự,

sự hỗn độn cũng không.

Và chúng ta biết rằng tất cả đều là một vực thẳm.

 

Tuy nhiên,

trò chơi của chiếc lá và của gió

luôn luôn kết thúc ở nơi chính xác nhất.

Và không một chiếc lá nào vấy dơ

nơi chốn nó rơi xuống.

 

Có thể là một chiếc lá sắp thứ tự

hay có lẽ làm mất thứ tự

một mặt khác của vũ trụ.

 

 

67

 

Trong chuyến đi này chuyến đi với hai hơi thở,

hai khuôn mặt, hai cái tên, hai sự quên lãng,

mọi điều đều trở thành hai giữa đôi tay

như thể ấy là một và bóng ma của nó.

 

Nhưng cũng chính trong chuyến đi này mọi thứ có hai lại trở thành một,

và như thế hai bàn tay là chỉ một bàn tay,

hai vành tai là một và đôi mắt là một con mắt

và cả đến hai cử động cũng chỉ là một.

 

Chuyến đi không thể chịu nổi.

Chuyến đi không thể chịu nổi đưa chúng ta

dần dần tới bóng tối,

hay tới một ánh sáng tựa như bóng tối,

hay tới một bóng tối tựa như ánh sáng,

nơi một và hai sẽ không còn hiệu lực.

 

Chỉ còn phải nhảy tới một con số khác,

bỏ trốn từ một hay từ hai,

một chuyến đi khác trong chuyến đi

về con số nấp trong chung cuộc.

 

Có lẽ rằng số không hay số ba chơi cách khác,

cứu vớt linh hồn những con số.

 

 

68

 

Không có sự cứu chữa: chỉ có thêm con đường.

Hay không có gì hết: sự hủy bỏ con đường.

 

Và con đường là đớn đau.

Lành đã hẳn sẽ là không đau khổ.

Lành đã hẳn sẽ là không con đường.

 

Chỉ có không lành đã để ngỏ con đường.

 

 

69

 

Chúng ta luôn luôn theo đuổi một điều gì đó:

một chiếc bóng, một ý tưởng hay cơn gió.

Làm sao đi tới chỗ không theo đuổi gì hết, thế thôi,

và tự do đi tới cuộc gặp gỡ

dẫu chẳng có gì để gặp gỡ.

 

Và để hoàn tất nét ký hiệu,

cũng đừng có gì theo đuổi chúng ta.

Cần phải chấm dứt cái ảo tưởng một sự vật này sau một sự vật khác

để không còn rơi vào ảo tưởng một sự vật này cùng với một sự vật khác.

 

Có lẽ lúc đó

chúng ta sẽ tìm ra cái cách chắc chắn nhất:

một sự vật không có một sự vật khác,

sự đơn độc của một sự vật.

 

Nhưng có thể là ở đầu cùng vẫn còn một hình ảnh khác:

một sự vật bớt đi một sự vật khác,

có lẽ một sự vật bớt đi không gì hết.

Hay đơn giản hơn nữa:

một sự vật bớt đi chính nó.

 

 

70

 

Luôn luôn cứu vớt chúng ta là sự không hay biết,

cái gì phá hỏng những chiếc lưới của chúng ta,

bông hồng tự mình thoát khỏi bụi hồng,

khuôn mặt bỏ trốn bức ảnh chụp,

nụ hôn mà chúng ta không thể cho ai.

 

Không hay biết không phải là ngu dốt.

Không hay biết là một nơi trú ẩn,

nơi nương náu của hiểu biết không chuẩn đích,

sự hiểu biết không phải là thông tin về một điều gì đó

mà chỉ là thông tin về hữu thể.

 

 

71

 

Có những cử chỉ của cuộc sống

trá hình thành những thằng quỷ nho nhỏ

và nháy mắt với chúng ta

khoèo chân chúng ta

hoặc bao giờ cũng đánh đổ được một cái gì đó

trên đầu chúng ta

hay lấy trộm của chúng ta một từ trong câu

để những người khác và cả đến chúng ta nghĩ

rằng sự vô nghĩa đã lởn vởn quanh ta.

 

Chúng luôn luôn muốn một điều khác;

đường thẳng nơi đường cong,

đường gãy khúc nơi đường thẳng,

làn da nơi con mắt mở,

cảnh tượng nơi con mắt nhắm,

sự nhạo báng nơi bất cứ điều gì,

sự vấp té như một thứ nghi thức.

 

Ai đã nhiễm độc cuộc sống

để nó ra như vậy,

quá ưỡn ẹo và vụng về,

quá bị truy nã và lẻ loi,

quá bị khuấy nhiễu và buồn bã?

 

Ai đã nhiễm độc cuộc sống

với những tên quỷ giả của y,

những cái chết thảm hại,

những con quay của không gì hết?

 

Liệu không đủ hay sao

vực thẳm bóp ngạt

và cái chết ở đầu cùng?

 

 

72

 

Chúng ta không biết

cuộc gặp gỡ nào là cuộc gặp gỡ cuối cùng với ai đó.

Bất kỳ cuộc gặp gỡ nào

đều có thể là cuộc gặp gỡ cuối cùng.

Và bất kỳ cuộc gặp gỡ nào cũng là cuối cùng

dẫu như có những cuộc gặp gỡ khác.

Ngay cả với chính bản thân.

 

Bởi thế mà mọi hẹn gặp đều bấp bênh.

Mọi hẹn gặp đều hướng về quá khứ.

 

Và chúng ta tạo ra quá khứ

vì chỉ có quá khứ tạo ra chúng ta.

 

 

73

 

Đối với cái gì đáng kể

mọi cái tên đều là quá mức.

Đối với cái gì không đáng kể

mọi cái tên đều thừa thãi.

 

Gọi tên là một thực hành sai lầm.

Phải tìm ra một cách khác

để chỉ định sự vật.

Chẳng hạn,

ta gọi chúng bằng những im lặng

hoặc với khoảng trống rỗng ngăn cách chúng

hay với không gian vang vang

còn lại giữa các từ.

 

Nhưng mỗi sự vật là một lời đáp trả với cái không gì hết.

Chính bởi thế mà có lẽ cần phải gọi sự vật

bằng lời đáp trả ấy.

 

 

74

 

Sống là vi phạm.

Một quy luật này hay một quy luật khác.

Không có giải pháp thay thế nào hết:

không vi phạm gì, là chết.

 

Thực tại là vi phạm.

Bất thực tại cũng thế.

Và giữa hai thứ đó trôi đi một dòng sông của những tấm gương

không có trên một bản đồ nào hết.

 

Trên dòng sông ấy mọi quy luật đều tan loãng,

mọi vi phạm đều trở thành một tấm gương khác.

 

 

75

 

Không có kết thúc hạnh phúc.

 

Ở chính giữa,

hạnh phúc vẫn bấp bênh

và nếu nó xuất hiện

hầu như bao giờ cũng bị bịt mắt.

 

Rốt cuộc

đôi mắt cũng không cần tới khăn che

để không nhìn thấy.

 

Không thấy và không hạnh phúc

cấu thành phương trình tối hậu.

Những phương trình khả hữu khác

rụng rơi sau suy tưởng,

như thể ở đấy đã chờ đợi chúng

một khoảnh đất mầu mỡ hơn.

 

Không có kết thúc hạnh phúc.

Nơi chốn của hạnh phúc

đã bị một tiếng gọi chiếm cứ.

Và chúng ta cũng chẳng biết

có được nghe chăng tiếng gọi mãi tới chung cuộc.

 

 

 

------------

Đã đăng:

THƠ THẲNG ĐỨNG THỨ MƯỜI BỐN [1]