ROBERTO JUARROZ (1925-1995) là một nhà thơ hiện đại của Á-căn-đình (Argentina), được thế giới biết tới nhiều hơn cả, có lẽ chỉ sau Jorge-Luis Borges, người đồng hương của ông. Roberto Juarroz sinh ngày 5.10.1925 tại Coronel Dorrego thuộc Buenos Aires, và mất tại Buenos Aires ngày 31.3.1995 sau một cuộc đời lưu lạc vì nạn độc tài ở chính xứ ông. Ông là tác giả của 15 tập thơ mang cùng tên: Thơ thẳng đứng, chỉ khác số thứ tự.

 

Thơ thẳng đứng thứ mười bốn là tập “thơ thẳng đứng” áp chót của Roberto Juarroz, do nhà xuất bản José Corti, Paris, in năm 1997. Tập thơ này được in song ngữ (bản Pháp văn của Silvia Baron Supervielle), gồm 110 bài thơ và một bức “tam bình thẳng đứng” (ba bài).

 

Laura Cerrato (bà R. Juarroz), trong lời nói đầu “Câu chuyện Thơ thẳng đứng thứ mười bốn”, cho biết: đây là tập thơ mà Roberto Juarroz đã chuẩn bị ráo riết và lúc nào cũng mang theo bên mình trong “ba hay bốn năm sau cùng của đời ông”. Và khi ông mất (31. 3. 1995), đã có “gần một nửa” số bài trong bản thảo được chính ông chọn lựa dứt khoát. Số còn lại, với những biến thái khác nhau, đã được Laura Cerrato xem xét kỹ, theo những tiêu chuẩn của tác giả, trước khi quyết định.

 

Số thơ thẳng đứng của Roberto Juarroz đã được dịch sang Việt ngữ và in trong tủ sách Thơ / Trình bầy cho tới nay, gồm một tuyển tập Thơ thẳng đứng I-XI; Thơ thẳng đứng XII; Thơ thẳng đứng XIII; Thơ thẳng đứng XIV; và Thơ thẳng đứng XV (bốn tập sau được dịch trọn vẹn). Một số tác phẩm quan trọng bằng văn xuôi của ông chỉ mới được trích dịch sang tiếng ta: Những mảnh đoạn thẳng đứng; Thơ và sáng tạo; Thơ và thực tại; Trung thành với ánh chớp.

 

Muốn biết thêm về Roberto Juarroz, bạn có thể tìm đọc các tư liệu của Fernand Verhesen, Roger Munier, hoặc lời nói đầu tuyển tập Vertical Poetry, bản dịch Anh văn của W. S. Merwin (North Point Press, San Francisco, 1988). (DC.)

 

 

 

 

76

 

Không ai có thể bắt đầu lại.

Hơn nữa, nếu có ai có thể

thời xẩy ra cũng một thứ:

một chuỗi chói lòa những ánh sáng và bóng tối kế tiếp nhau,

một sợi những cách đoạn,

một vũ điệu dị kỳ của những thăng trầm.

 

Thực ra không có những sự bắt đầu.

Chúng ta chỉ là những hồi đoạn kế tiếp trung gian

nhưng không phải là từ một điểm này tới một điểm khác:

mà là những hồi đoạn kế tiếp giữa những hồi đoạn kế tiếp.

 

Và thật là hoài công nếu chúng ta muốn đứng sững lại

và hiện hữu khởi từ bản thân chúng ta.

Ngay đến cái cây cũng tựa như âm nhạc:

một sự hô hấp của bóng tối

phân thành những chiếc lá

để nuôi gió bằng sữa.

 

 

77

 

Sự quạnh hiu vô tận của suy tưởng

khiến những không gian ở trên trời kinh hoảng.

 

Những con người gắn chặt vào những vỏ bọc bằng thịt da

ngạt thở, ra hiệu và chết.

 

Trong lúc đó họ hủy hoại một tinh cầu

hình như là nhà họ,

họ chém giết lẫn nhau

và phát ra những âm thanh khác nhau và những lời nói cho mọi sự

 

Ở bên trong họ có một hành động thật khó tin

mà họ kêu bằng suy tưởng

 

Không ai biết mục tiêu của nó.

Ấy cũng tựa như một tấm gương

đảo ngược của thế giới.

 

Chỉ đôi khi dường như

hoạt động ma quái này

tu bổ lại vũ trụ,

và từ chốn quạnh hiu vô hạn

và sự nghèo nàn thoáng qua của nó

hiến vũ trụ sự bầu bạn sâu thẳm

là ít nhất cũng đã được nghĩ suy.

 

 

78

 

Không có sự giải thích cho bóng tối.

Cũng không có sự giải thích cho ánh sáng.

 

Duy có một đôi điều trung gian nào đó tự giải thích:

những chất độc đã rót hay đã nuốt,

sự lưng chừng giữa hai cực mà chúng ta dùng để ràng cột những sự vật,

sự đột nhiên hư hỏng của một khuôn mặt,

đường mạch cạn khô của quá khứ,

sự bất cân đối của tự suy tưởng về bản thân.

 

Tốc độ không đem lại một ý nghĩa,

sự chậm rãi cũng không.

 

Mọi thế giới là một hình ảnh,

bị ý niệm của mình ngăn chận.

 

 

79

 

Một buổi chiều tàn

tháo gỡ những con đường,

nhưng không phải về phía trước.

 

Nó tháo gỡ cái gì chờ đợi

ở phía sau những con đường,

dẫu ỏ đó không có ai.

 

Và tháo gỡ đêm tối,

đêm tối, phải, đang chờ đợi,

đêm tối đã được tháo gỡ.

 

Và ở đáy cùng mọi sự

sáng lên trong khoảnh khắc

cái gì kiêng cữ.

Cái gì vẫn kiêng cữ

ở chung quanh cuộc đời

ngoại trừ vào một buổi chiều tàn.

 

Sự trống vắng một điều gì đó,

nó trói buộc và tháo gỡ chúng ta.

Còn ít hơn là sự trống rỗng.

 

 

80

 

Không có sự trở lại.

 

Nhưng luôn luôn vẫn còn một chuyến quay trở lại

hướng về đôi điều nào đó có trước

nay đã khác,

thế tuy nhiên vẫn kêu gọi chúng ta

bằng một dấu hiệu

tựa như dấu hiệu khi trước.

 

Không có gì thay đổi hoàn toàn.

Cái gì không thay đổi

nơi cái gì thay đổi

đón chào chuyến đi của chúng ta trở lại phía sau,

ngợi ca cái gì không thay đổi nơi chúng ta,

cái thường xuyên sâu thẳm của nó ở cùng đáy,

sự chung thủy vô thời gian của nó.

 

Có những cánh hoa không rơi bỏ đóa hoa.

Ngay cả khi nó héo tàn.

 

 

81

 

Hai bàn tay không có lấy một chỗ.

Thân xác cũng không.

và có lẽ suy tưởng cũng thế.

 

Nhưng hai bàn tay tiến tới

và cố gắng tìm ra suy tưởng

để cùng nhau cư ngụ

không gian của một nối kết mới.

 

Hai bàn tay lúc ấy liền thôi

khuấy động thế giới

và tìm được nơi chờ đợi.

 

Mỗi sự vật chỉ có thể chờ đợi

từ một nơi độc nhất.

 

 

82

 

Mỗi lần chúng ta có thể phân tách một kém hơn

một ngày với một ngày khác

và một đêm với một đêm khác.

Chúng ta cũng không thể

phân tách đêm với ngày.

 

Thời gian đã nối liền lại.

 

Ta sẽ không bao giờ biết tại sao đôi khi thời gian

lại đồng thời mở hai cánh cửa.

 

Hoặc khép lại đồng thời.

 

 

83

 

Chúng ta đi bằng một hàng dài

thu hẹp lại dần dần.

Không ai biết liệu mình có ra khỏi.

Không ai biết là mình tiến lên hay lùi lại.

Không ai biết ở đầu cùng là bóng tối hay ánh sáng.

 

Cuộc tiến hành thầm kín này xác nhận với chúng ta

rằng giữa con mắt và đối tượng của nó

cách ngăn một màng mỏng tăm tối:

một màng lọc làm bằng bóng tối

vĩnh viễn tách biệt cái nhìn.

 

Ngắm nhìn là một cử chỉ hướng về bên trong,

chứ không phải hướng ra bên ngoài.

 

 

84

 

Học cách thức dậy

sau những kết thúc

đòi hỏi bước đi cần thiết

là học cách thức dậy

trước những khởi sự.

 

Làm sao đưa một suy tưởng

hay một đóa hồng đang thiếp giấc

tới chỗ vượt qua hạn giới

và khiến nó thức dậy

nhưng từ phía bên kia?

 

Kết thúc và khởi sự

có cùng một chìa khóa.

 

Nếu thức dậy và thiếp ngủ

là chìa khóa lúc khởi sự,

thiếp ngủ và thức dậy

là câu chuyện sâu xa

dệt những sợi chỉ vào nhau

ở phía sau những kết thúc.

 

 

85

 

Phải đi tới chỗ

không viết một vần thơ

và nhường chỗ của nó

cho cái gì cần hơn.

 

Nhưng có chăng một cái gì

cần chiếm chỗ của nó

hơn là một vần thơ?

 

Hơn thế nữa, cái gì quan trọng

vẫn luôn luôn có thể

chiếm cùng một chỗ với một vần thơ.

 

Những điều quan trọng

không đổi chỗ với nhau,

mặc dù chúng có thể dời chỗ cái gì không quan trọng.

 

 

86

 

Mở chiếc rương của những ánh mắt cuối cùng,

những ánh mắt mà sự yên tịnh nâng đỡ cái nhìn.

Và lại nhìn không phân biệt

giữa một người và không một người nào,

giữa ai đó và không ai hết.

 

Cho đến khi chỉ trở thành như cái nhìn,

nhìn không tách biệt

đêm tối của hữu thể

với hừng đông của phi thể.

 

Và không khép chiếc rương lại.

 

Những ánh mắt cuối cùng

có thể không cần tới mọi nơi ẩn náu.

 

 

87

 

Những trái cây mà chúng ta đã không hái

trải thảm con đường.

Có những trái chúng ta cũng chẳng để ý.

Sự ngượng ngùng và một nỗi hổ thẹn lạ lùng

ngăn cản chúng ta hái những trái khác.

Có những trái chúng ta không biết cách hái.

Sự thiếu cái thiên khiếu dành cho chuyện gặt hái

khiến chúng ta xa rời những gì còn lại

mà chẳng nhìn về phía sau.

 

Hôm nay những bàn tay trống rỗng luyến tiếc hết thảy.

Chúng ta liền quay đầu lại,

nhưng những trái đã bỏ rơi

không còn hái được nữa.

 

Nếu chúng ta lại rảo qua con đường,

có lẽ chúng ta vẫn sẽ còn bỏ rơi những trái

trong lúc hẳn sẽ kéo dài sự trông chờ kẻ

sẽ chẳng bao giờ tới.

 

Có những ngày, giữa khoảng đó,

chúng ta bối rối nhìn đôi tay này.

 

 

88

 

Con chim khập khễnh

bị gãy một chân kia

và lúc ấy liền khám phá ra điều bí ẩn

của sự yên tịnh:

bảo toàn từ bên ngoài

góc độ bất động ở bên trong.

 

Và ở đó nó tìm thấy

một khu vườn trên làn nước.

Làn nước cũng yên tịnh,

những đóa hoa yên tịnh,

và một điều gì đó kém hơn không khí

bao trùm con mắt của con người

để có thể nhìn

thực tại đảo ngược

vẫn dự cảm.

 

Và khám phá ra rằng cuộc sống đích thực

vẫn sống trong đảo ngược của sự đình chỉ,

sự đảo ngược không phải là cử động.

 

 

89

 

Ở nơi vẫn có sự trông chờ,

lúc này không còn gì hết:

con chó của tôi đã dạy tôi cách chết.

 

Tôi không bao giờ viết tên nó.

Hôm nay tôi cũng chẳng viết ra.

Tên nó nó không thể nói

và đã xóa đi cùng với nó.

 

Ánh sáng đã tắt

có một vẻ sáng

chuộc lại trò gạt gẫm

của chuyện tình cờ tự thắp lên.

 

Mọi sự đi về đâu

nếu chẳng có gì tiếp nhận chúng?

 

Gần như không ý thức,

tôi đã thắp một ánh sáng

trên cái hố được phủ che,

trong lúc một hốc rỗng mới

chỉ hơi được nhận thấy,

gặm thêm đôi chút vào giấc mộng

là tin rằng chúng ta đang sống.

 

 

90

 

Bất cứ thời gian và không gian nào

cũng thuận lợi cho đôi tay chúng ta gặp nhau.

 

Nhưng không gian và thời gian của đêm tối

dường như được chuẩn bị trước cho chuyện đó.

 

Bóng tối không phải là tăm tối

cho đôi bàn tay tôi.

 

Bóng tối là ánh sáng

cho đôi bàn tay em.

 

 

91

 

Ba trò chơi của cùng một ngôn từ:

ấy ngôn từ tôi nói với em,

ngôn từ mà em nghe thấy

và ngôn từ có thực.

 

Và còn thêm vào một trò chơi nữa

bao quanh những trò chơi khác

như một tấm áo không thể phân xẻ:

ngôn từ không có thực.

 

Và ở bên lề hay ở chính giữa,

là ước muốn điên rồ

sắp đặt một cuốn từ điển

với tất cả những trò chơi này.

 

Một mê lộ nho nhỏ

diên trì cuộc gặp gỡ.

 

Một ngôn ngữ nhất trí

của một lối đánh vần khác.

 

 

92

 

Một cách thật bất ngờ

đôi khi xẩy tới một điệu nhạc

mơn man lời nói ẩn khuất nhất của chúng ta.

 

Cũng có thể là lúc ấy

điệu nhạc này đưa lời nói đó ra ánh sáng

hay ở lại với nó

trong tăm tối* bí ẩn nhất.

 

Dẫu thế nào chăng nữa,

nỗi quạnh hiu của chúng ta đã gặp

một đồng bạn không rời.

 

 

 

93

 

Thuyết bản giản đơn về thế giới:

ấy là nơi chúng ta gặp.

 

Thuyết bản được điều chỉnh khá hơn:

ấy là nơi chúng ta bỏ.

 

Thuyết bản hoàn chỉnh:

ấy là nơi để tìm kiếm một thế giới khác.

 

Thuyết bản hầu như dứt khoát:

ấy là nơi của một sự vắng mặt.

 

Và một thuyết bản khác nữa:

ấy là nơi chứng tỏ với chúng ta

rằng hiện hữu không phải là một nơi chốn.

 

Và thuyết bản cuối cùng:

thế giới là nơi để học biết

rằng hiện hữu không cần nơi chốn.

 

 

94

 

Trái tim là một tu chính dài

của một văn bản mà không ai rành rẽ,

mà ý nghĩa khoa ngữ nghĩa không biết

và các ký hiệu không một ai điển chế.

 

Nhưng giả dụ trái tim không tu chính văn bản ấy

như một người mù hiệu đính vực thẳm,

thời cuộc sống hẳn sẽ rụng rơi thành những mảnh vụn

như một giấc mơ thừa thãi và chỉ đáng vứt đi.

 

Lại cũng có lý do để ngờ rằng

tu chính ấy chính là bản văn.

 

 

95

 

Trám kín nỗi cô quạnh,

mở một ánh mắt khác trong ánh mắt,

đặt một điểm khác trong im lặng,

bước vào hơn, bước vào hơn,

bẻ gãy hạn giới.

 

Không quan trọng gì nếu chẳng có gì hết.

Chỉ quan trọng là hơn.

 

Hay trám kín nỗi cô quạnh,

xóa đi mọi ánh mắt trong ánh mắt,

cạo bỏ điểm im lặng,

bước ra hơn, bước ra hơn,

bẽ gãy hạn giới.

 

Không quan trọng gì nếu chẳng có gì hết.

Chỉ quan trọng là kém.

 

Hữu thể hơn của hữu thể kém.

 

Kém không-gì-hết hơn cả.

 

 

96

 

Quên một con chữ

khi viết một từ

là mở một cánh cửa

ở nơi chẳng có cánh cửa nào.

 

Và dẫu như bít nó lại thật dễ,

nơi chốn đã từng có một cánh cửa

sẽ không bao giờ còn là như trước

và ở bên trong từ ngữ

vẫn tiếp tục lướt qua một luồng ý nghĩa đã quên.

 

Một sự bỏ sót, điều sai lầm,

đôi khi tạo ra một lỗ hổng

nơi bức tường quyết định

thuần hóa ánh mắt.

 

 

97

 

Một đêm khác lỏng le

tràn ngập lãnh thổ của đêm tối.

Những đợt sóng của tối đen

không cần tới bãi biển

mà chỉ cần một lòng sông

cùng một thứ chất của chính chúng

chứa đựng câu hỏi thật dị kỳ.

 

Những đợt sóng của tối đen

tìm kiếm một câu trả lời

chỉ có trong đen tối,

nhưng trong một đen tối phân biệt,

khác với màu đen.

Một đen tối với những chiếc cánh thấp

và những sự yên tịnh tột độ.

 

Những câu hỏi và những câu trả lời

là những thứ chất khác nhau

hầu như không bao giờ hợp lại với nhau.

 

Những đợt sóng của tối đen

nối liền hai thứ chất ấy

khi tập hợp nơi màu đen của chúng

những màu đen khác nhau:

những chất lỏng, những chất đặc,

thứ ở phía sau cuộc sống, 

thứ ở phía sau sự chết,

thứ thuộc mọi câu hỏi,

thứ thuộc mọi câu trả lời.

 

 

98

 

Chúng ta có khuynh hướng tin rằng mọi sự có đó

chỉ để chúng ta nhìn thấy,

như thể ánh mắt của chúng ta

là tiêu chuẩn duy nhất của thực tại.

 

Thế nhưng con người và ánh mắt của y tan biến

và mọi sự vẫn còn đó.

 

Và để làm gì?

Để ai nhìn thấy?

 

Rất có thể là mọi sự có đó

để chứng tỏ rằng không cần

một điều gì đó phải được nhìn thấy mới hiện hữu.

 

Nhìn thấy có lẽ là một hồi đoạn,

một điều gì khác có đó.

 

Thế tuy nhiên, chúng ta không thể không cảm thấy

có điều gì đó tựa như ánh mắt

nâng đỡ, như con mắt nâng đỡ những mí mắt,

cái hồi đoạn khác mà chúng ta kêu bằng thực tại.

 

 

99

 

Một bài thơ ở tình trạng tự nhiên

không một sửa chữa nào khác hơn là tiếp tục

có lẽ sẽ miêu tả cho chúng ta một khuôn mặt ở cùng đáy

nhưng sẽ không bao giờ

là bản sao phù hợp nhất của chúng ta.

 

Cái tự nhiên không còn có thể sao chép chúng ta,

cái siêu tự nhiên cũng thế.

Chỉ có thể sao chép chúng ta là những từ đang thiếp ngủ

đằng sau viễn ảnh đánh thức chúng ta.

 

Những từ này những từ rốt cuộc cũng thức dậy

đằng sau lưng viễn ảnh.

 

 

100

 

Những sự sáng suốt cuối cùng

làm mờ đục một phần mặt pha lê,

như thể chúng dành lại một nơi trú ẩn.

Nếu chúng ta tìm cách lau chùi vết mờ đục,

chúng ta khiến mịt mờ một góc sự trong suốt.

Nếu ta để mặc vết mờ,

có lẽ nó sẽ lan ra khắp mặt pha lê.

 

Có lẽ sự sáng suốt cuối cùng

báo cho chúng ta cái bí quyết

khi chúng ta không còn có thể sử dụng được nữa.

Duy ở cuối một lộ trình

chúng ta mới có thể thấy được khoảng đường đã qua.

Trước đó ta chỉ sống cuộc đời không chi tiết.

Ta chỉ thấy duy nhất ở phía sau,

dẫu phía sau hầu như lúc nào cũng tự xóa mờ.

 

Cuộc đời và viễn ảnh

kế tiếp nhau nơi chúng ta,

tựa như những người lính canh không chờ tới phiên mình.

 

 

101

 

Chỉ có vết nứt của sự thiếu thốn

mới đưa chúng ta lại gần cuộc gặp gỡ.

Và nếu cuộc gặp gỡ diễn ra

nào có hề gì nếu đó là một đường nứt khác.

 

Có điều như thế chúng ta sẽ tìm thấy

bí ẩn của vết nứt đầu tiên.

Tại sao chúng ta lại cảm thấy cái gì không hiện hữu

như một sự thiếu thốn?

Phải chăng đó là cách duy nhất

khiến nó hiện hữu?

 

 

102

 

Từ một vực thẳm này tới một vực thẳm khác.

Chúng ta đã sống như thế đó.

Và khi trở lại với chúng ta phần phụ diễn xen kẽ

của một vùng không khí,

nơi hít thở và đứng vững thật dễ dàng,

chúng ta đã hối tiếc mà không muốn có vực thẳm

đã nuôi dưỡng chúng ta bằng không gì hết.

 

Từ đáy cùng của hữu thể trèo lên một thứ mê hoặc

để đòi hỏi, khi cái chết tới,

rằng hết thảy phải là một vực thẳm, chứ không phải một chiều hướng khác.

 

Có lẽ trong đó chúng ta sẽ mọc cánh.

 

Ở bên trong một vực thẳm luôn luôn có một vực thẳm khác.

Và nếu không có sự khác biệt thời sẽ có khoảng cách.

Chúng ta chỉ còn phải tìm ra và là

khoảng cách ở bên trong vực thẳm.

 

 

103

 

Bài thơ không bao giờ tới khi phải tới.

Không nguyên cuộc sống xô đẩy nó,

mà cả cái chết nữa,

cái chết cũng không tới khi phải tới.

 

Sự trông chờ không đủ:

cần phải học cách thay thế nó

bằng một không gian khai mở hơn

chứa đựng,

như thần linh trong phủ định,

cái gì xảy tới khi không cần phải tới.

 

Không ai sẽ có thể vạch ra được một thời biểu bao giờ,

thời biểu tới hoặc đi

của chút gì đáng kể.

 

Sự đúng mực, sự thích thời

là những mưu mô nho nhỏ

mà một tất yếu rõ rệt hơn hủy đi

để cho sự không tới bao giờ cũng,

tựa như cái góc cạnh trung thực nhất,

ở nơi chiếc rễ không nhằm chỗ của sự tới.

 

Sự tới này

có lẽ sẽ không còn tới nữa

nếu như nó tới khi phải tới.

 

 

104

 

Có những lần âm nhạc chiếm vị trí đầu tiên,

nhưng những lần khác nó lui về diện thứ yếu

và để lướt qua nơi chúng ta

một cái gì thương mến hơn cả chính nó.

 

Thế nhưng có cái gì thương mến hơn âm nhạc,

có cái gì lướt qua như nó

và cứu vớt chúng ta như nó?

Một cái gì có thể bao trùm lấy chúng ta

mà chúng ta không thể biết được rằng nó bao trùm chúng ta

từ bên ngoài vào bên trong

hay từ bên trong ra bên ngoài?

 

Tất cả những gì cứu vớt

đều phải lui ra trong một khoảnh khắc

để một điều gì khác cứu vớt chúng ta.

 

Tự do của con người quá lớn lao

khiến nó cũng không thể tự hạn giới

vào duy một mức độ giải thoát mà thôi.

 

 

105

 

Tại sao có nhiều lần

khi viết một con số

chúng ta lúc nào cũng lầm ở cùng một số?

 

Có điều gì khác muốn nói ở đấy

qua sự phá vỡ thật phi lý ấy

nơi bài hợp ca êm đềm của những con số?

 

Đây không phải là một sự vấp váp đần độn,

một hành động giản đơn thất bại,

một con tim ngộ nhận

khi bắt chước vành trăng.

 

Có lẽ là trong những điều ngoan cố lạ xa ấy,

những điều đã lọt vào với sự xấc xược của một đoạn tuyệt,

gắn liền như một đọt non không báo trước

sự lộ ra của những ký hiệu tượng trưng mà chúng ta không có.

 

Nếu quả thế, thời chuyện sửa chữa lỗi lầm không có giá trị gì:

cần phải để nó mọc ra và không được vặn bẻ nó đi.

 

 

106

 

Kêu gọi ở nơi không có ai

cũng tựa như tự kêu gọi chính bản thân mình

hay cái phần mình khốc liệt nhất:

chiếc bóng sự vắng mặt của mình.

 

Và kêu gọi nó ở đó nơi nó tìm đến

với chiếc bóng của mọi sự vắng mặt.

Chính bởi thế mà có lẽ đúng

là gõ ở nơi không có ai

biến thành kêu gọi sự có mặt của ai đó.

 

Và kêu đòi một sự có mặt

luôn luôn đưa ta tới chuyện gặp gỡ một sự vắng mặt.

 

Lúc đó, dẫu như tôi đau khổ,

tốt hơn là em chẳng nên có đó khi tôi kêu gọi em.

Hoặc nếu như em có đó, em hãy lui xa,

để tính chuyện gặp gỡ trong vắng mặt.

 

 

107

 

Con người không ngừng thu thập những mảnh vụn của mình,

trong lúc bác bỏ cái bề ngoài toàn vẹn và hoàn tất của y.

Những điều mê tín ẩn trong đôi tay

khi một tiếng kêu vây kín buổi chiều.

 

Con người luôn luôn là một chiếc ly bể.

Y lượm lặt một cánh tay hay một ống chân,

một điều lãng quên hay ngôn từ của mình,

lúc nào cũng những mảnh vụn đã lăn lăn.

Y lượm lặt những nỗi sợ của mình và những mảnh vụn của những người đã chết

cũng là những mảnh vụn của y dẫu chúng có vẻ như là của những người khác.

Tại sao y lại không để chúng

tản mác trên trái đất?

 

Có lẽ nếu y khước từ

chuyện bảo tồn những gì còn lại thảm hại của y,

y sẽ đạt được chính sự nhẹ nhàng của y, sự trong sáng của y.

 

Ảo tưởng con người toàn vẹn

mở ra một con đường mới:

sự cảm thông với tất cả,

là vì chỉ có những phần mảnh.

 

Và cả cái nhìn trần trụi nhất

lục lạo như một gã hành khất được soi rọi

những hình ảnh sống động đang chờ đợi y

như những tạo vật rình mò giữa những đổ nát.

 

Rất có thể là một người đổ vỡ và một hình ảnh

khi kết hợp tái tạo lại cái toàn vẹn

nơi một mép lề nào đó đỡ ác độc hơn của vũ trụ.

 

 

108

 

Có những sự vật cần phải mất đi,

để hoàn thành chu kỳ của chúng

và như thế tránh khỏi mưu chước của những sự biến dạng.

 

Có lẽ chúng ta cần phải giúp chúng mất đi

để chúng tìm được khá hơn vị trí của chúng trong trống không.

 

Và nếu chúng ta muốn một sự vật nào trở lại,

chúng ta có thể đặt một mảnh giấy với tên nó

ở nơi chốn mà nó khởi sự mất đi

để ít ra cũng ghi dấu

con đường trở lại.

 

Cũng có thể là trống không muốn hoàn trả những miếng mồi

và chúng ta có thể hợp tác với nó.

 

 

109

 

Một ngày kia chúng ta sẽ không còn có thể ra đi nữa.

Đột nhiên, sẽ quá trễ.

Không còn quan trọng gì biết

cuộc du hành từ đâu tới và đi về đâu.

Có lẽ về đầu cực bên kia của thế giới

hay chỉ từ mình tới chiếc bóng của mình.

 

Lúc đó chúng ta sẽ vẽ hình một con chim

và chúng ta sẽ đóng đinh nó ở bên trên cánh cửa

như huy hiệu và dấu ghi nhớ,

để nhắc nhở rằng

cuộc khởi hành tối hậu cũng chẳng có.

 

Và chiếc lao,

đã đóng xuống mặt đất,

sẽ chỉ cắm sâu thêm chút nữa.

 

 

110

 

Những câu trả lời đã chấm dứt.

Có lẽ chúng chưa bao giờ có

và chúng chỉ là những chiếc gương

đối chiếu với trống không.

 

Nhưng lúc này những câu hỏi cũng đã chấm dứt.

Những chiếc gương đã vỡ,

kể cả những chiếc không phản chiếu gì hết.

Và không có cách nào làm lại chúng.

 

Tuy nhiên,

có lẽ vẫn còn ở đâu đó một câu hỏi.

Im lặng cũng là một câu hỏi.

 

Vẫn còn một chiếc gương không thể vỡ

là vì nó không đối chiếu với gì hết,

là vì nó ở bên trong tất cả.

 

Chúng ta đã tìm ra một câu hỏi.

Im lặng phải chăng cũng sẽ là một câu trả lời?

Có lẽ, vào một lúc nào đó đã định,

những câu hỏi và câu trả lời cũng hệt như nhau.

 

 

 

 

1

 

Một cử chỉ hướng xuống thấp

không phải bao giờ cũng gặp

một cử chỉ hướng lên cao.

Nhưng khi nó gặp,

thời cả hai lên cao

hay cả hai xuống thấp.

 

Hay có lẽ mọi ý nghĩa sẽ biến đi

và khai mào ở điểm gặp gỡ

cuộc biến hình miễn cho chúng

khỏi một chuyển động nào đó.

 

Mọi cử chỉ đều là một hiển hiện *

khi không còn gì khác biệt

giữa cao và thấp.

 

 

 

2

 

Tôi rót nước từ một chiếc ly

và nó không xuống tới mặt đất:

không khí đỡ lấy nó.

 

Chỉ xuống tới mặt đất

một sao bản của nước.

 

Cũng như thế sự trong sáng

cứu vãn sự trong sáng.

 

 

3

 

Tôi muốn đánh cá vô tận.

Tôi chưa hoàn tất đề nghị của tôi.

Có lẽ tôi sẽ chẳng bao giờ hoàn tất nó,

nhưng tôi biết nó là đề nghị duy nhất đáng kể.

 

Và có lẽ điều đó cũng đủ:

cuộc đánh cá của tôi sẽ tự thực hiện

nếu như tôi không hoàn tất nó.

 

Sẽ hoàn thành nó thay tôi

hơi thở mà tôi đã giúp phát sinh.

 

                                        ROBERTO JUARROZ

 

------------

Đã đăng:

THƠ THẲNG ĐỨNG THỨ MƯỜI BỐN [2]

THƠ THẲNG ĐỨNG THỨ MƯỜI BỐN [1]